Pars Today

Ислам революциясының жетекшісі 1402 жыл үшін «Инфляцияны тоқтату, өндірісті арттыру» деген тақырыпты таңдады. Инфляция – Иранның экономикалық қиындықтарына әсер ететін факторлардың бірі.Бұл бағдарламада Иран экономикасындағы инфляцияны арттыру үшін дұшпандардың санкциялық саясаттарды қабылдаудың мақсаттары қарастырылады.

Дұшпандардың саясаты, әсіресе қатыгез санкциялар енгізу Ирандағы инфляцияның негізгі себептерінің бірі болып табылады. Бұл саясаттарды қабылдап, Иран экономикасындағы инфляцияны арттыру арқылы дұшпандар қандай мақсаттарды көздейді? Шын мәнінде, бұл сұрақтың жауабы инфляцияның бір салдары болып табылады.

Бірінші мақсат – Иранның экономикалық дамуын азайту. Инфляциялық жағдайда нақты сектордың өсу мүмкіндігі төмендейді және күту бағытын болжау мүмкін емес. Өтімділіктің өсу қарқынының кез келген ұлғаюы ең алдымен активтер нарығының және тиісінше басқа нарықтардың тұрақсыздығына әкелуі мүмкін. Экономиканың нақты секторындағы қауіп экономикалық өсу қуаттарының құлдырауы және онымен туындаған асқынулар, әсіресе жан басына шаққандағы табыстың төмендеуі және кедейліктің таралуы болып табылады. Экономикалық дамудың төмендеуінің басқа да  салдарлары бар. Ең маңызды жағымсыз әсерлер – экономикалық дамудың төмендеуі, елдің экономикалық қуаты мен аймақтық бәсекелестері арасындағы алшақтықтың артуы, қайта инвестициялауға арналған ресурстардың азаюы, жан басына шаққандағы кірістің төмендеуі, әлеуметтік әл-ауқаттың төмендеуі және кедейліктің артуы. Атап айтқанда, әлеуметтік әл-ауқаттың төмендеуі және кедейліктің артуы әлеуметтік тұрақсыздықтың көзіне айналуы мүмкін.

Дұшпандардың Иран экономикасына қарсы инфляциялық саясаттарды қабылдаудағы тағы бір мақсаты – отандық өндірісті азайту. Ішкі өндіріс пен экономикалық өсім ел экономикасының көрсеткіштерін өлшеудің маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Иран экономикасын қинаған соңғы жылдардағы инфляцияның өте жоғары деңгейі оны ел экономикасының айрықша белгісі ретінде шағын өндірісті енгізуге мәжбүр етті. Соңғы жылдары, әсіресе, бір жағынан халықаралық санкциялардың таралуынан кейін және екінші жағынан корона пандемиясынан кейін инфляция көтерлді. Оның нәтижесі инвестицияның азаюы және өндірістің төмендеуі деп атауға болады. Иран экономикасына қарсы жалғасып жатқан санкциялардың нәтижесінде елдің саудасы азайып, сонымен бірге қымбатқа түсті.

Тағы бір маңызды мақсат – Иран қоғамындағы кедейлік пен теңсіздікті арттыру. Инфляция, көптеген басқа оқиғалар сияқты, оң және теріс аспектілерді қамтиды. Инфляцияның ең маңызды салдары таралу тәсілі болады. Инфляция жағдайында бөлу табысы жоғары топтардың пайдасына жүзеге асырылады және табысы аз, кедей және жалақы алатын топтардың есебінен аяқталады. Табысы тұрақты және сатып алу қабілетін күннен-күнге төмендететіндерге инфляция әсер етті. Бірақ екінші жағынан, бұл өзгермелі кірісі бар адамдарға пайда әкеледі және инфляцияны тудырып, бағаларды жоғарылату арқылы олар өз тауарлары мен қызметтерін жоғары бағамен ұсынады. Кедейшілік пен теңсіздіктің артуы – қоғамда наразылық тудыру деген сөз. Инфляцияның ұлттық экономика үшін тағы бір шығыны өндіріс пен инвестицияның табыстылығы перспективасында белгісіздік пен екіұштылықты тудыру болып табылады. Неғұрлым түсінікті сөзбен айтқанда, инфляция белгісіздік деңгейінің жоғарылауымен инвестицияның (оның барлық түрлері бойынша, оның ішінде физикалық, адами және білім капиталында) төмендеуіне әкеледі және өндірістің өсуінің төмендеуіне әкеледі.

Экономикадағы инфляцияның басқа салдарларының бірі – бай таптардың пайдасына және кедей таптардың зиянына байлықты бөлуді өзгерту. Өйткені тұрғын үй, жер, ғимараттар сияқты инфляциялық жағдайда ақша құнының төмендеуіне жол бермеу үшін пайдаланылатын активтерді сатып алу үшін көп ақша қажет, ал табысы төмен адамдар оларды сатып ала алмайды. Басқа жағынан, инфляция болған кезде байлар кірістеріне қарай активтерді (инфляциядан қорғайтын) сатып алады. Нәтижесінде кедейлер кедейленіп, байлар байып арасындағы алшақтығын арттырады.

Жүйенің әлеуметтік капиталын азайту жаулардың басты мақсаттарының бірі екені даусыз. Әлеуметтік капиталдың қоғам мәдениетіне сәйкес келетін көптеген өлшемдері мен құрамдас бөліктері, сенім, азаматтық институттарға қатысу, басқалармен дұрыс қарым-қатынас, міндеттеме, жауапкершілік, ынтымақтастық және т.б. сияқты компоненттер бар. Зерттеушілер әлеуметтік капиталдың ең маңызды құрамдас бөлігі сенімділік деп санайды.  Фукуяма әлеуметтік капиталды сол қоғам мүшелерінің арасындағы ынтымақтастық деңгейін арттыратын және айырбас пен байланыс шығындарының деңгейін төмендететін әлеуметтік жүйелердегі нормалардың жиынтығы ретінде анықтайды. Қоғам мүшелерінің көзқарасы бойынша инфляцияның өсуі үкіметтің саясатты белгілеудегі тиімсіздігін білдіреді. Инфляцияның күрт өсуімен халықтың сатып алу қабілеті төмендеді, сондықтан адамдардың өз ақшасын иелену құқығы бұзылды. Инфляция деңгейі экономикалық субъектілер арасындағы сенімді төмендетеді, өйткені ол меншік құқығын бұзады. Инфляция тез өссе, халық пен билік арасындағы сенім жоғалады, ең бастысы, адамдар арасындағы қарым-қатынас өте қиын, шығынға ұшырайды. Инфляцияның артуы болашаққа деген қорқыныштың бір түрін қалыптастырады, осылайша адамдар ертең не болады, олардың болашақ мансабы мен өмірі қалай болады деп алаңдайды. Мұндай жағдайда елде сенімсіздік пен халық толқулары орын алуы мүмкін және бұл Иранның дұшпандары санаған мәселе.

Қорытынды нүкте:  Ислам республикасының дұшпандарының  пікірінше,  экономикалық өсудің төмендеуі, ішкі өндірістің азаюы, кедейлік пен теңсіздіктің артуы, таптық алшақтықтың артуы, болашаққа белгісіздік туғызу және әлеуметтік капиталдың азаюы ішкі көтерілістер мен үкімет пен халық арасындағы алшақтықты тереңдету үшін негіз болып табылады.

Негізінде, Иран Ислам Республикасының дұшпандарының ең маңызды мақсаты – Иран экономикасына инфляцияны таңу арқылы үкіметті іштен әлсірету және оны Батыс саясаттарымен үйлестіруге қысым жасау. Саясат пен экономика саласында орын алған құрылымдық мәселелер мен қателіктер дұшпандардың да өз саясаты мен мақсаттарын жүзеге асыруына ықпал еткені айтпаса да түсінікті.