Еуропа, Украина және нәсілшіл ақпарат құралдар

Украинадағы оқиғалар дүниежүзілік БАҚ-тың басым бөлігін құрап, әлемнің түкпір-түкпірінен тілшілер Шығыс Еуропа еліне ағылып, жаңалықтарды тоқтаусыз жариялауда. Бірақ батыстық ақпарат агенттіктері мен кейбір еуропалық ақпарат құралдарының нәсілшіл көзқарастары сын толқынын тудырды.

Бүгінгі аумалы-төкпелі дүниедегі оқиғалардың жиі және үздіксіз болып жатқаны соншалық, БАҚ-дың кейбір мәселелерді көрсетуге үлгермейтіні  анық  немесе тереңірек қарасақ, коммуникация мен ақпарат дәуірі әлемдік медиа компаниялар қалаған кезде ғана жұмыс істейді деп айтуға болады. Бүгінгі әлем – БАҚ басқарған әлем. Медиа кеңістік фактілерді жою арқылы өзін шынайы етіп, оқырмандарына әлемді өзі қалағандай ұсынады. Бүгінгі таңда қандай фильмдер, фотосуреттер немесе басқа нәрсе көрсетілетінін және қайсысы r-көрсетілмей және жасырын болатынын анықтайтын медиа компаниялар бар. Адам өмірін бұқаралық ақпарат құралдары бағалайтын сияқты. Нәсілшілер мен олардың ақпарат құралдары өкілдері үмітсіздікті, соғыс пен қоныс аударуды сезінбейтін сияқты. Нағыз нәсілшіл миллиондаған көрермендер алдында оқтың, жарылыстың, соғыс пен қоныс аударудың ортасында өз пікірін ашық айтып, өзінің қандай жиіркенішті жаратылыс екенін баршаға көрсете алады. Ресейдің Украинаға әскери басып кіруінен және Шығыс Еуропадағы соғыстың өршуінен және Орталық Еуропаға жүздеген мың украин босқындарының ағылуынан кейін қазір кейбір ақпарат құралдарда нәсілшіл дискурс жария болды. Олар әлемге украиндық босқындардың қорықпайтынын ашық түрде жариялап, бұл көк көзді,  ақ түстілердің Таяу Шығыстың қарғысқа ұшыраған топырағынан шықпайды деп айғайлайды.

Соңғы бірнеше күнде ақпарат құралдар мен әлеуметтік желілерде пайда болған хабарлар мен видеолар Украина қалалары мен елдің кейбір шекара бекеттерінен қашып бара жатқан Африка, Азия және Кариб аймағы азаматтарына қатысты кемсітушілік пен зорлық-зомбылықты көрсетеді. Олардың көпшілігі Украинада оқиды және шығын көрген бейбіт тұрғындар санының артуына байланысты елден қашып жатқан жүз мыңдаған адамның қатарына қосылды. Шекара бекеттеріндегі суық түндер мен нәсілшілдік  Украинадан кетуге талпынған жүздеген африкалықтардың Польша шекарасындағы азаптарын арттырды. Сәйкесінше, веб-сайттар мен әлеуметтік желілерде Украинаның қауіпсіздік күштері көптеген африкалықтардың соғыстан құтылу үшін пойызға мініп кетуіне жол бермегені бейнеленген видеолар жарияланды. Отбасыларымен бірге бұл елден кетпек болған бірқатар африкалықтар мен азиялықтар украин күштерінің оларды соққыға жыққанын және кері итеріп жібергенін айтты. Сондай-ақ олар үнділерге Польша шекарасын өтуіне жол бермеу үшін оларға автоматты қару көздеген. Бұл туралы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының арнайы өкілі доктор Аюди Алакиджа Twitter парақшасында: «Африканың қара нәсілділері Украинада, Польшада нәсілшілдік пен қорлауға ұшырауда. Сондықтан Батыс Африкадан олармен ынтымақтасуды сұрай алмайды. Олар пандемия кезінде бізді елемеді және өлуге қалдырды, енді соғыс кезінде де солай істейді.

Нәсілшілдік әрекеттер жиі байқалатын осындай жағдайда баспана мәртебесін жариялаудың көптеген және кең оқиғалары қиын болды және кейбір журналистер мен сарапшылар  арасында нәсілшілдіктің күшті аспектілерін атап өтті. Оқиға CBS тілшісінен басталған болуы мүмкін, онда Чарли Дегата 25 ақпанда Украинадағы соғыс туралы тікелей эфирде: «Украина Ирак пен Ауғанстан сияқты емес және салыстырмалы түрде өркениетті ел.  Украина ондаған жылдар бойы қақтығыстар мен шиеленіс көрген Ирак пен Ауғанстан емес, бұл жердегі адамдар салыстырмалы түрде  өркениетті және еуропалық. Мен сөздерді таңдауда мұқият болуым керек, бірақ мұндай елде  қазір болып жатқан жағдайды көремін деп күтпейсіздер»,- деді.

Дегатаның сөздері көптеген сынға ұшырады, сондықтан ол бір күннен кейін сол желінің басқа жаңалықтар бөлімінде айтқан сөздеріне өкініш білдірді. Бұдан кейін BBC-ге берген сұхбатында украиндық заңгер Украинадағы соңғы жағдайға қатысты нәсілшілдік сөздерді қолданды. Давид Сакварлидзе: «Мен үшін көгілдір көзді, сары шашты еуропалықтардың  және балалардың күн сайын Путиннің зымырандарынан өліп жатқанын көру өте қиын»,- деді. Осы сөздерден кейін бағдарламаны жүргізуші Росс Аткинс оның сезімін түсінетінін және оларды құрметтейтінін айтты. Бұрынғы британдық журналист және саясаткер Дэниел Ханан Telegraph газетінде Украинадағы жағдай туралы мақаласында: «Олар бізге өте ұқсас және бұл өте таң қалдыратын нәрсе. Украина – еуропалық мемлекет. Адамдар онда Netflix-ті көреді, Instagram бар және еркін сайлауда дауыс береді, сонымен қатар цензурасыз газеттерді оқиды.

Бірақ NBC тілшісі Украинадағы соғысты және Польшаға нәсілшілдік сөздермен жетуге тырысқандарды баяндады. Бірақ мұндай ескертулер мұнымен бітпеді және NBC тілшісі  Польшаға жетуге тырысқандардың нәсілшілдік сөздерін жазды. Польша шекарасына барған Келли Кубила бұл елге жетуге тырысқандар  туралы: «Ашығын айтсам, бұл сириялық босқындар емес, украиндықтар», - деді. Олар христиан, ақ түсті және Польшада тұратын адамдарға өте ұқсас. Кубила ханымның сөздері де көпшіліктің сынына ұшырап, көптеген әлеуметтік желі қолданушылары NBC арнасын осындай нәсілшілдік пікірлері үшін оқырмандарынан кешірім сұрауға шақырды.  Бұл пікірлердің көпшілігі Украинаның соғыстан зардап шеккен халқына жанашырлық білдіру үшін жасалған сияқты көрінгенімен, сынның басты себебі - журналистердің  Украина халқының нәсіліне, шашы  пен көздің түсіне баса назар аударуы. Бұл нәсілшілдіктің мысалы болып табылады.  Тіпті Еуропадан тыс Әл-Жазираның жүргізушісі Питер Добби де теледидарлық бағдарламаның бірінде: «Украин босқындары мен олардың киім-кешектеріне қарасаңыз, олардың орта тап өкілдері екенін көресіз. Әлбетте, бұл Таяу Шығыстан немесе Солтүстік Африкадан қашқан босқындар емес. Олар сенің жаныңда тұратын кез келген еуропалық отбасы сияқты»,- деді. Француз журналисі Филипп Кербе де ұқсас сөзінде: «Бұл жерде біз Путиннің қолдауымен Асад режимінің бомбалауынан қашқан сириялықтарды емес, біздікіне ұқсас көліктермен өз өмірін сақтап қалу үшін елден кетіп жатқан еуропалықтар туралы айтып отырмыз»,- деді.

Расында, өткен жылдарда Еуропаның әртүрлі елдерінің қауіпсіздік органдары континентте неонацистердің белсенділігі артып келе жатқанын бірнеше рет ескертті. Ескертулер Батыс қоғамдарында экстремистік топтарға деген ашық қолдаулардың күннен-күнге көбейген және Франция, Швеция, Австрия, Германия, т.б елдердегі неонацистер мен экстремистік ұлтшылдар саяси теңдеулерде де, әлеуметтік салада да өз позицияларын нығайта алған жағдайда жасалды.

Енді, дағдарыстан бірнеше күн өткен соң және айтылған пікірлер кейбір ақпарат құралдарының болмысын әшкерелегеннен кейін, нәсілшілдік көзқарастың жалғасуы және Еуропаның Екінші дүниежүзілік соғысқа, тіпті бірнеше ғасыр  бұрынғы жағдайға  қайта оралуына қатысты алаңдаушылық болашақты бұлыңғыр көкжиекте көрсетті. Француз әлеуметтанушысы бұл мәселеге тоқталып: «Ресейдің шабуылымен бетпе-бет келген украиндықтарды    «босқындар», бірақ 2021 жылдың жазында (Талибан билікке келгеннен кейін) қашқан ауғандықтар «мигранттар» деп сипатталды»,- деді. Адам өмірін бұқаралық ақпарат құралдары бағалайтын сияқты. Олар халықты нәсілшілдіктің ерекше түріне үйретіп, адамзатты тек белгілі бір нәсілге арнап шырақ жағуға шақырады, аз санды халықтарды шетелдіктер мен басқыншылар деп атайды, ал қақтығыстар мен соғыстардың ортасында соғыс құрбандарын ақ пен қараға, еуропалық және еуропалық емес деп екіге бөледі. Таяу Шығыстан Еуропаға кеткен иммигранттарды, яғни ирактықтар, сириялықтар немесе американдық ұшақтардың дөңгелектеріне ілінген ауғандықтарды  ұмытпайық. Олар Батыс әскерлері жүргізген жағдайдан немесе соғыстардан қашып кетті, олардың көпшілігі ескі еуропалық экономикасын ұстап тұрған жас күш болды.

Еуропалықтар мен батыстықтардың украиндық босқындарға адамгершілікпен қарауға құқығы бар, бірақ олар мұны басқа елдер мен қоғамдардағы адамдарға  қорлық пен, нәсілшілдік  көрсетумен жасаса, қандай жауап қайтарылады? Адамгершілік қимылдардың уақыты өткен сияқты.