«Фаджр» онкүндігі (9): Иранның діни жастары, үміт пен өзіне сену

«Фаджр» онкүндігі үш ұлы адами мұрат, яғни бостандық, тәуелсіздік және әлеуметтік әділеттіліктің көрінісі. 44 жыл бұрын болған Иран халқының исламдық революциясы интеллектуалдық тамыры діннің шырынынан нәр алған осы мұраттардың жаршысы болды.

Сол кезеңде патшалық режимнің езгісіндегі Иранда Ислам діні мен шиіт мазхабы билеушілердің саяси озбырлығы мен шет елдерге тәуелділікке қарсы күреске шығып, халықты саяси тұншығудан және АҚШ-қа тәуелді болудан құтқарды.  Бұл революция өзіне және өзінің тарихи болмысына сенетін жастардың діндарлығы мен сенімінің жемісі болды және бейбітшілікке, әділдікке, еркіндік пен тәуелсіздікке негізделген салауатты және серпінді қоғам құруға үміттенді. Олар Исламды және оның азаттық сенімдерін қайта жаңғырту арқылы Иран қоғамын құтқарып, барлық езілген ұлттар мен қоғамдарға үлгі болады деп үміттенді.

Иранның   Ислам революциясы АҚШ пен  Кеңес Одағы бастаған Батыс пен  Шығыстың екі лагері арасындағы бәсекеге негізделген әлемнің  биполярлық жүйесі екі полярлы болған жағдайда жеңіске жетті. Сол кезде бұл екі держава, әсіресе Америка, бүкіл әлемде саяси, экономикалық және әскери үстемдікке ие болды. Бір қызығы, самодержавие билеушілерінің езгісінен, үстемшіл  үкіметтердің билігінен құтылғысы келген ұлттардың барлығы дерлік революциялық элементтері күшті солшыл идеологиялардың қолына түсті.  Олар Маркстің революциялық іліміне сүйену арқылы ғана Американың үстем   жүйесіне қарсы тұруға болады және басқа ешбір идеологияның бұқараны жұмылдыратын күші жоқ деп есептеді. Марксистік ойлаудың мәні  революциялық болды және бір қызығы, бұл идеология дінге халық бұқарасын хабардар ету және жұмылдыру үшін ешқандай үлес немесе рөл жүктеп қана қойған жоқ, сонымен қатар ол дінді бұқараның апиыны деп санады.  Барлық революциялық қоғамдарда марксизм басым дискурс болған осындай кеңістікте  Ислам революциясы имам Хомейнидің басшылығымен жеңіске жетті.

Имам Хомейни діни ғұлама  болды және Ашура сияқты діни және шииттік  ілімдерді  үлгі етіп, адамдарды  билеуші ​​режимге қарсы жұмылдырды. 1970-жылдардың басына дейін, яғни революцияның жеңісіне бірнеше жыл қалғанда Иран халқы діни идеологияға сүйеніп шахтың үстем  және тәуелді жүйесіне қарсы көтеріліп, оның  діни тұлғаның басшылығымен нәтижелерге  қол жеткізе алады дегенге ешкім сене алмаған. 

Халықтың жалпы оянуы мен саяси жұмылдырылуына себеп болған нәрсе – исламның діни ілімдері мен шиіт  мазхабының қайта жандануы, әсіресе оның зұлымдыққа қарсы сөздерін қайта оқу болды. Өздерінің тарихи болмысын әділет талап ету мен зорлық-зомбылыққа қарсы тұру ілімдеріне негізделген  ирандық болмыс пен исламдық сенімнен қуат алған және марксистік идеялар сияқты бөгде идеяларға аса риза болмаған ирандық жастар осы азаттық идеологияға бет бұрды. Тіні діни сеніммен араласқан Иран қоғамында дінді бұқараның апиыны деп санайтын марксистік идеологияның көмегімен билеушілердің озбырлығы мен тәуелділігімен соғысу мүмкін емес.  Имам Хомейни үлкен діни беделді тұлға ретінде діни ілімдерге сүйене отырып, шах режиміне қарсы тұруда шарасыздық деңгейіне жеткен жастардың жансыз денелеріне сенім рухымен тыныстап, өз болмысына қайта оралды.   Сөйтіп,  оларды сенім мен  қаруымен жабдықталған өте күшті  және қорқынышты режимге қарсы көтерді. Сырттан әкелінген идеологияларға, сондай-ақ сол кезеңде кең тараған партизандық соғыс әдісіне жүгініп, шахтың құдіретті режиміне қарсы өздерін дәрменсіз санаған олар жаңа үмітке ие болды. Сенім, үміт және өзіне сену рухы аз уақыт ішінде шах режимін құлатты.  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 Осыны негізге ала отырып, діндарлық, өз-өзіне сену және үміт ирандық жастардың үш маңызды сипаты болды, оларға сүйене отырып, олар ішкі озбырлық пен сыртқы тәуелділік алыбын жеңіп, Ислам революциясын жеңіске жеткізе алды деп айтуға болады. Имам Хомейни революцияның саяси жетекшісі ғана емес, сонымен бірге жоғалған болмысын іздеген жастардың рухани жетекшісі болды. Олар имаммен байланысып, жоғары әрі келешегі зор исламдық болмысқа сүйене отырып, революцияны жеңіске жеткізді. Діндарлық, үміт пен өзіне сенімнің үш сипаты ирандық жастарға болмыс беріп, Ислам революциясының нәтижелеріне қол жеткізуде өте тиімді болды, бірақ бұл рөлдік ойын тек осы тарихи кезең мен осы ұлы әрекетке ғана тән емес еді.

Иранның діндар, өзіне сенімді және үміт артқан жастары көптеген үстемдік құрған қоғамдардың жастарына үлгі бола білді. Олар басқа елдердің, әсіресе мұсылман қоғамдарының жастарына өздерінің діни және тарихи болмыстарына сүйене отырып, «Иранның иман келтіретінін» үйрете алды, олар ең қыңыр және күшті диктаторларды тізе бүктіреді. Ирандағы Ислам революциясының жеңісімен әлемнің езілген елдерінің көптеген жастарының, сондай-ақ исламдық елдердегі діндар жастардың санасында Иран ұлтының шабыттануымен ұшқын болды.   

Тағы бір мәселе, діндарлық, өзіне сену және үміт Ислам революциясының жеңісі мен Ирандағы ондаған жылдар бойы озбырлық пен отаршылдықтың соңы кезінде ирандық жастардың басты үш ерекшелігі болды, бірақ бұл сипаттар сонымен бірге  тұрақтылықтың кілті болды.  Қазір Ирандағы революцияның жеңісінен бері жарты ғасырдай уақыт өтті және осы жылдар ішінде ИИР әлемнің жан-жақты көмегімен Иракқа сегіз жылға созылған соғыстың таңылуынан көптеген    құлдырауларға тап болды. Экономикалық және саяси қысымдар, әсіресе жалған сылтаулармен санкциялар салу және өз бақылауындағы БАҚ көмегімен халықаралық форумдарда Иран халқы мен үкіметіне қарсы ауқымды үгіт-насихатпен Иран ұлтына қарсы қысым көрсетудің куәсі болды. Осы шарықтаулар мен құлдыраулар мен қысымдарда жастар арасында тағы да осы діндарлық, үміт пен өз-өзіне сену рухы басым болды, оның көмегімен Иран елі революция идеалдарын қорғай алды. Бүгінде   Иранға салған барлық санкцияларымен бірге Иран қоғамы, әсіресе жастар арасында діндарлық, өзіне сену және үміт рухы әлі де бар. Көптеген саяси және әлеуметтік сарапшылар мен бақылаушылар ирандық жастар осы рухқа және осы тарихи тамыры бар болмысына сүйеніп, кез келген догма, саяси озбырлық және шет елдерге тәуелділікке интеллектуалдық және саяси тұрғыдан қарсы тұру арқылы жаһандық аренада қайта жарқырайды деп санайды. Олар тағы да дүние жүзіндегі идеалистік, азаттық пен әділеттілікке ұмтылушы жастарға үлгі болып, ішкі және халықаралық аренада Ислам революциясының жетістіктерін қорғайды. Азаттық, әлеуметтік әділеттілік, тәуелсіздік, қауіпсіздік, бейбітшілік, демократия сынды мұраттар дүниенің әр жерінде, барлық қоғамдарда жаңғырып, әлем халқы дін туының астында бейбітшілік пен бақыттың дәмін татқан күннен үміттенеді. Құдай қаласа.