Имам Резаның (ғ.с.) туған күні

Талай шарықтаулар мен құлдыраулардан кейін Наджме Хатун жер бетіндегі ең жақсы адамдардың әйелі болды және көп ұзамай ол хиджри-қамари күнтізбесінің 148 жылының зилқаеде айының 11 жұлдызы балалы болып, ең жақсы адамдардың бірі  дүниеге  келді.

Хижридің екінші ғасыры Исламның алтын ғасыры деп аталады. Бұл жылдары Ислам әлемінің ауқымы шығыстан Ресей мен қазіргі Үндістанның шекараларына, батыстан Солтүстік Африка мен Андалусияға дейін жетті. Исламның таралуымен мәдениеті мен көзқарасы әртүрлі көптеген адамдар бұл дінді қабылдады. Жаңа мұсылман халықтары мен арабтар арасында көптеген алмасулар болды және олардың ең маңыздыларының бірі білім алмасу болды. Құран әрқашан мұсылмандарды білім алуға шақырады, исламның ұлық пайғамбары (с.ғ.с.): «Білім Қытайда болса да үйреніңдер» деген.

Осындай жағдайда мұсылмандар басқа елдерді жаулап алып, саяси тұрақтылыққа қол жеткізгеннен кейін сол кездегі ұлы өркениеттерде, яғни Иран мен Римде болған ғылымдар мен өндірістерді меңгеруі керек екені анық еді. Көптеген кітаптар араб тіліне аударылып, ғылым мен әдебиет адамдары Ислам әлеміне басқа жолмен енді. Біреулері Исламның ақиқатын түсініп, оған ынтамен келді, ал кейбіреулері Рим сұлтандарының қысымынан немесе шіркеулердің қисынсыз сенімдерінен құтылу үшін Ислам әлемінен пана іздеді. Өткен соғыстарда мұсылмандарға көптеген олжалар берілді және осы олжалардың бірі Ислам әлеміне құл болып кірген тұтқындар болды. Бұл құлдардың кейбірі өз жерінің ақсүйектері мен ақсақалдары, кейбіреулер   соғыс қолбасшылары болды. Солтүстік Африкадан немесе Оңтүстік Андалусиядан құл саудагерлерінің керуені Ислам әлемінің орталығына, яғни Мәдинаға аттанған кезі хижри екінші ғасырдың бірінші жартысы еді. Бұл керуенге Мағриб халқының құлдары мен күңдері еріп, Тоқтам солардың бірі болды. Оған дейін де бекзат, ақсақалдар әулетінен болып, үнемі сән-салтанатпен өмір сүріп, айналасындағылардың құрметіне бөленді. Бәлкім, көп ұзамай-ақ Тоқтамның өзіне арнаған нөкерлері мен құлдары көп болса, енді өзі де құлдық қызметке қойылған. Бір жағынан отбасынан, туған жерінен жырақта болу, екінші жағынан әлеуметтік жағдайын жоғалту оның жанын ауыртты. Ең сорақысы, оған күң ретінде берілген ауыр және қорлайтын көзқарастар болды. Токтам пәк қыз болатын, оны бұрын ешкім күңдерге теңемеген. Осының бәрі жолдың шаршап-шалдығуы мен алыс жолға қоса оны қатты мазалағаны сонша, арық денесі ауырып қалды. Енді шиеленіс оның жаны сияқты қызба болды, бірақ ол бұл ауруға қуанды, өйткені бұл оның көпшілік алдында көріну және сатып алушылардың ауыр көзқарастарын көтеру мүмкіндігін азайтты. Құл саудагердің Токтамның сұлу да нұрлы жүзіне ғашық болғанын ешкім білмеді. Керуен жол ортасында тараған кезде, құл саудагері сауығып кетсін деп жақын маңдағы елді мекеннен бір дана адамды науқас төсегіне алып келеді. Хакім білімді әйел болып, үлкендердің бірі екенін қыздың жүзінен білді. Құл сатушыға бұрылып: «Ол үлкен адамның әйелі болуға лайық, саған еш қатысы жоқ».

Хижраның 148 жылы Токтам Мәдинаға бара жатқан кезде ардақты Пайғамбардың немересі имам Мұса Казем (ғ.с.) жиырма жасында халық имаматын басқарды.  Бәни әл-Аббас әулеті жақында Омеядтарды халифаттан қуып, халифаттың іргетасына сүйеніп үлгерді. Түрлі топтардың билікке ұмтылған құтыруында Ислам әлемінің жүрегінде бөтен және жалғыз қалған Пайғамбардың (с.ғ.с.) әулеті болды. Бәну Умайяд пайғамбар әулетінің әйеліне қызын ешкім бермейтін және олардың қыздарын әйелдікке таңдамайтындай әрекет жасады. Дегенмен, шиіт имамдары тақуа және ғалым шәкірттер дайындауға күш салды. Осы мақсатта дарынды құлдарды анықтап, сатып алып, ислам дінін үйреткеннен кейін оларды азат етіп, дінді насихаттау үшін Ислам әлемінің түкпір-түкпіріне жіберді. Токтам керуені Мәдинаға жеткенде, имам Казем (ғ.с.) бір серіктерімен бірге құл сатып алатын және сататын жерге барып, Токтам иесінен құлдары мен күңдерін оған ұсынуын сұрайды. Ол Токтамнан басқа науқас және төсекте жатқандардың бәрін ұсынды. Имам (ғ.с.): «Сенің басқа күңің бар, оны маған көрсет», - деді. Жүрегі әдепті құл сатушы көнбеді де, имам үйіне оралды. Келесі күні имам (ғ.с.) серіктерінің бірін құл базарына жіберіп, құл сатушыны кез келген бағамен сатуға көндірді. Айналасындағылардың бәрі имам Каземді (ғ.с.) науқас күң үшін өте қымбат баға берді деп сынады, бірақ имам (ғ.с.) бұл қыздың бар болмысының мәнін жақсы білетін және оның болашағының жарқын екенін білетін.

Имам Казем (ғ.с.) Токтамды Құран білімі мен Ислам әдептерін үйрету үшін анасы Хамида Хатунға апарады. Токтамдай әңгімесі бар Хамида Хатун оны қуана қабылдады. Токтам имам Каземнің (ғ.с.) үйінде денсаулығын қалпына келтіріп, болашақ туралы барлық қорқыныштарын ұмытты. Ешбір жағымсыз көзқарастар болмады, оны ешкім қорламады және ол қаламаған нәрсені жасауға мәжбүр болмады.

Хамида Хатун оны Наджма деп атап, өз қызындай жақсы көретін. Наджма шынайы Исламды танып-білген кезде, оны құшақ жая қабылдап, уақытын білім алуға және Аллаға құлшылық етуге арнады. Имамның анасы бірте-бірте келінінің жүзін Наджмеде көріп, оны имам Каземнің (ғ.с.) әйелі етуді ойлады. Хамида Хатун күнін осы ойлармен өткізеді, бір түнде ол түсінде Пайғамбарды (с.ғ.с.) көреді, ол Наджмені ұлы Мұса Каземге үйлендіруді бұйырды. Пайғамбар жақын арада Наджмеден жер бетіндегі ең жақсы жаратылыс болатын бала дүниеге келетінін айтты.

Ақырында, талай шарықатулар мен құлдыраулардан кейін Наджме Хатун жер бетіндегі ең жақсы адамдардың жары болды және көп ұзамай ол хиджри-қамари күнтізбесінің 148 жылының зилқаеде айының 11 жұлдызы балалы болып, ең жақсы адамдардың бірі дүниеге  келді. Ол енді Мәдинаға барар жолында басынан өткерген қиындықтардың хикметінің неде екенін жақсы түсініп, Алланың өзіне осындай үлкен нығмет сыйлағанына қуанып, шүкіршілік етті.

Наджме Хатун баласы дүниеге келмей тұрып-ақ айналасындағыларға өзінің кереметтері мен ізгі қасиеттері туралы талай рет айтқан болатын. Жүктіліктің ауырлығын ешқашан сезінбедім және ұйқымда талай рет баламды ұлықтау, ұлықтау үнін естідім деді. Имам Реза (ғ.с.) дүниеге келген кезде оның асыл әкесі Нажме Хатунға: «Міне, осы бала маған имамат аманатын иеленеді».

Осы оқиғадан шамамен отыз бес жыл өткен соң Әли бен Мұса әр-Реза (ғ.с.) үмбет имамы болып, жиырма жылға жуық осы ауыр қызметті атқарды. Әкелерінен айырмашылығы ол әртүрлі ислам елдерін аралап, халықты шынайы Исламды қабылдауға шақырып сөз сөйлейтін. Оған әр діннен ғұламалар келіп, түрлі сұрақтар қойып, барлығына жауап берді. Екіншісі оны жеңген пікірталас болған жоқ, жауабы жоқ сұрақ болған жоқ. Имам Резаның (ғ.с.) барлық ғалымдардан ғылыми артықшылығы, дәл осы дүниенің барлық ғылымдары Ислам әлеміне қарай ағылған кезде, Алланың мұғжизаларының барлық адамдар түсінетін тағы бір мұғжизасы болды. Әли ибн Мұса әл-Реза «Әләм әл-Мұхаммад» деген лақап атқа ие болды. Токтам немесе Наджме хатун осындай ұлы бар екенін мақтан тұтып, таң-кеш Алланы мақтап, шүкіршілік ететін. Расында, ол: «Расында, Алланың алдында ең жоғарыларың – ең тақуаларың» деген осы асыл аяттың айқын үлгісі болды. Ол Пайғамбар әулетінен емес, атақты араб тайпаларына жетпеген, бірақ жалғыз Алланы еске алып, Оның разылығын басына қойғанда, Алла тағала оған өзінің құрметін жаудырып, оған пәк имамның анасы дәрежесін берді. Ислам дінінің үлкендері жәннат аналардың табанының астында екенін, бейкүнә имам ананың табанының астынан да қандай жәннаттың көрікті әрі жағымды екенін айтқан. Бүгін Имам Резаның (ғ.с.) туған күні және және Пайғамбардың (с.ғ.с.) әулетінің ғашықтарын осы күнімен құттықтаймыз!