Қасиетті қорғаныс апталығы басталды (1)

Бүгін шахривар 31-і (22 қыркүйек) - Иранда «Қасиетті қорғаныс» деп аталатын Ирактың бұл елге қарсы таңыған соғысының басталған күні.

1980 жылдың 22 қыркүйегінде Ирактың БААС-шыл режимі алдын-ала қабылданған шешім мен жоспармен және Ислам республикасының жаңа қалыптасып келе жатқан жүйесін құлату мақсатымен исламдық Иранға қарсы ауқымды соғыс бастады. Ирак президенті Саддам Хусейн Ирак телекамераларының алдына шығып, 1975 жылғы Алжир келісімін бұзу арқылы БААС режимінің Иранға басып кіруінің басталғанын жариялады. Ирактың Иранға қарсы агрессиясы Иран 1978 жылғы ақпан революциясынан кейінгі революциялық өтпелі кезеңді бастан өткерген кезде басталды. Иранның саяси жүйесі әлі тұрақтанбаған және ішкі және сыртқы сынақтарға тап болды.

Ішкі тұрғыдан, жаңадан құрылған Иран үкіметінің ішінде тұрақсыздық пен қайшылықтар болды. Иранның армиясы мен әскери күштері ыдырап дерлік қалды және шекарадан тыс соғысқа дайындық болмады. Сонымен қатар, Иранның барлық халқының және әсіресе Ислам республикасының жаңадан қалыптасып келе жатқан жүйесінің билеушілерінің санасында мұндай ой шекарадан тысқары жүруге келмеді. Сыртқы тұрғыдан,  Американың тыңшылық ұясы деп түсіндірілген имамның бағытын ұстанған студенттердің Америка елшілігін басып алуына байланысты Иранға эмбарго салынып, америкалық әскери мамандар Ираннан қуылды. Осыдан кейін Американың Иранмен дипломатиялық қатынасы үзілді. Иранның экономикалық қоршауының жалғасуында Американың Табасқа әскери шабуыл жасауына және «Ноже төңкерісі» жоспарының жалғасуына куә болдық. Басқа жағынан, Иранның ішкі және сыртқы сын-қатерлерімен қатар және параллельді түрде Ирак пен АҚШ арасындағы сауда қарым-қатынасының күшеюі және Батыс пен Американың Иракпен қарым-қатынасының жақсаруы, әсіресе АҚШ, Англия және аймақ елдерінің жоғары лауазымды шенеуніктерінің Саддам және Ирак шенеуніктерімен ресми кездесулері орын алды.   

Осылайша Иран үлкен соғысқа дайын болатындай күйде болмады. Бірақ Ирактың диктаторы Саддам Хусейн мұндай жағдайды пайдаланып, Иранға шабуыл жасады және исламдық Иранға қарсы тең емес соғысты бастады. Сондықтан Ирандағы революциядан кейін бейберекет жағдайға тап болған Ирак оны жаңадан қалыптасып келе жатқан Иран Ислам Республикасының жүйесіне таңып салғандықтан оны таңылған соғыс деп атайды. Шын мәнінде, Иран Саддам басқаратын Ирак БААС партиясының экспансионисттік және агрессивті мақсаттарының құрбаны болды және алдын ала дайындықсыз жаппай және қажетсіз соғысқа кірісті. Иранның   соғыстың алғашқы айларында жеңіліске ұшырауы және жерінің бір бөлігін жоғалтуы да соғысқа дайындықтың аздығынан болды.

Иран бұл соғысқа еріксіз кірді, бірақ оның дұшпаны ұзақ жоспары мен ниетімен өзінің заңсыз талаптарын орындау үшін бұл соғысты Иранға таңды. Сондықтан Иран соғыстың басталуында ешқандай рөл атқармағандықтан және бұл соғысқа еріксіз тартылғандықтан, бұл соғыс Иранда «таңылған соғыс» деп аталады. Бірақ бұл таңылған соғысты Иран халқы қасиетті етіп, «қасиетті қорғаныс» деп атауына не себеп болды?

Ирактың БААС режимінің Иранға қарсы соғысы Вьетнам соғысынан кейінгі 20 ғасырдағы ең ұзақ екінші соғыс екенін білеміз. Ол 1980 жылдан 1988 жылға дейін шамамен сегіз жылға созылды. Бұған дейін Америка 20 жылдық шабуылда Вьетнамды нысанаға алған болатын және Вьетнам халқының қарсылығы нәтижесінде шегінуге мәжбүр болып, жеңіліске ұшырады.  Бірақ Вьетнам халқының бұл қатал қорғанысы ешқашан «қасиетті» деп аталмады.

Шамси күнтізбесінше 31 шахривар 1359 жылы (22 қыркүйек 1980) күні Теһран мен Иранның басқа да бірнеше қалаларының үстінде Ирак әскери ұшақтарының гүрілдегені соғыстың ресми басталғанын жариялаған кезде, бұл соғыс Иран халқының әдебиетінде «Қасиетті қорғаныс» деп аталады! Бастапқыда басқыншы алға ұмтылып, танкілері Иранның оңтүстігі мен батысындағы шекаралас қалалар мен ауылдарға кіреді, барлық соғыстар сияқты шабуылшылардың оқтары да бейкүнә және қорғансыз балаларды, әйелдер мен ерлерді нысанаға алды. Дәл осы уақытта, Иранның ішінде бүкіл елді қорғайтын біртұтас армия болмаған, ал дұшпан бәрін өзі қалағандай көрген кезде және Ирактың өзімшіл басшысы келесі аптада журналистермен баспасөз мәслихатын өткізгісі келген жағдайда, Иран халқы кенеттен көтеріліп, өмірінің соңына дейін Отаны мен жаңадан құрылған жүйесін қолдады. Шамасы, Иран халқы үшін бұл екі ел халқының өзара мәселелерге байланысты қарапайым шайқасы емес. Керісінше, екі идеологияның, екі түрлі жүйені басқаратын екі сенім мектебінің арасындағы әскери қақтығыс. Өйткені Ирактың Баас партиясы өз сәулесін бүкіл аймаққа таратпақшы болған Иранның революциялық исламына шыдамайды. Аймақты басқаратын реакцияшылдар да өздерінің ыдырауын қалпына келтіру және БААС партиясының артына алға ұмтылу үшін шайқасқа кіріседі. Басқа жағынан, террор мен мұнафеқин ағыны арқылы исламдық жүйені құлатуға бағытталған бұрынғы талпыныстары сәтсіздікке ұшырағаннан кейін АҚШ Ислам республикасына қарсы кең ауқымды соғыс бастауды күн тәртібіне қойды. және БААС партиясын осы саясаттың ең жақсы орындаушысы деп санады. Дәл осы жерде Ирактың Иранға қарсы таңған соғысының сипаты Иран халқының көзқарасы тұрғысынан өзгешеленіп, қасиетті сипатқа ие болады.

Ирактың Иранға қарсы таңылған соғысы басталған кезде Ислам революциясы мен оның қысымы мен заңдылығын аймақ пен әлемнің көптеген елдері үшін түсінікті болды. Бірақ жасалған ауыр және қорқынышты атмосфера ешкімге пікір айтуға батылдық бермеді. Деректер халықаралық перденің артында және шын мәнінде Шығыс және Батыс блок елдері арасында Саддамды қолдау және оны держава деңгейіне көтеру туралы келісімді көрсетеді. Оның дәйекті сәтсіздіктерінің шығындары тез өтелді, барлық үстемшіл күштер бір халықтың қарсылығына қарсы тұрды.

Осы уақытта анықталған нәрсе – Иран халқының осы тең емес шайқастағы жалғыздығы, одан да маңыздысы, екі лагерьдің табиғаты мен мақсаты арасындағы үлкен айырмашылық. БААС лагері жаһандық үстемдіктің басқаруымен бір халықты жеңіп, нұр мектебін жоюды, бір сөзбен айтқанда хазірет Мұхаммадтың (с.ғ.с.) таза Исламын өшіріп, өз мүддесін қамтамасыз етуді көздеді. Бірақ қарама-қарсы лагерьдің мақсаты – бүкіл елді қорғау және бастапқы илаһи мұраттарды қорғау және таза Құран іліміне негізделген Алланың бұйрығын орындау. Оның таң атқанша түнді құлшылықпен, дұғамен және Құранмен өткізетін шәһидтік іздеген жауынгерлері болды. Имам Хомейнидің «қасиетті қорғаныс» терминін алғаш рет 1984 жылы ақпанда, яғни БААС режимі Иракқа басып кіргеннен кейін шамамен 3 жыл өткен соң қолданғаны да сондықтан. Имам Хомейни: «Біздің соғысымыз Шығыс пен Батыстың алпауыт державаларымен соғысу емес. Біздің соғыс – мектебіміздің барлық залымдарға қарсы соғысы, біздің соғысымыз – исламның капитализм мен коммунизм, әлемінің барлық теңсіздіктеріне қарсы соғысы. Біздің соғысымыз ислам елдерінің байлары мен рақымсыз билеушілерінің ләззатына қарсы жалаңаяқ соғыс. Бұл соғыс қаруды білмейді. Бұл соғыс шекара мен жермен шектелмейді, бұл соғыс үй мен ауылды, қирау мен жоқшылықтың ащысын білмейді. Бұл соғыс – сенім соғысы»,- деген.

Мұндай көзқараста Ирактың Иран Ислам Республикасына қарсы  енгізген соғысы жәбірленушінің мазлұмға қарсы соғысы емес,   Адам (ғ.с.) жаратылғаннан бастау алған екі сенім, екі мектеп және дүние мен адам туралы екі көзқарастың арасындағы соғыс.  Дәл осындай көзқарас Ирактың Иранға қарсы сегіз жылға созылған соғысын «қасиетті қорғанысқа» айналдырды және бұл сенім Иранның революциялық және діндар халқын осы соғысқа басқаша көзқараспен қарауға және бір ауыздан және бірлікпен соғысуға мәжбүр етті.

Осылайша Иранның Ирактағы БААС режимі мен оның жақтастарының қатыгез басқыншылығына қарсы сегіз жылдық қасиетті қорғанысы ерлік пен шәһидтіктің биік шыңдарын бағындырған халықтың табандылығының, батылдығының және құрбандықтарының мәңгілік аңызына айналды.  Иран халқы жауды өз мақсаттарына жеткізбей, сәтсіздікке ұшыратып, тарихтың соңына дейін атын мәңгілікке қалдырды.