Бірлік аптасы 3: Бірлік және қазіргі ислам өркениеті

Араб түбегінде ислам діні пайда болғаннан кейін көп ұзамай ислам өркениеті өрістей бастады.

Араб түбегінде ислам діні пайда болғаннан кейін көп ұзамай ислам өркениеті өрістей бастады. Ислам ілімі негізінде қалыптасқан ғажайып өркениет ұзақ уақыт бойы әлемде ғылым мен мәдениет пен экономиканың туын көтеруші болды. Бұл жаңа өркениет Джазира әл-Араб жерінде, сол кездегі өркениеттің ең аз көріністері болған өлкеде тамыр жайды. Әлемді қараңғылық басып, ежелгі Иран, Рим, Грекия өркениеттері сияқты ұлы өркениеттер құлдырап кетті. Ислам өркениетінің іргетасы мен негізі мұсылман ойшылдарының күш-жігерімен және алдыңғы кейбір өркениеттердің жетілдірілуімен қалыптасып, дүние жүзіндегі өркениеттің жаңа мағынасын тудырған Құран және Алла Елшісінің (с.ғ.с.) сүннеті болды. Ислам өркениетінде ғалымдар, географтар, инженерлер, химиктер, физиктер, дәрігерлер, көпестер және т.б ғалымдар пайда болды. Олар өнер, экономика, өнеркәсіп, құқық, әдебиет, теңізде жүзу, философия, химия, физика, әлеуметтану және медицина сияқты білім мен техниканың өсуінде, дамуы мен эволюциясында маңызды рөл атқарды. Тәртіп пен ахлақтың кеңеюі, ой мен ойлаудың өзіндік ерекшелігі, этникалық және рулық алауыздықтан аулақ болу, ынтымақ рухының өзімшілдіктен басым болуы, еңбек пен иманның өрлеуі ислам өркениетінің және оның исламның пайда болуының алғашқы бірнеше ғасырларындағы гүлденуінің жарқын құрамдастарының бірі болды.

Ислам өркениетінің маңызды ерекшеліктерінің бірі – бұл өркениет ешқашан бір ұлт пен нәсілмен шектелуі еді. Осы себепті оның гүлденуіне арабтар, ирандықтар, түріктер, үнділер, қытайлар, моңғолдар, африкалықтар, тіпті басқа этностар да атсалысып, оның игілігін көрді. Жалпы, ислам өркениеті – құрамдас бөліктері мен сипаттары ислам ілімдеріне негізделіп қалыптасқан, руханилық пен этика күшті әрі шешуші орын алатын өркениет. Қазіргі дәуірде Иран Ислам революциясы осындай элементтермен орын алып, ғасырдың ең маңызды революциясы болып саналды. Ислам және Құран құндылықтарынан нәр алған бұл революцияның ұлы ислам өркениетін жаңғыртуға талпынуы заңды. Сол ұлы және бай өркениет ұзақ уақыт бойы құлдырағанымен, қазір Иран Ислам революциясы өзінің жандануын күн тәртібіне қойды. Маңызды мәселе – бұл Ислам әлемінде бірлікпен қайта жүзеге асады.

Ислам революциясының мақсаты жаңа Махдави ислам өркениетін құру болып табылады. Бұл жолда жетістікке жетудің маңызды шарттарының бірі әртүрлі мәдени, әлеуметтік және саяси құрамдас бөліктерде  бірліктің  маңызды және күшті факторына ие болу.  Бірлік түрлі кедергілер мен сынақтарға тап болды, ол болмаған жағдайда адамзат қоғамы алауыздыққа бет бұрып, осы сұмдық құбылыстың орны толмас зиянын қабылдауға мәжбүр. Иран Ислам революциясының жетекшісі аятолла Хаменеи бірлікті жаңа ислам өркениетінің пайда болуының негізі деп санап: «Ислам әлемінің бірлігінің деңгейлері бар, ең төменгі деңгейі – Ислам қоғамдары, Ислам елдері, Ислам мемлекеттері, Ислам халықтары, Ислам діндері бір-біріне қарсы әрекет етпеуі, бір-біріне қарсы шықпауы, бір-біріне шабуыл жасамауы. Бұл бірінші қадам. Әрине, мұның үстiнде Ислам әлемi бiр-бiрiне шабуыл жасамаумен қатар ортақ дұшпанға қарсы біріге шығуы керек. Бір-бірін қорғауы керек. Бұл да бір саты жоғары - ислам елдері мен ислам елдерінің ынтымақтастығы маңызды. Ислам елдері ғылым, байлық, қауіпсіздік, саяси күш жағынан бір деңгейде емес. Олар бір-біріне көмектесе алады. Бұл да бірлік кезеңі. Жоғары саты – жаңа ислам өркениетіне жету үшін бүкіл Ислам әлемінің бірігуі. Ислам республикасының түпкілікті мақсаты – Ислам өркениетіне жету, бірақ осы уақытқа сәйкес өркениет, яғни Исламның жаңа өркениетіне жету. Бұл бірліктің сатылары».

Негізінде ислам өркениетін ғимаратқа теңеуге болады. Күшті және әдемі ғимарат салу үшін инженерлер мен құрылыс мамандарының үйлестіруін және келісімін қажет етеді. Демек, жаңа ислам өркениетінің қалыптасуы осы өркениет өзінің ілгерілеуін жалғастыруы үшін ислам әлемі ойшылдары мен мұсылмандарының бірлігі мен ынтымағын қажет етеді. Бұл тұрғыда барша мұсылмандардың талпынысы, Алланың разылығына үміт артып, Одан жәрдем тілеу, тақуалық, көрегендік және исламдық ояну, адами әдепті кеңейту, ижтиһад пен адам білімінің әртүрлі салаларына ғұламалық көзқараспен қарау, ижтиһад жасау қазіргі ислам өркениетінің қалыптасуының бастапқы элементтері болып саналады. Ислам өркениеті дегеніміз – жерге қол сұғу, адам құқығын аяққа таптау, ұлттарға өз имандылығы мен мәдениетін таңу деген сөз емес. Ислам өркениеті дегеніміз – адамзатқа илаһи ізгілік сыйлау және адамдардың өздері дұрыс бағытта жүруіне негіз жасау. Бұл өркениет Батыс өркениетіне қарама-қарсы. Батыс өркениетіндегі ілгерілеу байлықтағы, ғылым мен техникадағы және әскери прогресті білдіреді. Бірақ Ислам логикасында прогрестің көбірек өлшемдері бар және олар ғылымдағы прогресс, этика, әділет, жалпы әл-ауқат, халықаралық абырой мен несие, саяси тәуелсіздік және бұларға қосымша рухани аспектідегі прогресті қамтиды. Демек, ислам өркениеті дамып келе жатқан материалдық және рухани өлшемдерді білдіреді және бұл адамның барлық материалдық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажет өркениет.

Ислам бірлігінің негізін қалаушылардың пікірінше, ортақ интеллектуалдық және идеологиялық осьтер төңірегінде келісім мен түсіністік осы көптен келе жатқан үміт пен тілектің жүзеге асуына негіз бола алады. Мысалы, иман категориясы, Алла мен Пайғамбар, Құран мен Сүннет, Әһли Бәйт достығы, жалғыз құбыла, қажылық, ижтиһад, ортақ дұшпанның болуы және сол сияқтылар имандарды қамтамасыз ете алатын негізгі категориялар болып табылады.  Сондай-ақ исламдық ғұрыптарға бағыт-бағдар беру, жанашырлық, өзара тану, оң диалог, қорлаудан аулақ болу, өсек-аяң мен екіжүзділік пен зорлық-зомбылық пен ажырасу мен бір-бірін қорлаудан аулақ болу, әділдікке ұмтылу және өшпенділік пен қыңырлықтан аулақ болу,  іс жүзіндегі бірлік – исламдық қоғамдардың бірлігіне және сайып келгенде, жаңа ислам өркениетінің қалыптасуына әсер ететін басқа факторлардың бірі. Бұған қоса, жұма намазы мен жамағат намазы сияқты діни рәсімдерге және жалпыға ортақ амалдарға және халықаралық деңгейде қажылыққа қатысу арқылы Ислам бірлігіне көбірек себеп беруге болады. Өйткені бұл басқосуларда адамдардың бауырмалдығы мен ынтымақтастығы нығайып, мұсылмандар дүниедегі жағдаймен де танысады. Мұсылмандардың отбасын құру, некеге тұру және ажырасу, сауда-саттық, жалғыз Құдай сияқты әлеуметтік тәжірибелерде дүниетанымы, мәдениеті мен өркениетінің ортақтығы бар. Сондықтан Ислам үмбетінің осы біріктіруші факторларға назар аударуы жаңа ислам өркениетінің қалыптасуының ең маңызды факторы болып табылады.

Жаңа исламдық өркениеттің қалыптасуында Исламның жауларының қастандықтары мен айла-амалдарын үздіксіз қадағалап, толық қырағылық пен көрегендікпен мұсылмандар оларға қарсы тұруға және мұсылмандардың қатарына жікке бөлетіндердің кіруіне жол бермеуге талпынуы керек. Бұл жолмен жүру жаңа ислам өркениетінің қалыптасуының құрамдас бөліктеріне және ислам үмбетінің бірлігіне әсер ететін факторларға назар аударуды талап етеді. Мұсылмандар өздерінің барлық материалдық және рухани мүмкіндіктерін үздіксіз күрес, талпыныс, еңбек және бастама рухымен және ұзақ мерзімді мақсаттарды сызу арқылы пайдалануы керек. Алла Тағаланың шынайы уәдесі орындалып, білім мен хикметтің гүлденуімен мұсылмандар мен әлем арасында бейбітшілік, келісім мен бірлік туы көтеріледі.