Христиандық сионизм және Израиль

Бұл бағдарламада христиандық сионизмнің Газа соғысының жалғасуы мен бейбітшіліктің алдын алудағы рөлі туралы тоқталдық.

Христиан сионизмі – Ақ үй мен Израиль режимінің палестиналықтарға қатысты шешімдеріне әсер ететін Америкадағы ең маңызды еврей лоббилерінің бірі. Газадағы Палестина халқын қырғынға ұшыратқан сионистік режимнің қолдаушысының перде артындағы тергеуінде Американың қуатты христиандық сионистік қозғалысының даусыз рөлінің күшті белгілері бар. Кейбір сарапшылардың пайымдауынша, палестиналықтарды күштеп көшіру және оларды үздіксіз өлтіру христиандық сионистердің Израильге жыл сайын жіберетін миллиондаған долларлары арқылы қаржыландырылады.

Соңғы бірнеше айда әлем палестиналықтардың апартеидке, қатыгез әскери оккупацияға және Израиль таңып отырған мәжбүрлі қоныс аударуға қарсы үздіксіз қарсыласуының куәсі болды. Бүкіл әлемде езілген Палестина халқымен ынтымақтасуға және Израиль үкіметінің айуандық әрекеттеріне жаһандық жауап беруге үндеуде. Осы арада христиан сионистер Америка Құрама Штаттарының палестиналықтарды Иерусалимнен қуып шығару және Газадағы палестиналық бейбіт тұрғындарды бомбалау үшін сөзсіз қолдау көрсетуін талап етеді және осының ортасында, қазіргі кезде де, Палестина отаршылдықтарының ұзақ және қанды тарихында да күшті христиандық сионистік қозғалыстың даусыз рөлі көптеген әңгімелерде жоғалып бара жатқан сияқты. Христиан сионистік жетекшілер әрқашан Палестина қарсыласуын антисемитизмнің символы ретінде көрсетеді. Жақында Америкадағы Израильді қолдайтын ең ірі лобби тобы саналатын Христиандардың Израиль үшін біріккен (CUFI) президенті және негізін қалаушы Джон Хейги твиттерде "Иерусалим мен Израиль еврей халқына тиесілі" деп жазды. Бұл твиттерде ол христиандарды «зұлымдыққа қарсы тұруға» және «Израильге шексіз сүйіспеншілік пен қолдау көрсетуге» шақырды.

"Израильді қолдайтын Америкадағы ең үлкен және ең күшті лобби болып табылатын христиандық сионизмнің дүниетанымы қандай?"  деген сұрақ туындайды.

Христиан сионистік қозғалысының белсенділерінің пікірінше, яһудилер Киелі кітаптағы Израиль жерін бақылауға алып, дүниенің соңын жасайды. Бұл экстремистік топтың пікірінше, христиандар құтқарылғанда, христиан еместер, соның ішінде мұсылмандар да жойылады. Еуропадағы 16 ғасырдағы протестантизмнен бастау алатын бұл дүниетаным сол кезеңдегі отаршылдық жағдайдың көрінісі. Бұл көзқарас христиандық сионизмді саяси қозғалыс ретінде және «фундаменталистік қозғалыстың» бөлігі ретінде анықтайды. Лорд Шафтсбери, Джон Нельсон Дерби және Уильям Блэкстоун сияқты қайраткерлер ақырзаманды болжап, Палестинада еврейлердің отаны идеясын алға тартқан кезде бұл көзқарас күшейе түсті. Бальфур декларациясын жасаған (Палестинада еврей жерін уәде еткен) британдық Артур Джеймс Бальфурдың өзі христиан сионисті болды. Президент Вильсон еврей сионистік Жоғарғы сотының судьясы Луис Дембицтің қолдауымен бұл декларацияға қол қойды.

Еврей сионизмі – христиандық сионизмнің жетілдірілген және жаңа нұсқасы. Еуропадағы еврей сионистерінің көпшілігі еврей мемлекетін құру және христиан сионистерін біріктіру туралы ортақ пікірге ие. Еуропадағы еврей сионистерінің көпшілігі еврей мемлекетін құру және христиан сионистерін біріктіру туралы ортақ пікірге ие. Шын мәнінде, Осман империясы құлағаннан кейін Палестинаны басып алу үшін қажетті императорлық және әскери күшке ие болған христиан сионистер болды.  Ұлттар Лигасын сонымен бірге Палестина мен Израильді екіге бөлген батыстық христиандық басым державалар басқарды. Сөзсіз, христиан сионистік жетекшілері еврейлердің Еуропадан Палестинаға қоныс аударуын «еврей мәселесіне» қолайлы шешім деп санады. Оған сәйкес, еврей мемлекеті стратегиялық геосаяси аймақта Батыстың империалистік мүдделерінің өкілі ретінде қалыптасты. Көптеген христиан сионистері 1948 жылы 750000-ға жуық палестиналықтардың жер аударылуына әкелген Израиль мемлекетінің құрылуын библиялық болжамдардың орындалуы деп санайды.

Израильдің 1967 жылы басталған Батыс жағалау, Газа және Голан төбелерін басып алуы да Құдайдың Израильге батасын беріп, Исаның қайтып келуіне жол ашып жатқанының белгісі ретінде түсіндіріледі. Кейінгі соғыстар және басқыншылықтар христиандарды христиан еместерді құтқаруға және жоюға әкелетін ақырғы уақытты болжайтын әрекеттердің күшеюі ретінде қарастырылады. Басқаша айтқанда, христиан сионизмі қақтығыстарға, әсіресе Израиль үкіметінің палестиналықтарға қарсы агрессиясына оң жауап береді. Өйткені олардың көпшілігі Израильді моральдық тұрғыдан жер бетіндегі кез келген басқа жерден немесе халықтан жоғары телеологиялық артықшылыққа ие деп санайды. Олар уәде етілген жердегі таңдалған адамдарды қолдаймыз деп ойлайды және бұл көзқараста бұл тазарту әрекетіндегі кез келген соғыс «әділ соғыс» болып саналады.

Бүгінгі таңда христиан сионистерінің саны кем дегенде ондаған миллионға жетеді деп есептеледі, бұл әлемдегі еврей халқынан әлдеқайда көп. Америкада христиандық сионистер Израиль үшін дауыс беретін ең үлкен және оңшыл блок болып табылады. Ең ірі христиандық сионистік ұйым (Израиль үшін Біріктірілген Христиандар - CUFI) 10 миллион мүшесі бар, оның құрамына 100000 Американдық Израиль қоғаммен байланыс комитетінің немесе IPEC (өте танымал Израильді жақтайтын лоббистік ұйым) кіреді.

Америка Құрама Штаттарындағы әрбір төртінші ересек адам өзін евангелиялық христиан деп санайды, ал евангелист христиандардың 80 пайызы немесе Америка халқының 20 пайызы Израиль үкіметінің миллиондаған еврейлерді жинауы Исаның жақын арада екінші рет келуін көрсетеді деп санайды. Американың Палестинаға қарсы саясаттарының көбісі христиан сионистерімен жүргізілуде. Мысалы, Дональд Трамптың Израильге қатысты сыртқы саясаты евангелиялық христиан ағымын үлкен дәрежеде өзіне тарта алды. Христиан сионистер, оның ішінде Мемлекеттік хатшы Майк Помпео мен вице-президент Майкл Пенс Трамп үкіметінде ең жоғары лауазымдарға ие болды. Трамп президенттігінің төрт жылында әлем Американың Израильге қатысты саясатындағы оң қанаттың елеулі өзгерістеріне куә болды.

Христиан сионизмінің Палестинаны отарлаудағы әсерін елемеу Израиль режимін қолдайтын негізгі және ең үлкен жаһандық қозғалысты елемеу болып табылады. Бұл қозғалыс Палестинада еврейлердің толық бақылауын қалайды. Христиан сионизмі Палестинаға қатысты Батыс саясатын 1917 жылғы Бальфур декларациясынан бері басшылыққа алады және Палестинаны басып алуға жаһандық қолдаудың негізі болып қала береді. Газадағы Израиль мен Хамас арасындағы соғыстың аяқталуына елеулі теологиялық кедергі болып саналатын мәселе. "Әл-Ақса дауылы" операциясының басталуымен және сионистік режимнің Наваз Газадағы адамзатқа қарсы қылмыстарымен бірге христиандық сионизм қозғалысы (евангелистер) құрамындағы израильдік еврейлерді табанды жақтаушылар тобы осы бала өлтіруші режимге қолдауын арттырды.

2023 жылдың 7 қазанында Палестина мен Израиль арасындағы соғыс басталғаннан кейінгі тек алғашқы екі аптаның ішінде күшті евангелиялық лобби Израильге 5 миллион доллар берді. Евангелистер АҚШ конгресінде бар күшімен Израильдің пайдасына лобби жасап келеді. Христиан сионистік қозғалыстағы бұл радикалды топ Израильді қолдау үшін шерулер өткізеді және Америкадағы билік құрылымына өз халқын енгізу арқылы Тель-Авивтің пайдасына шешімдер қабылдауда ықпалын арттырады. Көптеген шіркеулері бар топ қоғамдық пікірмен жұмыс істейді және Израильдің экспансионистік саясатын қолдау үшін ақша жинайды.

1948 жылы Израильдің құрылуы, 1967 жылы алты күндік соғыста Израиль әскерінің Құлсты басып алуы, Америка елшілігін Құдсқа көшіру Евангелистер Библиясындағы ақырзамандық уәделірінің бірі болып табылады, мұның бәрі сионистік режимнің аймақтағы мүддесіне. Бұл сектаның қалған екі болжамы - ғибадатхана тауындағы еврейлердің қасиетті жерін қалпына келтіру (бұл үшін әл-Ақса мешітін қирату қажет) және болашақта Израильдің бүкіл Палестинаны Израильдің бірнеше жылдар бойы қол жеткізуге тырысуы. Дегенмен, жас евангелистер ата-аналарына немесе ата-әжесіне қарағанда апокалиптикалық теологиядағы Израильдің рөлін ұнатпайтыны туралы дәлелдер бар.

Солтүстік Каролина университетіндегі Барна тобы жүргізген сауалнама жас евангелистер егде жастағы евангелистерге қарағанда Израильді әлдеқайда аз қолдайтынын көрсетті.  Сауалнама 2018 және 2021 жылдар аралығында олардың көзқарастарының күрт өзгергенін көрсетеді, жас евангелистер арасында Израильді қолдау 75 пайыздан 34 пайызға дейін төмендеді.

2015 және 2018 жылдарды салыстыратын болсақ, 2015 жылы жас евангелисттердің 40 пайызы Американың Израильге қолдау көрсетуімен келісе, 2018 жылы бұл сан 21 пайызға жеткен. 2015 жылы олардың үш пайызы ғана Палестинаны қолдаса, 2018 жылы бұл көрсеткіш 18 пайызға жетіп, екі тарапты жақтаушылар арасындағы пайыздық айырмашылық та 37 пайыздан үш пайызға дейін төмендеген.