«Фаджр» онкүндігі 5: Ислам революциясы және экономикалық дамулар

Ислам революциясынан кейін Иран ауыл шаруашылығы, жол құрылысы және телеарналарды кеңейту салаларында айтарлықтай жетістіктерге жетті.

Ауыл шаруашылығы әр елдің экономикасының маңызды бөлігі болып табылады. Алайда Пехлеви режимі кезінде, әсіресе осы режимнің соңғы онжылдығында Иранның ауыл шаруашылығы қарқынды құлдырауға ұшырады. Бұл Пехлеви режимінің соңғы патшасы Мұхаммед Резаның көптеген үгіт-насихатпен Иранның ауыл шаруашылығындағы орасан зор реформалар туралы айтып жатқан кезі еді.

1979 жылы Иран Ислам революциясының жеңісінен кейін халық пен басшылар ауыл шаруашылығының бейберекет жағдайын шешуге басымдық берді. Біріншіден, аз қамтылған, бірақ еңбекқор тұрғындар елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ауылдарға қажетті инфрақұрылым мен нысандарды қамтамасыз етті. Әрине, Иранның құрғақ және жартылай құрғақ ел екенін ескерсек, бұл мақсатты жүзеге асыру біршама қиынға соғады. Бірақ ауыл тұрғындарының күш-жігерімен және озық технологияларды қолданумен Иранның ауыл шаруашылығы қазір Пехлеви дәуірімен салыстыруға келмейтін жағдайға жетті. Осылайша ауылшаруашылық өндірісі 5 есе және оның экспорты 10 есе өсті, Иран бұл өнімдердің 80 пайызымен өзін-өзі қамтамасыз етеді. Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және ауылшаруашылық ұйымының (ФАО) статистикасы бойынша, Иран 22 өнім өндіру бойынша әлемде бірінші-оныншы орындарды иемденеді және бұл Ирандағы жауын-шашынның мөлшерімен байланысты. Ирандағы жауын-шашын мөлшері үштен бір, ал судың булану мөлшері дүние жүзіндегі орташа көрсеткіштен үш есе көп.

Бірақ революциядан кейін бақша өнімдері саласындағы өндірістің өсуі әлдеқайда әсерлі болды және бұрынғымен салыстырғанда 20 есе өсті. ФАО-ның есебінде Иранның Батыс Азия мен Солтүстік Африкадағы ең ірі жеміс өндірушісі және 15 бау-бақша өнімін өндіру бойынша әлемдегі алғашқы 10 елдің қатарына кіретіні көрсетілген. Сондай-ақ, Иранда жеміс-жидек тұтынудың орташа мөлшері шамамен 150 кг құрайды, бұл әлемдік орташа көрсеткіштен екі есе көп. Иранның Ауылшаруашылық жиһад министрлігі Иран жемістерінің 100-ден астам елге экспортталғанын хабарлады. Осылайша Американың санкциялары мен ауа райы жағдайының өзгеруіне қарамастан Иран Ислам революциясынан кейін Иранның ауыл шаруашылығының өсуі өте жылдам болды және  Иранның осы саладағы экономикалық қауіпсіздігін үлкен дәрежеде қамтамасыз етті. Егіншілік пен бау-бақшадан басқа, осы өнімдерді пайдаланудың артуына әкеліп соқтырған мал шаруашылығы, балық аулау және ет өндіру салаларындағы өндірістің өсу қарқынын атап өткен жөн.

Иран Ислам революциясының арқасында үлкен жетістіктерге жеткен тағы бір сала – жол құрылысы. Революцияға дейін Иранның жол желісі шектеулі болды және негізінен үлкен қалаларға арналған. Бірақ революциядан кейін қалалар мен әсіресе ауылдар үшін сапасы жоғары және қауіпсіздігі жоғары жолдар салу үшін үлкен қадамдар жасалды. Қазір Иранда 220 мың шақырымнан астам жол бар, оның негізгі бөлігі ауыл жолдарына арналған. Автокөліктердің қозғалысын тезірек және қауіпсіз ету үшін магистральдардың ұзындығы 40 есеге жуық ұлғайтылды. Ең таңғаларлығы – бұрынғымен салыстырғанда 550 есеге артқан 20 мың шақырымнан астам тас жолдың салынуы. Сондай-ақ ирандықтардың жалпы саны 24 миллион автокөлік бар, бұл әлемде 21-ші орында. Жүктер мен жолаушыларды тасымалдауға арналған арзан әрі сенімді көлік ретінде теміржол Иран Ислам Республикасы кезінде Пехлеви режимімен салыстырғанда үш есе өсіммен шамамен 15 мың шақырымға жетті.

Автомобиль жолдары мен темір жолдардың салынуы Иран үшін халықтың әл-ауқатын қамтамасыз етумен қатар тағы бір жағынан маңызды. Иранның ұстанымы Шығыс пен Батыс, сондай-ақ Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы байланыс үшін маңызды дәліз рөлін атқара алатындай және бұл саладағы жоспарлар бірнеше елмен қаралып, кейбіреулері аяқталды.

Иран Ислам Республикасы қарым-қатынас дәуірінде жақсырақ әрі жеңіл қарым-қатынас жасау және адамдардың хабардарлық деңгейін арттыру үшін елдің әртүрлі салалардағы байланыс желісін кеңейтті. Барлық  ирандық отбасы стационарлық телефонға қол жеткізе алады. Сондай-ақ, 1401 жылдың соңына қарай ұялы телефонға жазылулардың жалпы саны 150 миллионнан асады, ұялы телефондардың ену көрсеткіші шамамен 175%, интернетке ену деңгейі 140%-ға жуықтады.

Басқа жағынан, жүздеген шет тіліндегі парсы спутниктік арналары Иранның жағдайының күңгірт бейнесін көрсетуге тырысып жатқанда, ИИР-ның 180 ұлттық, жергілікті және халықаралық хабар тарату желілері адамдармен өз елдерінің дамуы мен келешегі зор болашағы туралы баяндайды.