Отыз аят, отыз күн (9)

Аллаға иман келтірген адам Құран туралы ойлануымен бірге Құран аяттары мен ілімдерін басқаларға түсіндіреді. Білім мен ақиқатты нақтылау Алла Тағаланың әулиелері мен ақсақалдарының парызы болды. Бұл күндерде Ислам мен адамзат дұшпандарының айтып жеткізгісіз шабуылымен бұл парыз маңызы артты. «Ағраф» сүресінің  163-166 аяттары: Жақсылыққа жігерлендіріп,  жамандықтан тыю.

Рамазан айын күнәмен өткізгендердің, Алланың кешірімінен мақрұм қалғандардың, әттең, оразадан шөлдеу мен аштықты ғана түсініп, оразаның ақиқатын түсінбегендердің жағдайы қандай жаман.

Алланың сүйікті Елшісі (с.ғ.с.) бұл ақиқатты сипаттай отырып, шабания уағызында: «Кімде-кім бұл айда адамдарға жамандық жасаудан тыйылса, Қиямет күні Алла Тағала оның ашуын басады».

1988 жылдың қыркүйегінде Чикагодағы теміржол вокзалында әйел зорланды. Әйел халықтан көмек сұрайды, бірақ адамдар оқиға орнынан өтіп кетеді. Қылмыскерді ұстау үшін бақылаушылардың біреуі ғана полициямен бірлесіп жұмыс істейді. Бұл оқиғада басқыншылық әрекет емес, өтіп бара жатқан адамдардың реакциясы маңызды! Бұл оқиғаны газеттен оқығанда, әйгілі ағылшын тарихшысы және шығыстанушы, Америкадағы Принстон университетінің профессоры Майкл Кук былай деп жазды: «Осы мақаланы оқығаннан кейін мен ойладым: біз басқалардың өз адамдарымызға жамандық жасауына жол бермеуге міндеттіміз бе? Қоғамдағы басқалардың мінез-құлқы бізге қатысты ма? Әлде жоқ па?» Зерттеуден кейін Майкл батыс әлемінде бұл міндеттің атауы жоқ және «көмек» деген сөз оны білдіре алмайды деген қорытындыға келді. Зерттеу барысында илаһи діндердің бірінде осыған байланысты бұйрықтар бар екенін түсінеді. Исламда бұл жақсылыққа жігерлендіріп,  жамандықтан тыю деп аталады. Бұл Майклдың көп жылдар бойы зерттеп, ізденіп, 2000 жылы «Исламдық ой-пікірдегі жақсылыққа жігерлендіріп,  жамандықтан тыю» деп аталатын кітап жазуының ұшқыны болды.

Қоғам алдындағы жауапкершілік – қоғамның өсіп-жетілуінің бір белгісі. Дамыған қоғам дегеніміз – жоғары технологияға ие қоғам емес, адамдар бір-біріне және қоғамның мәселелеріне жауапкершілікті сезінетін қоғам. Мұндай қоғам – жанды және серпінді қоғам. Құранда Хазірет Лұқман баласына жеке ғибадаттарды және намаз, ораза сияқты парыздарды орындауға кеңес бергеннен кейін «өзің ғана емес, өзгеге де жақсылық жасауды бұйыр» деп кеңес береді.

Алла Тағала «Ағраф» сүресінде осы әлеуметтік жауапкершіліктің бір мысалын білдіріп, бұл мәселеге назар аудару немесе елемеу қоғамды қалай бақытты немесе бақытсыз ететінін көрсетеді. Бани Исраил халқы Бейт әл-Мұқадасқа кіргеннен кейін сол елдің айналасына тарап кетті. Олардың бір тобы теңіз (Қызыл теңіз) жағасында тұруды таңдады. Таурат ілімдерінің бірі сенбі күнді бос уақыт және жұмыс істемейтін күн болды. Сол аймақтың балықшылары сенбі күні майлы және ірі балықтардың жағаға жақындайтынын көрді, ал басқа күндері олай емес екенін немесе семіз балықтар көрінбейтінін, ал көрінсе, олардың өте аз болатынын байқады. Бұл кемсітушілікке не себеп болды? Сенбі күндері балықтар шынымен қауіпсіз сезінді ме, сондықтан сол күні жағажайда пайда болды ма, әлде  топты сынақтан өткізу Құдайдың бұйрығы болды ма? Бани Исраилдің балықшылары Құдайдың бұйрығына қайшы келмейтін нәрсе жасауды ойлады. Сондықтан олар теңіз жағасында тоғандар салып, теңізге жол ашты. Сенбіде олар тоғандарға жол ашып, сумен бірге көптеген балықтар да кіретін. Бірақ күн батқанда теңізге қайтқысы келгенде, олардың жолын бөгеп тастады. Содан кейін жексенбі күні олар аулауға кірісіп: «Құдай бізге балық ауламауды бұйырды, біз де балық аулаған жоқпыз, бірақ оларды тек тоғандармен қоршап қойдық»!- деді.

Бастапқыда олар өз жұмыстарын орынды, заңды көрсетті. Бірақ бұл әрекет, бір жағынан, олардың көздеріндегі күнәны азайтса, екінші жағынан, сенбі күнінің құрметін бұзуға батылдық жасады. Бірте-бірте балықшылар сенбі күндері ашық, ойланбай балық аулауға кірісіп, осылайша қыруар табыс пен байлыққа жетті.

Құран бұл батырлықтан кейінгі оқиғаларды былай баяндайды: (Мұхаммад с.ғ.с.) олардан теңіз жағасында болған кенттің жағдайын сұра. Сол уақытта олар сенбі де (балық аулап) шектен шығатын еді. Сонда олардың сенбіні құттықтаған күндерінде, балықтар, оларға қаптап келіп, сенбісіз күндерде оларға келмейтін еді. Олардың зұлымдықтары себепті өздерін осылайша әуреге салдық». («Ағраф», 163). 

Иманы бар бір топ адамдар бұл әрекетке тыйым салуды ұйғарды. Ал кейбір басқа мүміндер үндемей, жамандықтан тыюды пайдасыз деп санап, оларға: «Алла жоқ ететін немесе қатты азап қылатын елді не үшін үгіттейсіңдер?»,- деді. Бірақ ойланатын қорытынды, бұл екі топ туралы Құдай былай дейді: «Өздеріне берілген үгітті ұмытқан кезде, жаманшылықтан тосқандарды құтқардық. Сондай зұлымдық қылғандарды; бұзақылық істеулері себепті қатты қинауға ұшыраттық». («Ағраф», 164-165).

Жақсылыққа бұйырып, жамандықтан тыюдың тамыры жаратылыстан, Құран Кәрімде, пайғамбарлық дәстүрден, ақыл-ой мен адамдық ойдан жатыр және бұл парыз белгілі бір уақыт пен дінге тән емес.

Бір қызығы, Алла Құранда жақсылыққа бұйырып, жамандықтан тыюшы екі жануарды атап өткен. Солардың бірі – құмырсқа. Хазірет Сүлейменнің әскері өтіп бара жатқанда, үлкен құмырсқалар басқа құмырсқаларға: "Әй құмырсқалар! Ұяларыңа кіріңдер. Сүлеймен, оның әскерлері сендерді білмей жаншып кетпесін” деді.

Екіншісі – хазірет Сүлейменге келген бәбісек құсы. Ол: " “Оны да елін де Алладан өзге күнге табынғанын көрдім".- деді. Бәбісектің: “Сен білмеген нәрсені білдім. Сондай-ақ Сәба мемлекетінен анық хабар келтірдім",- деген хабары халықтың Аллаға иман келтіруіне себеп болды.

Жақсылыққа бұйырып, жамандықтан тыюдағы маңызды мысалдардың бірі шенеуніктер мен қоғамдағы беделді тұлғалар. Егер олар жамандық жасаса, оның қоғамға тигізетін әсері қарапайым адамдардың зұлымдығынан әлдеқайда зиянды.