16 озар Рӯзи донишҷӯ, намоди фарҳанги муқовимат ва истиқлолталабӣ

Порс Тудей - Шонздаҳуми озар дар тақвими расмии Ҷумҳурии Исломии Эрон ба номи «Рӯзи донишҷӯ» сабт шудааст; рӯзе, ки намоди муқовимат, ҳақхоҳӣ ва истодагии қишри фарҳехтаи донишгоҳӣ дар баробари истибдоди дохилӣ ва султаҷӯии қудратҳои хориҷӣ аст.

Рӯзи 16 озар ё рӯзи донишҷӯ дар Эрон намоди муқовимат, озодихоҳӣ ва эътироз алайҳи истибдоду султаи хориҷӣ аст. Ин рӯз ба ёди се донишҷӯи  шаҳиди Донишгоҳи Теҳрон дар соли 1332 гиромӣ дошта мешавад ва ба унвони намоди ҷунбиши донишҷӯӣ дар таърихи муосири Эрон аст.

Дар 16 озари 1332, танҳо чаҳор моҳ пас аз кудатои 28 мурдодмоҳ, Донишгоҳи Теҳрон саҳнаи эътирозоти донишҷӯён алайҳи сафари расмии Ричард Никсон (муовини раисиҷумҳури вақти Амрико) ва аз саргирии равобити Эрон бо Британия шуд. Неруҳои низомӣ ба донишгоҳ ҳамла карданд ва се донишҷӯи донишкадаи фаннӣ ба шаҳодат расиданд. Ин воқеа ба суръат ба намоди муборизаи донишҷӯён алайҳи истибдоди дохилӣ ва султаи хориҷӣ табдил шуд.

Рӯзи донишҷӯ, ёдовари муқовимати донишҷӯён дар баробари ҳукӯмати ситамшоҳӣ ва дахолатҳои хориҷӣ аст ва ба унвони намоди истиқлолталабӣ ва озодихоҳӣ дар ҳофизаи торихии миллати Эрон сабт шудааст. Ҳар сола ин рӯз, ҳамчунин фурсате барои бозхонии нақши донишгоҳу донишҷӯён дар таҳаввулоти сиёсӣ ва иҷтимоии кишвар аст. Ҷунбиши донишҷӯӣ пас аз ин воқеа, ба яке аз муҳимтарин ҷараёнҳои иҷтимоӣ ва сиёсии Эрон табдил шуд ва дар солҳои баъд низ нақши пурранге дар муборизоти мардумӣ ифо кард.

Ҷойгоҳи торихии рӯзи донишҷӯ, нишон медиҳад, ки донишгоҳ танҳо маҳали омӯзиши илмӣ нест, балки ба навъе сангари огоҳӣ ва адолатхоҳӣ аст. Рӯзи 16 озар намод истикборситезӣ аст, зеро донишҷӯён дар соли 1332 бо эътироз ба дахолатҳои Амрико ва Англия ва саркӯби режими паҳлавӣ, ҷони худро фидо карданду донишгоҳро ба сангари муқовимат алайҳи султаи хориҷӣ ва истибдоди дохилӣ табдил намуданд.

16 озар дар таърихи муосири Эрон, ҳамвора ба унвони нуқтаи оғозе барои ҷунбишҳои адолатхоҳона ва зиддисултаи боқӣ мондааст. Имрӯз низ маросимҳои рӯзи донишҷӯ фурсате барои бозхонии нақши донишгоҳ дар мубориза бо истикбори ҷаҳонӣ ва дифо аз истиқлоли миллӣ аст. 16 озар фақат як рӯзи ёдбуд нест, балки намоди як фарҳанги муқовимату истиқлолталабӣ аст, ки аз донишгоҳ оғоз шуд ва ба саросари ҷомеъаи Эрон густариш ёфт.

Пас аз пирӯзии Инқилоби Исломӣ дар соли 1357, донишҷӯён бо ҳамон рӯҳияи истиқлолталабӣ ва озодихоҳӣ, вориди марҳалае тоза шуданд. Тасхири лонаи ҷосӯсии Амрико дар 13 обони 1358 нуқтаи авҷи истикборситезии ҷунбиши донишҷӯӣ буд, ки имом Хумайнӣ ин иқдоми донишҷӯёни пайрави хати имомро «инқилоби дувум» номид. Дар даврони дифои муқаддас низ донишҷӯён дар сафи аввали эъзом ба ҷабҳаҳо қарор гирифтанд.

Пас аз Инқилоби Исломӣ, ҳузури ҷунбиши донишҷӯӣ бо ҳамон рӯҳия, дар арсаҳои сиёсӣ, фарҳангӣ ва илмӣ идома ёфт; ки тасхири лонаи ҷосӯсӣ ва ҳузур дар ҷабҳаҳои дифои муқаддас ва пешгомӣ дар пешрафтҳои илмӣ нишонае аз нақшофаринии донишҷӯён дар арсаҳои мухталифи ҷомеъа буд. Донишгоҳ ва донишҷӯ ҳамвора ба унвони виҷдони бедори ҷомеъа амал карданд ва дар баробари ҳаргуна беадолатӣ ва нуфузи бегона истоданд.

Дар даҳаҳои баъд, донишҷӯён дар пешрафтҳои илмӣ ва фанноварӣ монанди нано, ҳавофазо ва энержии ҳастаӣ, пешгом буданд ва бисёре аз донишмандони барҷастаи Эрон аз дили ҳамин ҷунбиш бархестанд. Донишгоҳҳо ба унвони мабдаи таҳаввулоти иҷтимоӣ ва сиёсӣ боқимонданд ва донишҷӯён бо басирати сиёсӣ, дар баробари нуфузи фарҳангӣ ва фишорҳои хориҷӣ истодагӣ карданд.

Рӯзи 16 озар ва ҷунбиши донишҷӯӣ пас аз Инқилоби исломии Эрон, нишон медиҳад, ки донишгоҳ фақат маҳали омӯзиши илмӣ нест, балки сангари муқовимат ва адолатхоҳӣ аст. Аз тасхири лонаи ҷосӯсӣ то ҳузур дар ҷабҳаҳо ва сипас пешрафтҳои илмӣ, донишҷӯён ҳамвора пешгоми мубориза бо истикбори ҷаҳонӣ будаанд ва ин нақш то имрӯз идома дорад.