İran'ın Hirmend Nehrinden Su Payının Verilmesi Meselesi
Afganistan'daki geçici Taliban hükümeti Hirmend anlaşmasına bağlı olduklarını İran'ın su hakkı ile gerekenleri mutabakatlara uygun olarak yapacaklarını duyurdu.
Bu bağlamda Taliban enerji ve su bakanlığı, Afganistan yönetim konseyinin İran ile vardıkları su payı hususundaki mutabakata bağlı olduklarını duyurdu. Taliban su ve enerji bakanlığı, yayınladığı bildiride; Taliban hükümetinin İran'ın su payı ile ilgili anlaşmalara bağlı olduklarını belirtti.
Bu bildiride şu ifadelere de yer verildi: " Afganistan İslami Emirliği, Helmand havzasının su yönetimi hususunda İran ile Afganistan hükümetleri arasında 1972'de imzalanan protokollere ve hukuki temellere ve teknik içeriğe bağlı kalıp, bu mutabakata uyacaktır." Bildirinin devamında şu ifadelere de yer verildi: "Bu daimi anlaşmayı uygulamak için dost, komşu ve Müslüman ülke İran ile işbirliği, güven ve azim ortamında çalışmaya hazırız."
Daha önce de Taliban sözcüsü Zebihullah Mücahit hükümetlerinin İran ile ilgili su payı mutabakatlarına bağlı kalacaklarını, kuraklık yaşanması halinde bile Afganistan tarafı yeterli suya sahip olması durumunda yapılan anlaşmalara göre muhakkak İran'a da suyun akmasını engellemeyeceğini belirtmişti.
İran ile Afganistan arasında 1972 yılında varılan anlaşmaya göre İran'ın Hirmend nehrinden su payı yıllık olarak 820 milyon metreküp kadardır. Bu rakam farklı aylar ve mevsimlerde farklı düzeylerde olsa da saniyede 26 metre küp olması gerekiyor.
Afganistan'daki bir önceki hükümet de İran su payını temin edeceğini iddia etse de Nimroz eyaletinde Kemal Han barajını inşa ederek Hirmend nehrinin su akışını kısıtladı ve pratikte anlaşmanın hayata geçirilmesini önledi. Böylece özellikle de İran'ın Güney Doğusundaki Sistan ve Beluçistan'ın Hirmend havzasındaki bitki ve canlı hayatı önemli derecede zarar görmüş oldu .
Su ve çevre konularında uzman olan Muhammed Mir Ahmedi şöyle diyor: "İran'ın Hirmend Nehri'nden su alma hakkı, son yıllarda bazı İran karşıtı akımların görüşlerinden etkilenmiştir. Ancak bu İran'ın yasal bir hakkıdır."
Afganistan'daki Taliban geçici hükümetinin yetkilileri şimdi de İran su payının verilmesi anlaşmasının uygulanmasını vurgulasa ve son zamanlarda Kemal Han Barajı'ndan su tahliye etse de, Afganistan'da yağmur mevsiminin geldiğini ve barajların doldurulması gereken suyla dolu olduğunu belirtmek gerekir. Sonuçta barajın da zarar görmemesi için serbest bırakılması gereken belli bir su miktarı vardır.
Buna ek olarak, , Taliban'ın bölgesel ve uluslararası tanınma açısından komşu ülkelerin dikkatini çekmesi gerekiyor ve İran örneğinde, Taliban'ın manevra yaptığı husus da İran için su hakları konusunu ileri sürmektir. Sınır konularında uzman olan Kasım Takizade bu hususta şöyle diyor:" "İran'ın su ihtiyacı 1972 anlaşmasına göre sağlanmalı ve siyasi olarak değerlendirilmemelidir çünkü Afganistan da İran'da kuruyan Hirmend havzasının zararından korunamayacaktır."
Sonuçta , Afganistan'daki sorumlu yönetici olarak Taliban, sadece Kabil ile Tahran arasındaki anlaşmaların uygulanmasını zamanında yapmakla kalmamalı, aynı zamanda pratikte harekete geçerek, olup bitenlerin sonuçlarının tamamen farkında olduklarını göstermelidir.
