Batı’nın İran’a baskı aracı olan UAEA
İran İslam Cumhuriyeti, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile sorumlulukları ötesinde işbirliği yaparken, batılı ülkeler Ajans genel sekreteri aracılığı ile İran’a siyasi baskı uygulamaya devam ediyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı genel müdürü, sorumluluğu dışında sayılan siyasi açıklamalarda bulunarak, İran’ın Ajans ile işbirliğinin batı ile yaşanan ihtilaf nedeni ile rehin alındığını iddia etti. Rafael Grossi Davos zirvesi oturum aralarında verdiği demeçte, şöyle dedi: İran Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı bazı denetçilerinin, onların milliyeti nedeni ile kabul etmeyerek reddetmiştir. Bu bizi dış olaylardan dolayı cezalandırmanın bir yoludur. Fransa ya İngiltere ya Birleşik Devletleri onların hoşlanmadığı bir şey yaptıklarında, başkaları ile münakaşalarında sanki Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nı rehin alıyorlar gibi. Bu bizim için kabul edielemz.
İran’ı siyasi çalışamalarla suçlamak, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı genel müdürünün açıklamalarında yeni bir konu değildir. Bir süre önce ve Ajans’ın bazı denetçilerinin izinlerinin iptal edilmesi ardından Grossi bir kez daha bu eylemlerin Ajans’ın rutin çalışmalarını etkilediğini iddia etti.
İran İslam Cumhuriyeti Mart 2023’te ve Grossi’nin 2 günlük Tahran ziyareti kapsamında gönüllü olarak çalışmalarının doğruluğunu denetlemek ve denetçilerin daha fazla çalışmalarını, İslami Şura Meclisi stratejik yasası olan “İran halkının çıkarlarını koruma ve yaptırımları iptal etmek için stratejik eylem yasası” çerçevesinde kabul etti.
Bu arada, Ajans’a üye devletlerin koruma anlaşmasına dayalı hukuki yükümlülükleri konusu ve İran gibi ülkelerin gönüllü olarak kabul ettiği sorumluluklar konusu, birbirinden tamamen ayrı olan iki konudur. Nitekim Amerika’nın BERCAM nükleer anlaşmadan illegal bir şekilde çekilmesi ve yaptırımların devam etmesine rağmen İran İslam Cumhuriyeti gönüllü olarak BERCAM ile ilgili denetleme ve durumun doğruluğunu tespit sürecini gönüllü olarak kabul etti.
Buna dayanarak İran İslam Cumhuriyeti ileri sürülen konuları reddederek ülkelerin kabul ettiği koruma yükümlülüklerinin sınırsız olmadığını belirtiyor.
Grossi'nin son açıklamaları, İran'ın bu yıl Eylül ayında Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı müfettişinden 8’inin iznini iptal etmesine işaret ediyor hal bu ki bu eylem, İran ile Ajans arasındaki Kapsamlı Koruma Eylem Planı BERCAM’ın 9. maddesine dayanıyor ve İran'ın, Ajans’ın bazı müfettişlerinin izinlerini onaylamama hakkı vardır. Üstelik hali hazırda İran için özel olarak atanmış 117 denetçi ve müfettişin Ajans için çalıştığını da unutmamak gerekiyor; bu yüzden Grossi’nin önlem sorumluluklarının gerçekleşmesini, bazı özel denetçilerin çalışmasıyla sınırlı kılmaması gerekir.
Hiç şüphesiz Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı genel müdürünün siyasi açıklamaları ve iddialarının tekrarlanması, Ajans’ın kendi yasal sorumlulukları dışında İran’a baskı uygulamak ve batılı taraflarla müzakerede imtiyaz vermeye mecbur kalma teorisini güçlendiriyor.
İran İslam Cumhuriyeti her zaman Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın barışçıl nükleer faaliyetlerine karşı profesyonel davranması ve Tahran’a daha fazla baskı uygulamak için batılılar veya Siyonist rejimin siyasi maşası olmamasını vurgulamıştır.
İran İslam Cumhuriyeti dışişleri bakanlığı sözcüsü Nasır Ken'ani bu bağlamda yaptığı açıklamada, Grossi’nin kapsamlı koruma anlaşmasında belirlenen kuralları dikkate almadan, genelde Amerika ve Avrupa troykası tarafından ileri sürülen taleplerde bulunuyor. Üstelik bu gibi talepler İran’ın sorumluluklarının dışındadır.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı genel müdürü tarafından benzer duruşların sergilenmesi ve açıklamaların yapılmasının sürmesi, hiç şüphesiz Ajans’ın itibarını zedeler ve tüm sorumluluklarına bağlı olan bir üye ülke ile teamülde yapıcı olmaz./
