Elektrik ticareti, Tahran ile Ankara arasında yeni anlaşma

İran ile Türkiye, ikili iş birliğinin yeni aşamasında elektrik değişimi ve enerji iletimi alanında ticaretine başladı.

Bu bağlamda İran Elektrik Üretim, İletim ve Dağıtım Yönetim Şirketi'nin (TAVANIR) Genel Müdürü "Mustafa Recebi Meşedi", İran ile Türkiye arasında elektrik ticaretinin başladığını duyurdu. Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ile yakın zamanda Ankara'da yaptığı görüşmeye atıfta bulunarak, sanal alandaki özel sayfasında, tarafların iki ülke arasındaki elektrik ticaretinin sonuçlandırılması gereğinin vurguladığını ve elektrik değişiminin yapılmasına karar verildiğini yazdı. 
Buna göre, iki ülke arasındaki elektrik anlaşmasının mümkün olan en kısa sürede operasyonel ve uygulanabilir hale gelmesi aşamasına geçilecek. Aynı zamanda İran ile Türkiye arasındaki elektrik ticaretinin 100 megavattan başlayıp en kısa sürede 500 megavata çıkması kararlaştırıldı. İran-Türkiye elektrik şebekesinin bağlantı altyapısı, İran'daki "Khoi" trafo merkezini Türkiye'deki "Van" ve "Doğu Bayezid" trafo merkezlerine bağlamış olup, Tahran bu işlemle yılda 12 milyon avroya kadar kazanç elde edebilir. Yani İran, bu elektrik iletim hattının inşasından elde edilecek gelirle her yıl 2 yeni güneş enerjisi santralinin inşasını finanse edebilir.
İran ile Türkiye arasındaki elektrik ticaretine ilişkin anlaşmanın yıllardır iki komşu ülke yetkililerinin gündeminde olduğunu söylemeye gerek yok. Ancak Türkiye'de bu alanda altyapının yetersiz olması iki ülke arasındaki elektrik  ticaretinin ertelenmesine neden olmuştu. Ancak mevcut durumda, Van ilinde “back-to-back HVDC” trafo merkezinin inşaatı ve tamamlanması ve bu trafo merkezinin 500 megavat kapasiteli olması nedeniyle, puant elektriğin sağlanması amacıyla elektrik santralinin bir an önce çalıştırılmasına karar verilmiştir.
İran'ın sıcak mevsimde ve elektrik enerjisi ihtiyacının zirve yaptığı dönemde Türkiye'den elektrik ithal edeceği, diğer mevsimlerde ise ihtiyaç fazlası elektriğini bu komşu ülkeye ihraç edeceği aşikâr. İran'ın komşu ülkelerle elektrik ticaretinde İran'ın Türkiye'ye elektrik bağlantısı tek altyapı planı değil ve son iki yılda İran'ın komşu ülkelerle elektrik bağlantı kapasitesi yüzde 30 arttı.
 Aslında bu büyüme oranı medyada yayınlanan planlara göre hesaplanıyor. Zaten İran ile Türkiye arasında elektrik ticareti alanında bazı belirsizlikler var. Bazı uzmanlar Türkiye'de yaz döneminde elektrik üretiminin ihracat için yetersiz olduğunu düşünürken bazı uzmanlar bu konuda daha iyimser görüşte. Örneğin, bu bağlamda İranlı enerji uzmanı "Salih E’temadi", santral altyapısı aracılığıyla elektriğin hem ihracatını hem de ithalatını mümkün görüyor ve şöyle diyor:
"Elektrik pazarı altyapısı iki ucu keskin bir kılıçtır, çünkü İran yazın elektrik ithal ederek dengesizliği azaltacak, diğer mevsimlerde ise enerji ihraç ederek para kazanacaktır".
Evler ve sanayi tesislerine gaz verildiği için İran'ın soğuk mevsimlerde binlerce megavatlık fazla elektriğini ihraç edebilmesine, sıcak mevsimlerde ise komşu ülkelerden elektrik ithalatçısı haline gelebilmesine rağmen böyledir. Tahran ile Ankara arasında son dönemde yapılan anlaşma aslında bölge ülkelerindeki elektrik kesintilerine son verebilecek önemli bir faktör. Bu bağlamda Avrupa kıtasında yapılan araştırmalar ülkelerin elektrik bağlantısının bu birliktelikteki elektrik kesintilerine son verdiğini gösteriyor. Hatta "Bruegel Enstitüsü" tarafından ülkelerin elektrik şebekelerinin birbirine bağlanmasının etkilerinin araştırılması, Avrupa ülkeleri arasındaki elektrik şebekelerinin bağlanmasının enerji krizlerinin yeşil kıta üzerindeki etkilerini %50 oranında azalttığını ve bu ülkelerde elektrik kesintisini önlediğini gösteriyor. 
Sonuç olarak şunu söylemek gerekir ki, İran'ın elektrik şebekelerini Türkiye'ye bağlamak, İran ile komşu ülkeler arasındaki elektrik ticaretine yönelik tek altyapı planı değildir. Son yıllarda İran ile komşu ülkeler arasında bu türden onlarca proje hayata geçirildi. Bölge ülkelerinde kullanılan elektrik, doğalgaz ve diğer enerjilerin yanı sıra Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO) ve diğer komşu ülkeler çerçevesinde de geniş bir alan bulunmaktadır.
 Bu eğilimle birlikte, İran'ın coğrafi konumu göz önüne alındığında, çok uzak olmayan bir gelecekte Tahran'ın bölge ülkeleri düzeyindeki güç ve enerji ticaretinin önemli bir kısmının inisiyatifini alabileceğine şüphe yoktur. Yani döviz geliri elde etmenin yanı sıra İran'a yönelik dış yaptırımların etkisiz hale getirilmesi de her zamankinden daha belirgin olacaktır./