Amerika’nın zorbalığı ve Afganistan ekonomisinin zayıflığı

Amerika tarafından Afganistan mal varlıklarının bloke edilmesi, iç zorluklarla birlikte bu ülkenin ekonomik durumunu her geçen gün daha içinden çıkılmaz hale getiriyor.

70'ten fazla uluslararası ekonomist, Amerika Başkanı'na bir mektupta Washington'dan Afganistan Merkez Bankası'nın mal varlıklarını serbest bırakmasını istedi.
Geçen yıl, Taliban Afganistan'ın kontrolünü ele geçirdikten sonra ABD, Doha Anlaşması'nın Taliban tarafından ihlal edilmesi ve Kabil'in ele geçirilmesi nedeniyle; Taliban'ın kullanmasını önlemek için Afganistan Merkez Bankası'nın en az 10 milyar dolar değerinde olan Amerika’daki mal  varlıklarını donduruyor.
Amerika Afganistan’da Taliban’ın başa gelmesini bahane ederek mal varlığını donduruyor, halbuki Afganistan halkı Taliban hükümetini seçmemiştir fakat var olan ekonomik sorunlar nedeni ile daha fazla acı çekiyor. Nitekim İlinoes üniversitesi uluslararası hukuk bölümü hocası Fransis bowl’e göre Joe Biden'ın New York Federal Reserve'deki Afganistan Merkez Bankası'nın varlıklarını dondurma eylemi, Afgan halkını aç bırakan yasadışı bir ekonomik savaş ve açık hırsızlık biçimidir.
Afgan halkının bu yaşam koşullarının ortaya çıkmasında Amerika'nın rolü elbette sadece yurtdışındaki varlıklarını bloke etmekle sınırlı değil. Amerika’nın 20 yıllık Afganistan işgali ve bu ülkedeki kurumsallaşma iddiasına ve demokratikleşme sloganına rağmen Afgan ekonomisinin tamamen dış yardıma ve mali yardıma bağımlı olduğunu görüyoruz. Amerika’nın vaatlerinin tümü içi boş çıktı, öyle ki hali  hazırda Washington DC’de internet taksi şoförü olarak çalışan Afganistan’ın son maliye bakanı Halid Payende, Amerika’nın Afganistan’da demokrasi için savaşının sadece bir aldatmaca olduğunu söyledi.

Hükümetin düşmesinin ardından Afganistan'ın kamu ve özel sektör çalışanlarından binlercesinin işsizliği, piyasanın alt üst olması, özel inşaat sürecinin durması, milli para değerinin düşmesi, uluslararası kurumların mali yardımlarının kesilmesi ve beyin göçü gibi bir sürü faktör Afganistan’da geçim sıkıntısını daha da zorlaştırıyor. Fakat Amerika'da milyarlarca dolarlık Afganistan parasının bloke edilmesi, bu ülkenin ekonomik çöküş sürecini hızlandırdı. Öyle ki BM son aylardaki raporunda bu konunun Afganistan’da ekonominin ciddi şekilde dağılmasına ve milyonlarca Afgan’ın yoksulluk ve açlık yaşayacağı konusunda uyarıda bulundu.

Amerika Başkanı bu yılın başında Afganistan'ın 3,5 milyar dolarlık varlığının insani yardım işlerine harcanması emrini verdi. Bu da Washington’un sömürgeci yanını daha da gün yüzüne çıkarttı. Tabi Amerika’nın bu tutumu Afganistan işgal sürecinde defalarca tekrarlandı. Örneğin madenlerin yağmalanması, kurumsallaşan fesadı yaymak ve iktidar katmanlarında yandaş toplamak karşısında maddi yardım adı altına Afganistan’a bir miktar maddi destek sağladı. 
Şimdi de Afganistan mal varlıklarının bir kısmını serbest bırakılmasını hayırsever bir bağış olarak gösteriyor. Bu duruma tepki gösteren Afganistan Amerikan Üniversitesi'nde Hukuk Profesörü Harun Rahimi, bir ülkenin mal varlığını insani yardım şeklinde harcanmasını, o ülke parasını değersiz bir kağıda çevirtmek ve ekonomi istikrar fırsatını yok ettiğini söyledi.
Afganistan mal varlığının dondurulmasına ilaveten tarihsel mali ve parasal sorunlar, kurumsal zayıflık, yetkililerin ekonomiyi yönetememesi, Taliban tarafından kapsamlı bir hükümetin kurulmaması ayrıca yatırımı engelleyen güvenlik krizi, Afganistan ekonomisinin daha da zayıflamasına sebep olmuştur.

Bu yüzden eğer Afganistan mali kaynaklarının Amerika tarafından bloke edilmesi devam ederse, ayrıca bu ülkede iç sorunlar, örneğin kurumsal zayıflık, hükümetin kapsayıcı olmaması ve yerel ve bölgesel kaynaklara güven eksikliği sorunu giderilmezse, ekonomi açısından Afganistan’ı daha zor günler bekleyecektir. Tabi ki Aganistan’ın bu durumdan kurtulma yollarından biri, Kabil’i komşuluk siyasetine dikkat etmesi ve ekonomi sorunlarını çözmek için bölgesel kapasiteleri, ticaret ve transit yolları ile kullanmaktır./