Kazakistan'ın Hazar Denizinden Yararlanma Projesini Revize Etmesi

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayef bu ülkenin Hazar Denizinden yararlanması projesi ile ilgili hususlarda kimi yasal faaliyetlerin eklenmesi ve revizyonların yapılması doğrultusunda talimatname imzaladı.

Kazakistan cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev bu hususta şöyle bir açıklamada bulundu:"   Belirleyici reformlar ve değişiklikler, Kazakistan cumhuriyetine özel haklara riayet edilmesinin denetlenmesi ve de balık avı yapılan  bölgelerde  biyolojik su hayvanlarının kaynaklarının bulunması çerçevesinde olup  diğer ülkeler ile  ilişkileri yürütme bağlamındadır. "

Görünen o ki  Kazakistan Cumhuriyeti dahil  kimi Hazar Denizi kıyı ülkesi   Hazar Denizi havzasında  canlı ve cansız su kaynaklarından yararlanma projelerini hayata geçirmek için  ciddi şekilde istekli görünüyorlar.  

Ağustos 2018'de imzalanan anlaşmaya göre,  Hazar Denizi kıyı ülkelerinin her birine  sınırları  Hazar Denizinin  en alçak cezrinde görülen su seviyesine göre çizilen  sahilinden en çok 25 mil'e kadar  balık avlama ruhsatı verebilir. 

 Aslında bu balık avlama alanının sınırlarının belirlenmesi süreci  Hazar Denizi ile ilgili yeni hukuki rejim çerçevesinde  onaylanmıştır. Daha önce ise  kıyı ülkeler sırf sahillerinden 10 millik uzaklığa kadar avlamalara izin verebilirlerdi. 

 Bu bağlamda Hazar Denizine kıyısı bulunan ülkeler arasındaki anlaşmada    Hazar'da komşu olan ülkelerin  başlangıç hattının belirlenmemesidir.   Yani  Hazar kıyı ülkeleri  balıkçılarına 25 millik bir alanda av yapmalarına iziin verseler de  bu alanın başlangıcının nerede olacağı hala belli değildir.    Bu bağlamda hala bir paylaşımın yapılmadığı ve  başlangıç hattı ve noktasının gelecek  Hazar Denizi kıyı ülkeleri  müzakerelerinde görüşüleceği ve o zamana kadar ertelendiği söylenebilir.  

Bu hususta  uluslararası hukuk ve deniz hukuku uzmanı Dr. Cemşid  Momtaz ise şöyle düşünüyor:" Başlangıç noktası ve hattı belirlenmediği sürece,  bu alanın dışında kalan sınır hatları da belirlenemeyecektir.  Bu yüzden   konvansiyonun etkili bir şekilde uygulanmasının  gerekliliği,  direkt başlangıç noktaları ve hatlarının belirlenmesine bağlanmış ve o zamana kadar ertelenmiştir. "

Bu hususta   İran İslam Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkmenistan dahil beş Hazar Denizi kıyıdaş ülkesi de  Birleşmiş Milletler Teşkilatı anlaşmasındaki ilkelere ve kurallara ve de uluslararası hukuktaki normlara, iyi komşuluk ve karşılıklı anlaşmalara dayanıp   Hazar Denizinden  barışçıl hedefler çerçevesinde yararlanılması ve de  bu geniş su alanının akıllıca yönetilmesine vurgu yaparak   12 Ağustos  2018'de   " Hazar Denizinin Yeni Hukuki Rejimi Konvansiyonu" başlığı altında  5 ülke makamları tarafından da imzalanan anlaşmaya vardılar. 

  Hazar Denizi kıyı ülkeleri arasında birkaç önemli işbirliği anlaşması ve belgesinin imzalanmasına rağmen  görünen o ki Kazakistan gibi ülkeler sırf  Hazar Denizi enerji kaynakları ve canlı rezervlerinden yararlanmayı gündeme almıştır.  Halbuki aynı Kazakistan, Hazar Denizindeki  çevresel projelerin uygulanması için  istekli görünmüyor. 

Bu hususta şöyle bir değerlendirme yapmak da mümkün:     4 Kasım 2003 yılında   Hazar Denizi çevresinin korunması konvansiyonu adı altında   Hazar Denizi kıyıdaş ülkelerin çevre bakanları ve tam yetkili temsilcilerinin katılımı ile Tahran'da imzalanan Tahran Konvansiyonunun amaçlarından biri de  kıyıdaş ülkelerin çevresel hukuklar çerçevesinde yükümlülükler üstlenmesidir. 

Her halükarda  Hazar Denizinin  git gide her yıl daha da kirlenmesinin devam ettiği bir sırada  çevreyi korumak için  bu konvansiyona bağlılık olmazsa olmaz durumlardan biridir.  Bu konvansiyon bu bağlamda çevrenin temizlenmesi ve korunması için en iyi strateji sayılır.