İranın Grosiden güvenlik konseyi nezdinde şikayeti

Parstoday/ iran uluslararası Atom Enerjisi Ajansı genel müdürüne onun iranin barışçıl nükleer faaliyetlerine yönelik yaklaşımından dolayı şikayette bulundu.

Iranin BM nezdindeki daimi temsilcisi ve büyük elçisi Emir Said Irevani cuma gecesi BM genel sekreteri ve güvenlik konseyi başkanına yazdığı mektupta UAEA genel müdürü Rafael Grosiden İranın barışçıl nükleer faaliyetleri hakkındaki yaklaşımı konusunda şikayette bulundu. Parstodayin verdiği haberde, Irevaninin bu mektubu şundan ibarettir;

Kendi devletim emri üzerine iranin ajansın ciddi kusuru ve gerekli girişimde bulunmamasına yönelik bay Grosinin ajans tüzüğündeki sorumlulukları hakkında size bildirmekte yarar görüyorum; bu yönde sizleri ve güvenlik konseyi saygılı üyelerini aşağıdaki hususlara dikkatini çekmek istiyorum;

1/ ajans genel müdürünün İsrail'in İran'a karşı küstah girişimi eşiğinde genel konuşması Grosinin konumunun gerektirdiği sorumlulukları dahilinde tarafsızlık ilkesine ters düşmektedir. Bu gibi ifadeler ajans tüzüğündeki yasal taahhütler ve sorumluluklara tamamen çelişiyor.

2 / iranin İsrail'in iranin nükleer tesislere karşı açık tehdidine yönelik açık ve mükerrer uyarıları dikkate alarak barışçıl amaçlar dahilindeki ajans genel nezaretinde olan tesisler hakkında ajans genel müdürü ajansın hedefleri ve vazifeleri doğrultusunda önleyici eylemde bulunması gerekirdi. Ancak ne genel müdür ne de ajans bu taahhüdü yerine getirmedi. Bu tehditlere yönelik yanıtta her türlü etkili veya önleyici girişimde kusurun yaşanması ajans tüzüğündeki kurallar uyarınca sorumlulukların yerine getirilmesine bariz ihmal ve uluslararası hukukun tespit ettiği husus sayılır.

3 / Hukuki açıdan önemli olan konu; ajans genel müdürünün 9 haziran 2025 tarihinde yönetim kurulunun oturumun başlamasından sonra basın toplantısındaki tepkisidir. O İsrail'in İranın nükleer tesislere karşı açık tehditleri ile karşılaştığında sırf İsrail'in iddia ettiği endişelerine değindi ki güya dikkate alınması gerekirdi, halbuki ajansın genel konferansında kararları o.an GC(34)/RES /533 ve GC(44)/RES/444'da açıkça Bildirilen yasaklamalara kasten işaret etmedi; öyle kararlar ki barışçıl amaçlara tahsis edilen nükleer tesislere karşı baskı ve tehdide basvurmayi yasakliyor. Bu kasıtlı silinmenin genel müdürün salahiyeti dahilinde her türlü gerekli hukuki esasin uygulanmasında açık kusurun bariz göstergesidir.

4/ İsrail'in tecavüzü ardından genel müdürün tavrı sorumluluklarin gerektirdiği tarafsızlık profesyonel gereklilikleri açıkça yerine getirmemesi i gözler önüne seriyor. Genel müdürün yürütme kurulunun 16 haziran 2025 tarihinde yayınladığı bildiride İsrail'i bu tecavüzün başlatan taraf olduğunu tanımadığının yani sıra İsrail'in "gerekirse kaç gün sürecek" ifadesine dair açıkça iddiasını dikkate akarak İran'daki nükleer tesislere yönelik illegal saldırısını mahkum edilmemistir. Böyle bir kusurun sorumlulukların üstlenilmesi ve kinanmadan kaçınılması ajansın düzenin korunması yönünde taahhüdünde çiğnenmesi sayılır ve dünya yayılmaya karşı temellerin zayıflamasıni zablar.

Ajansın yasal sorumlulukları ve BM güvenlik konseyi kararlarından doğan taahhütlerini karşı suskunluğunu koruması ve pasif davranması ajansın tarihinde eşsiz o.an tecavüz girişimleri konusunda eylemden kaçırmaktan işbirliği manasında.

6/ BU gibi olay geçmişle alakalıdır. Genel müdür daha önce İsrail'in yasa dışı ve şiddet içerikli eylemleri karşısında tepki göstermemiştir. Bu rejimin Filistin ve gazze kentinde sivillere karşı nükleer silah kullanacağı tehdidinde bu.unmasi üzerine İslam işbirliği teşkilatı üyesi ulkelerin Viyanadaki büyük elçiler 15 Aralık 2023 tarihinde (INFCIRC/1165) genel müdüre yazdığı mektupta onu ajansın sorumlulukları kapsamında acik usulüne uygun ve aleni şekilde tutum ortaya koyması gerektiği çağrısında bulundu.

Ancak bu açıklığa rağmen genel müdür ne genel bir bildiri yayınladı ne de bu şiddet içerikli tehdide karşı resmi bir kınama yaptı ve böylece ajans tüzüğü kapsamında sorumluluklarını yerine getirmedi.

7 / Tam tersine genel müdür İran'a yönelik ayrımcı ve seçici bir eylemde bulunmuştur. Iranin kendi hakimiyet hukuku kapsamında ve genel nezaret anlaşmasının 9. Maddesi dahilinde yasal o.arak bazı denetçilerin seçilmesini iptal etti, genel müdür derhal bu eyleme yönelik kınayıci ve aleni bir bildiri yayınlamakla tepki gösterdi. O yönetim kuruluna Kasım 2023 tarihinde (GOV/2023/58) verdiği raporda aşırı sert ve suçlayıcı edebiyat kullandı öyle ki ajans tüzüğünde yer alan tarafsızlık ve ayniyat ilkelerine aykırı şekilde İranı hedef aldı.

8/ Genel müdürün eylemi ajans tüzüğünde öngörülen profesyonellik tarafsızlık ve ayniyat ilkelere karşı acı, ve sürekli ihlal sayılır. Bu eylem ajansın meşruiyeti ve itibar açıkça zedelemistir. İran bu gibi eylemleri ajans tüzüğünün 3. Maddesinde genel müdürün taahhütleri i.r ilgili yer alan kurallarla bağdaşmamaktadır ve onun vazifelerini yerine getirmesinde kusur sayılır ve bu makamın gerektirdiği bağımsızlık ve iyiniyet ve tarafsızlık ilkelerine aykırıdır.

Bu mektubun güvenlik konseyinin bir belgesi olarak dağıtılması talep edilir.