Bugünkü sohbetimizde İran’ın gıda sanayii piyasasını ele almak istiyoruz.

Günümüzde gıda, stratejik bir ürün olarak gündemdedir ve gıda sanayii ve yan sanayii dünyanın en büyük sanayii ve ticareti sayılır. Dünya bankası gibi bazı uluslararası kurum ve kuruluşlar 2050 yılına kadar dünya nüfusu 9 milyar seviyesine ulaşacağını öngörüyor. Bu nüfus bekasını sürdürmek için yaşam için gerekli olan asgari standartlara ve en başta gıda maddelerine muhtaçtır. Ancak bu nüfusun ihtiyaç duyduğu gıda maddelerini temin etmek için şimdi üretilen gıda maddelerinin üretim hacmini iki kata çıkarmak gerekir. Oysa günümüzde tarım arazileri, biyolojik çeşitlilik, okyanuslar, ormanlar ve diğer doğal kaynaklar sürekli yıpranma ve erozyon ve gerileme halindedir. Öte yandan dünyada yaşanan iklim değişikliği de çeşitli ülkelerde tarım ürünleri potansiyelini %25 kadar geriletmiştir. BM tahminlerine göre de dünya nüfusunun büyüme hızı değişmediği takdirde 2050 yılına kadar dünya ülkeleri nüfusunun %51 kadarı gıda maddelerini karşılamak için bu stratejik maddeleri ithal etmek zorunda kalacaktır.

Nüfus artışı ve beşeri toplumların her geçen gün artan gıda maddeleri ihtiyacı ve bunun yanında gıda maddeleri üretiminde yaşanan gerileme, dünya genelinde uzmanların dikkatini çeken ve kaygılandıran en önemli konulardan biridir. Bu doğrultuda mevcut gıda maddeleri kaynaklarını en uygun biçimde kullanmak ve gıda maddelerini koruma yöntemlerini geliştirmek ve tarım ürünlerinin orantısız bir şekilde ziyan olmasını önlemek, yeni gıda maddeleri kaynakları bulmak, gıda maddelerinin uygun biçimde korunması için ambalaj sistemlerini geliştirmek, gıda maddeleri konusunda stratejik politikalar olarak gündemdedir.

Bundan başka toplumların gelişmesi ve ilerlemesi ve bilim ve teknolojilerin gelişmesi yeni beslenme adetlerinin ortaya çıkmasına yol açtığı anlaşılıyor, öyle ki yeni gıda maddelerine ve gıda maddelerini çeşitlendirmeye ve tamamlayıcı besin maddelerine yönelik ihtiyaç her geçen gün daha da artıyor. Gıda maddelerinin insanların sağlığı ile doğrudan bağlantılı olması ve devletlerin ve toplumların gıda maddelerinin niteliğine ve niceliğine yönelik özel ilgisi dünyada gıda sanayii ve yan sanayii adında bir sektörün ortaya çıkmasına yol açmış bulunuyor.

Gıda sanayii tarım ve bahçe ürünlerinin hasadı veya besicilikte hayvanların kesiminden sonra elde edilen ham maddeleri tüketmeye hazır hale getiren tüm faaliyetlere verilen addır. Gıda maddelerinde fiziksel ve kimyasal değişiklikler yapmak, koruma yöntemleri, ambalaj, gıda maddelerinin kalite kontrol işlemi ve sağlığının onaylanması ve fabrikalarda üretim hattının tasarımı ve güncelleştirmesi de gıda maddeleri sanayii uzmanlarının bu sektörün ürünlerinin niteliğini ve niceliğini geliştirmek için yaptıkları bazı faaliyetlerdir. Günümüzde dünya genelinde binlerce firma gıda maddeleri sanayii alanında faaliyet yürütüyor ve bu sektörün dünya geleninde değeri 8 bin milyar dolar olduğu ifade ediliyor.

İran kısmen kurak ve aynı zamanda çok geniş bir ülkedir ve coğrafi konumu ve çeşitli iklimlerden yararlanma ve verimli tarım ürünleri ve tarım, besicilik ve balıkçılık sektörlerinde uzman kadrosu itibarı ile uygun ve katiletli gıda maddeleri üretme ve ihraç etme kapasitesini oluşmuştur.

İran diyarı 12 çeşit iklim şartları ve verimli toprakları ile hemen hemen her türlü ılıman ve yarı sıcak ve sıcak iklimlerde üretilen tüm ürünleri yüksek kalitede üretebilmektedir. İran dünyada fıstık, hurma, nar, üzüm, domates ve limon gibi yaklaşık 20 önemli tarım ürünü üretiminde dünyanın ilk 5 ülkesi arasında yer alıyor ve ürettiği bu ürünler doku, tat ve renk bakımından yüksek kalite taşıyor. Öte yandan İran’da üretilen bu tür ürünlerden bazıları iç ihtiyaçtan fazla olduğundan fazla gelen ürünleri değerlendirmek üzere gıda maddeleri yan sanayii geliştirilerek bu ürünler katma değerle hazır hale getirilerek iç piyasanın dışında dış piyasalara da ihraç ediliyor.

Günümüzde İran’da binlerce işletme gıda maddeleri sanayii ve yan sanayiinde faaliyet yürütmektedir. Bu sektör aslında sanayi ile tarım sektörlerini birbirine bağlayan halkadır ve İran sanayii sektörünün %18 kadarını oluşturan bu sektör İran’ın petrol dışı ihracatında önemli rol ifa ediyor.

Gıda sanayiinin kapsam alanı İran’da çok geniştir ve mineral sudan türlü yağlar, bebek mamaları, süt ürünleri, soya, çay, pirinç, et ve et ürünleri gibi geniş bir yelpazeyi kapsar. Örneğin İranlı uzmanlar pirincin kabuğundan bir nevi yağ üretmeyi başararak yan sanayii alanında yeni bir faaliyet alanı açmıştır. Yine gıda sanayii alanının uzmanları hurma ağacı gibi meyveli ağaçların dalları, yapraklar, gövdeleri ve çekirdeklerinden yağdan kağıt ve neopan sektörlerinin ihtiyaç duyduğu ham maddeyi üretmek ve yine tatlılarda ve turşularda ve meşrubatta kullanılan bazı maddeleri üretmek gibi ciddi başarılara imza atmıştır.

İran’ın gıda maddeleri sanayii sektöründe tarım ürünleri konserve, reçel, jöle, türlü kurutulmuş meyveler, dondurulmuş ürünler, tuzlanmış ürünler, turşular, tüketmeye hazır sebzevat gibi ürünlere dönüştürülmektedir.

Günümüzde dünya nüfusunun tükettiği proteinin %15 kadarı denizlerden temin edilmektedir. Nitekim balıkçılık sektöründe ürünlerin çeşitliliği tat ve ayrıca ambalaj bakımından da günden güne gelişme kaydetmektedir.

İran kuzeyde Hazar denizine 600 km ve güneyde Fars körfezi ve Umman denizine 1800 km kıyıları ile deniz kaynakları bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Denizlere olan kıyıları bu denli uzun olmasının yarattığı deniz kaynaklarına ulaşma imkanı ise İranlı ihracatçılara çok değerli deniz ürünleri çeşitliliğini sunmaktadır. Bugün İran balıkçılık sektörünün aktivistleri ayrıca yan sanayiinin sayesinde deniz ürünlerini daha uzun süre saklama ve sosis, balık berger, hazır çarbalar gibi çeşitli katma değer ürünlerini üretme ve konserve fabrikalarına da bu değerli besin maddelerini iç ve dış piyasalara imkanı sağlamıştır.

Gıda sanayii sektöründe ambalaj sanayiinin özel bir yeri vardır. Ambalaj, pazarlama ve müşteri cezbinde önemli rol ifa etmenin yanında ürünlerin korunmasında, kalıcı olmasında ve taşımacılık bedelinin düşürülmesinde ve ürünlerin ziyan olmasının önlenmesinde de inkar edilemeyecek kadar önemli rol ifa etmektedir.

Öte yandan müşterilerin sağlıklı ve taze ürünleri tüketme istediği gıda sanayiinde nano teknolojinin girmesine yol açmıştır. Nano teknoloji 21. Yüzyılın en önemli teknolojilerinden biri olup insan yaşamının standartlarını ve ekonomiyi geliştirmekte etkili olan bir teknoloji sayılır. Bu teknoloji gıda maddelerinin üretimi ve korunması ve sağlıklı hale getirilerek uzun süre saklanması ve ayrıca gıda maddelerinde muhtemel zehirlenmelerin kontrol edilmesinde önemli rol ifa eder.

Bu arada ambalaj teknolojisi de gıda maddelerinin güvenliği ve sağlığı alanında önemli bir konudur ve bu alanda da nano teknoloji ambalaj sektörünün hizmetindedir. Nano teknoloji ambalajların kalitesini yükselterek tüketilen gıda maddelerinin güvenli ve sağlıklı olmasından emin olmaya yardımcı olur.

İran’da binlerce araştırmacı uzman ülkenin 260 üniversitesi ve araştırma merkezlerinde nano teknoloji üzerinde araştırma yapmakla uğraşmaktadır. İran dünyada nano teknolojide ilerlemiş ilk on ülke arasında altıncı sırada yer almıştır.

İranlı uzmanların nano teknolojiden gıda maddeleri ve ilaç ambalajında yararlanma konusunda elde ettikleri en son başarılarından biri bir nevi nano kompozit ambalaj üretmeleridir, ki bu sayede ürünlerin daha uzun süre korunmaları sağlanmıştır. Bu büyük bilimsel başarıda İranlı uzmanlar toprak ve demir oksidinin nano zerreciklerinden eşzamanlı yararlanarak gıda maddeleri ve ilaç ambalajında kullanılan polimerin özelliklerini geliştirmeyi başarmıştır.

Günümüzde İran’da nano teknoloji alanında faaliyet yürüten onlarca firma sağlık, makina teçhizatı, beyaz eşya, nano madde, ilaç ve tıbbi malzeme, analiz aygıtları, tekstil ve giyim, otomotiv ve ulaştırma, inşaat ve imar, boya, petrol ve yan sanayii, su ve çevre ve tarım ve ayrıca gıda sanayii alanlarında 300 kadar ürünü ile dünyanın nano teknoloji alanında dev ülkelerle rekabet etmektedir.