Bugünkü sohbetimizde kuru yemişlerden badem piyasasını ele almak istiyoruz.

İran toprakları dört mevsimi bir arada yaşayan ve çeşitli iklimlerden yararlanan bir ülkedir ve buna göre de her yeri tarım ve bahçe ve bostan ürünlerinin yetiştirilmesine elverişli sayılır. Bu ürünlerden biri ise bademdir.

Badem ağacının mazisi milattan önce üçüncü milenyuma dayandığı belirtilir. Bazı bitki bilimi uzmanlarına göre badem ağacının ilk çıkış noktası Ortadoğu ve Güney Asya bölgesidir. Bu ağaç daha sonraları Akdeniz kıyılarına doğru uzanır ve Kuzey Afrika ve Güney Avrupa bölgelerine kadar yayılır ve 18. Yüzyılda da İspanyollar tarafından Amerika kıtasına götürülür.

Badem ağacının yüksekliği 4 ila 10 metre arasında değişir. Bu ağacın güçlü kökleri vardır ve yerin 3 metre derinlerine kadar uzanır ve bu yüzden kuraklığa karşı çok dayanıklıdır. Badem ağacı çok az bir nem oranı ile yetişir. Ağacın yaprakları elips şeklinde, ince ve yeşil renklidir. İlkbahar mevsiminin başında badem ağacı çok güzel beyaz ve pembe çiçeklerle kaplanır badem ağacının gövdesi gençliğinde gri, şeffaf ve düzdür ve yaşı ilerledikçe çatlamaya başlar ve kararır.

Bitkilerin meyvelerinin sınıflandırılması bakımından badem ağacının meyvesi gülgiller familyasından sayılır. Badem meyvesi bir dış kabuğu ve bir de sert sayılan iç kabuğu vardır ve bu kabuğun içinde bilinen badem yer alır. Badem ağacının meyvesini yetişmesinin iki aşamasında tüketmek mümkün. Badem ilk olarak henüz gelişmesini tamamlamadığı ve yeşil olduğu zaman tüketilebilir ki bu aşamada ona çağla denir. Bu güzel ve yeşil meyve ilkbahar mevsiminin başlarında piyasaya çıkar. Bu aşamada yeşil bademin üzeri ince pürüzlerle kaplıdır ve içinde bademi saran beyaz bir kaplama vardır. Zamanla meyvenin iç ve dış kabukları sertleşir ve badem meyvesi nihai şekline kavuşur.

Badem tatlı ve acı olmak üzere ikiye ayrılır. Bu meyvenin ağacı çeşitli yollardan çoğaltılır. Bahçe işletmecileri tatlı badem elde etmek için genellikle acı badem çeşidinin ağacını kullanır, zira bu şekilde elde edilen badem daha kaliteli olur.

Acı badem Amigdalin içerir. Bu madde tatlı bademde yok denecek kadar azdır ve acı bademde %1 ila %3.5 kadar vardır ve insanı zehirleyebilir. Nitekim 5 ila 10 acı badem çocukları zehirlediği görülmüştür.

Badem oldukça faydalı ve çok sevilen bir meyve ve daha doğrusu bir çerez türüdür ve sağlıklı olmak için dengeli tüketilmesi tavsiye edilmiştir. Badem fosfor, manyezyum ve bakır gibi mineralleri içerir, ayrıca faydalı yağı da vardır. Badem özellikle kalsiyum deposudur ve kemiklerin güçlenmesine vesile olur. Badem ayrıca anti oksidan maddeleri içerir ve vücudu kanser gibi hastalıklara karşı koruduğu gibi derinin güzel ve tazeleşmesine yardımcı olur. Bu çerez yine fulik asit deposudur ve ceninin gelişmesinde etkili rol ifa edebilir.

Bademde bulunan fulik asit, kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde de etkilidir. Badem E vitamini de içerir ve bir çok araştırma E vitamini bol miktarda tüketildiği takdirde kalp hastalıkları, kanser ve Alzaimer gibi hastalıklara yakalanma ihtimalini azaltır. Bu faydalı besin maddesi içerdiği faydalı yağlar, proteinler ve yüksek oranda liflerin sayesinde de şeker hastaları için iyi bir seçimdir. Bademin içinde ayrıca bol miktarda manyezyum vardır. Bu mineral ise tansiyonu kontrol eder ve kanda kollestrol oranını düşürür.

Badem ağacı tomurcuğundan yaprağına ve kökünden meyvesine kadar çeşitli bölümleri kullanılan bir ağaçtır. Badem tomurcuğu demlendiğinde çocukların kabızlığını gidermekte faydalıdır. Bu ağacın yaprağı kaynatıldığında karaciğer ve safra kesesine iyi gelir. Eskiden hekiler badem ağacının kaynatılmasından elde edilen sıvıdan pankras ve böbreklerin temizlenmesinde yararlanırdı. Tatlı badem meyvesi ise öksürüğü gidermek, boğaz rahatsızlığı ve nefes darlığı, bağırsaklarda ve mesanede yaraların iyileştirilmesi ve uyutucu özeliği ile bilinir. Badem yağı ise mesane taşını atmak, yanıkların tedavisi ve egzema gibi deri hastalıklarının tedavisinde bire birdir.

Eskiden kızamık hastalığına yakalanan çocukların derisinde kaşıntıları gidermek için badem yağı çocukların derisine sürülür ve böylece kaşıntı hissi hafifletilirdi. İran’da eski tıp biliminde bazı hastalıkların tedavisi için acı badem tavsiye edilirdi. Örneğin ezilmiş acı badem sirke ile karıştırıldığında yüzde oluşan lekeleri ve ayrıca başağrılarını gidermek için kullanılırdı. Badem ayrıca böbrek hastalıklarının tedavisinde de etkilidir. Biraz acı bademi nişasta ve nane ile karıştırarak tükettiğimizde böbrek ağrılarına iyi gelir. Yine acı bademin pudra şeklinde üzüm şırası ile karıştırılarak tüketildiğinde böbrek taşını atmaya ve böbrek rahatsızlığını gidermeye faydalıdır.

Son yıllarda dünya genelinde badem tüketiminde büyük bir artış gözleniyor. Bu meyvenin üretim hacmi 2005 ila 2015 yılları arasında hemen hemen ikiye katlanarak üç milyon tona ulaştı. Bu arada yüksek gelirli ülkeler dünyada üretilen bademin yarısını tükettiği belirtiliyor.

Dünya çerez ve kuru yemiş piyasasının yıllık cirosu 30 milyar dolar olarak ifade ediliyor ve bu rakamın için bademin önemli bir yeri bulunduğu anlaşılıyor. Bu meyvenin çeşitli türleri çeşitli ülkelerde ve farklı iklimlerde uygun toprak ve tohuma göre üretilir.

İran’da da bağdem ağacının bir kaç çeşidi üretiler. İran badem ağacı yer yer ekilen ve yetiştirilen ülkelerden biridir. İran’da badem ağacının ekildiği alan 150 bin hektar kadardır ve her hektardan yılda yaklaşık bir ton badem toplanır. Yetkililer bu ürünün değerini yaklaşık bir milyar dolar olarak ifade ediyor. İran’da üretilen badem dünyanın en az yirmi ülkesine ihraç ediliyor.

İran’da badem üretiminde aktif olan eyaletlere Doğu Azerbaycan, Fars, Horasan, Yezd, Hemedan, Merkezi, Zencan, Tahran, Kazvin, Semnan ve Çahar Mahal ve Bahtiyari eyaletlerini örnek vermek mümkün.

Çahar Mahal ve Bahriyari eyaleti İran’ın soğuk yörelerinden biridir ve Zagros sıradağlarının merkezinde yer alır ve özel iklim şartları ve verimli toprakları ve yeterli su kaynakları sayesinde İran’ın Mamai badem adı ile anılan kaliteli bademini üretmekte ve Hindistan gibi ülkelere ihraç etmektedir.

Badem ayrıca margarin yağı, diğer besin maddelerinde kullanılan yağ çeşitleri ve ayrıca ilaç sektörü ve makyaj malzemeleri üreten sektörlerde de katma değeri yüksek olan bir madde şeklinde kullanılır.

İran’da bilim temelli firmaların uzmanları da bademin özelliklerinden yararlanarak bu maddenin katma değer sağlayacak özelliklerinden faydalanmaya çalışır. Örneğin İranlı uzmanlar badem yağı içeren bazı kremleri üretmektedir. Bu kremler derinin nemli ve yumuşak tutulması, kaşıntıların giderilmesi ve egzemanın tedavisi gibi durumlarda tüketilir ve eli ve yüzü güneş ışınları karşısında korur.

İranlı uzmanların badem yağını kullanarak ürettikleri yeni kremlerin pek yakında ticari ölçekte üretileceği ifade ediliyor. Bu kremler kuru deriler için ve çeşitli yaş gruplarının tüketimi için uygun olduğu belirtiliyor.