Bugünkü sohbetimizde kuru yemişlerden ceviz piyasasını ele almak istiyoruz.

Ceviz ağacı iktisadi değeri yüksek olan değerli ağaç türlerinden biridir. Ceviz ağacının yaprağından kabuğu, meyvesi, dalı, gövdesi ve köklerine kadar hemen hemen tüm organları gıda sanayii, marangoz, ilaç sektörü ve tıp bilimi gibi bir çok alanda kullanılır.

Dünyanın bir çok milleti arasında ve halk kültüründe hakim olan inançlarda başta ceviz ağacı ve özellikle yaşlı olanları olmak üzere bazı ağaçlar kutsal ve kişilik sahibi olan nesneler telakki ediliyor. Bu tür inançlara göre ceviz ağacı gizli akıl, verimlilik, uzun ömür ve şanssızlıklarda direniş simgesi olarak bilinir.

Aslında ceviz ağacının ne zaman yeryüzünde türediği bilinmiyor. Bazıları ceviz ağacı hatta insan yeryüzüne ayak basmadan önce var olduğuna inanıyor. Yine bazı eski belgelerde ceviz ağacının Hz. İsa’nın -s- miladından yüzlerce yıl önce ekildiğini beyan ediyor. Doğu Asya, Batı Asya, Himayla sıradağları ve Çin, ceviz ağacının ilk çıkış noktaları olarak ifade edilen bölgelerdir.

Normal ceviz ağacı, yüksekliği değişen ve çeşitli kaynaklarda on ile kırk metre şeklinde beyan edilen bir ağaçtır. Ceviz ağacının düz ve gümüş renginde gövdesi vardır. Bu ağacın bazı türleri ise gri renkli ve hoş kokulu yaprakları vardır.

Ceviz ağacı dişi ve erkek çiçekleri aynı ağacın üzerinde fakat farklı yerlerde açan ağaç türlerinden biridir. Yani ceviz ağacı tek ağaç, fakat dişi ve erkek çiçekleri birbirinden ayrı olan bir ağaçtır ve her iki cins çiçek aynı ağacın üzerinde açar fakat birbirinden ayrıdır. Buna göre ceviz ağacında döllenme işi kendi kendine olur gibidir. Bu döllenme genellikle rüzgarın yardımı ile gerçekleşir ve haşerelerin bu süreçte hiç bir rolü yoktur.

Ceviz ağacının meyvesi sert kabuklu meyvelerden sayılır ve içinde yağı bol kısmı yer alır. Ceviz ağacı yaz ve kış mevsimlerinde aşırı sıcak ve aşırı soğuk havalara karşı oldukça duyarlıdır. Yine ceviz ağacının buluğa ermesi de ağacın soyu, bulunduğu iklim ve büyüdüğü ortama bağlıdır. Bu süre 3 ila 20 yıl arasında değişebilir ve ardından ağaç meyve vermeye başlar. Ceviz ağacının verimliliğinin doruk noktası ömrünün beşinci ve altıncı onyıllarına denk gelir. Ceviz ağacının meyvesinin kabuğu çatlayarak rengi değişmeye başlayınca, yetiştiği anlaşılır. Meyvelerin toplanmasında her türlü gecikme ise kalitesini olumsuz yönde etkilediği gibi, ağacın türlü hastalıklara ve afetlere yakalanma riskini da arttırır.

Ceviz ağacı iktisadi değeri yüksek olan değerli ağaç türlerinden biridir. Ceviz ağacının yaprağından kabuğu, meyvesi, dalı, gövdesi ve köklerine kadar hemen hemen tüm organları gıda sanayii, marangoz, ilaç sektörü ve tıp bilimi gibi bir çok alanda kullanılır.

Ceviz hem yaş ve hem de kuru tüketilebilen meyvelerdendir ve insanların sağlığında önemli rol ifa eder. Bu meyvenin kurusu dünyanın en gözde kuru yeşimlerinden biri sayılır ve beslenme açısından protein, şeker, su, vitamin, mineraller ve ayrıca yağ gibi değerli besin maddelerini içerir.

Cevize beynin gıdası da denir. Bunun sebebi ise sadece cevizin dış görünüşü insan beynine benzemesi değildir. Ceviz insan zihnini ve zekasını güçlendirir ve Alzheimer  ve parkinson gibi hastalıkları engeller. Ceviz omega 3 içeren ender besin maddelerinden biridir. Araştırmalar omega 3’ün insan vücudu için gerekli asitlerden biri olduğunu ve migren,, stres ve depresyon ve sinirsel gerginliklerin tedavisinde çok etkili olduğunu ortaya koymuştur. Cevizde bulunan yağların %15 kadarı kalp ve damar sağlığına yararlı olan faydalı yağlardandır. Ceviz kanda kötü kollestrolü düşüren ve iyi kollestrolün oranını yükselten bir besin maddesidir.

Ceviz akciğer hastalıklarını tedavi eden bir besin maddesidir. Ceviz böbrek ve safra kesesi taşlarının oluşmasını ve yine kalp krizlerine engelleyen bir besin maddesidir. Cevizin incir ve muzla birlikte tüketilmesi insan beynini ve hislerini takviye ettiği ifade edilir. Cevizin diğer faydalarına nefes darlığını gidermek, mafsal ağrılarını dindirmek, vücudun savunma sistemini takviye etmek, kan pıhtılaşmasını önlemek, metabolizmi düzenlemek, tansiyon ve şeker oranını dengelemek gibi durumları örnek vermek mümkün. Cevizin yer aldığı beslenme programı kanda yağ oranını düşürür ve damarlardan tıkanma olmasını önler. Ceviz yüksek anti oksidan sayesinde kanser riskini de azaltan bir besin maddesidir. Yine fazla kilolardan kurtulmak, neşeli olmak deri ve saçları korumak için ceviz üzerinde hesap açabilirsiniz.

Ceviz ağacının yaprağı çok özel bir kokusu olan esansı vardır ve mikropları öldürür. Ceviz ağacından elde edilen ahşapsa dünyanın en sağlam ve en pahalı ahşaplarından biridir ve her türlü basınca ve gerilime karşı çok dayanıklı sayılır. Ceviz ağacının ahşabı oldukça ince dokulu, boyanabilen ve üzerinde oyma işlemi yapılmasına yatkın olan bir ahşap çeşididir. Bazen ceviz ağacının ahşabı üzerinde irili ufaklı düğümler oluşur ki bunlar  uygun biçimde kesildikleri takdirdi oldukça güzel motifler ve nakışlar ortaya çıkar. Bu bölümlerin sanatsal değeri vardır ve süs eşyalarında kullanılır. Ceviz ağacının ahşabından koltuk, müzik aletleri ve kaplamalarda yararlanıldığı gibi münebbet ve muarrak sanatlarında, marangozlarda ve diğer bir çok alanda yararlanılır.

Günümüzde bu değerli ağaç dünyanın bir çok yöresinde ya doğal olarak yeşerir ya da ekilir. Ceviz ağacı yüksek fiyatının yanı sıra, dünyanın en yüksek gelir sağlayan meyve ağaçlarından biridir. Son yıllarda dünya genelinde ceviz ağacının ekildiği alanların bir milyon hektara ulaştığı ve her hektardan da yaklaşık 3400 kg ceviz elde edildiği belirtiliyor.

İran da ceviz ağacını yetiştirmekte tarihi mazisi olan ülkelerden biridir. Bazıları ceviz ağacının ilk yetiştiği yer İran toprakları olduğunu ve daha sonra bu bölgeden başka ülkelere yayıldığını belirtiyor. İran’a özel yaban ceviz ağacının Doğu Avrupa bölgesinde Karpatyan dağlık alanı, Türkiye, Irak, Rusya’nın güneyi, Afganistan ve Himalya sıradağlarının kuzeybatısında görünmesi ise bu iddianın ispatı için gösterilen gerekçedir.

Günümüzde İran’da yaklaşık 150 bin hektarlık bir alan ceviz ağacı ile kaplıdır. İran yılda 200 bin ton ceviz üretimi ile dünyada bu değerli besin maddesini üreten ülkelerin arasında üçüncü sırada yer alıyor. İran’da ceviz üretimi kişi başına dünyada kişi başına düşen ceviz üretiminin altı katı ve yaklaşık 3 kg civarındadır. İran’da üretilen cevizin iktisadi değeri ise yaklaşık 1.5 milyar dolar civarındadır ve üretilen cevizin büyük bir bölümü iç piyasada tüketilmektedir. Yüksek yağ oranı, tadı ve kalitesi İran cevizini dünyanın en güzel ve en kaliteli cevizleri arasına yerleştirmiştir. İran’da üretilen her bir ton cevizden yaklaşık 640 kg yağ elde ediliyor.

İran’da ceviz ağacı ülkenin kuzeyinde Deregez yöresi ve Moğan ovasından güneyde Fars eyaletinin İklid ilçesi ve Urumiye kentinin güneybatısındaki yüksekliklerden Güneydoğuda Taftan dağının eteklerine kadar hemen hemen her yörede göze çarpmaktadır. Kirman, Kirmanşah, Hemedan, Lorestan, Kohkiluye ve Boyer Ahmed, Güney Horasan, Doğu ve Batı Azerbaycan, Çarmahal ve Bahtiyari ve Merkezi eyaletler, İran’ın en önemli ceviz üretim merkezleridir. İran cevizi yüksek kalitesi yüzünden başta Irak, Türkiye, Almanya ve İngiltere olmak üzere dünyanın 30 ülkesine ihraç edilir.

İran’da ekilen ve yetişen ceviz ağacı Juglans adı ile anılan normal ceviz türüdür ve genellikle yetiştiği yörenin adına göre sınıflandırılır. Tuyserkan, Şehmirzad, Kazvin, Talagan, Şehrikord, Azerbaycan ve Demavend cevizleri İran’ın ünlü cevizleridir. İran’da Juglans cevizinden başka kağıt ceviz, taş ceviz, iğne ceviz, karga gagası ceviz ve ziyaabadi ceviz adları ile anılan başka ceviz türleri de yetişir.

İran’ın Hemedan eyaleti uygun iklim şartları yüzünden ceviz ağacının bol ekildiği bölgelerden biridir, öyle ki bu eyalette bu ürünün dağılımı gayet belirgindir. Bundan başka İran’ın Tuyserkan yöresi Hemedan eyaletinde ceviz ağacının yetiştiği en ünlü bölgelerden biridir. Bu bölge Hemedan eyaletinde üretilen cevizin üçte birini tek başına üretir. Başta Tuyserkan cevizi olmak üzere Hemedan eyaletinde üretilen ceviz yağ oranı ve beyazlığı ve iriliği bakımından dünyanın en iyi cevizlerinden sayılır.