Bugünkü sohbetimizde tekstil ve giyim piyasasını ele almak istiyoruz.

İran’ın tekstil sanayiinde nano bilim üretiminde payı dünyada %3 kadardır. İran bu oranla Fransa gibi ülkelerle ile aynı sırada ve İspanya ve Japonya gibi ülkelerden daha önde yer alıyor.

Evet, bugünkü sohbetimizden beşeri tarihte derin bir mazisi olan eski bir sanayiiden yani tekstil sanayiinden söz etmek istiyoruz. Bu sanayi, insanın gıda ve konuttan sonra en temel ihtiyaçlarından biri olan giyim kuşam ihtiyacını kaşılıyor. Tekstil sanayiinin ortaya çıkış tarihini gösteren bulgular bu sanayinin ta taş devrine kadar uzandığını gösteriyor.

Tekstil sanayii, iplik üretme ve dokumacılık alanlarını kapsayan bir sanayidir ve iplerin birbirine iç içe girmesiyle birlikte kumaş üretilir. Tekstil sanayii iplik üretiminden kumaş üretimi ve kumaşın boyanması ve motiflendirilmesine kadar tüm aşamaları kapsayan bir sanayiidir.

Tekstil sanayiinin tarihi sürecinde bu sanayinin tarihinde kullanılan ilk makinenin iplik eğirme makinesi olduğu söylenebilir. Bu makinenin gelişmesi tekstil sanayiinin gelişmesinde modern iplik makinelerinin icat edilmesine zemin oluşturdu.

Daha sonra dokuma makinesi milattan önce dördüncü milenyumda icat edildi. Bu makine beşeriyetin medeniyet tarihinin önemli getirilerinden biridir ve İran, Çin, Suriye ve Mısır medeniyetleri bu makinenin gelişmesinde önemli rol ifa etmiştir.

Öte yandan çeşitli kavimlerin ve milletlerin arasında farklı dokuma teknikleri ve bazen bu tekniklerin birleşmesi çeşitli desenlerde kumaşların dokunmasına vesile oldu.

Zamanla tekstil sanayii büyük değişimlere uğradı ve özellikle sanayi devrimi sırasında göz kamaştıran boyutlarda değişim yaşadı, öyle ki gelişmiş ülkelerin sanayileşmesinin bir nedeni, tekstil sanayiinin gelişmesiydi. Nitekim çeşitli tekstil ürünlerin ülkelerin sanayileşmesinin yolunu açtı.

Eskiden tekstil sanayii sadece iplik ve kumaş üretmekle sınırlıydı, fakat günümüzde bu sektörün oldukça geniş ve karmaşık hale geldiği söylenebilir. Günümüzde türlü kumaşların yanı sıra halıdan fren balataları ve karayolları, uçak ve uzay sitelerine kadar bir çok alanda tekstil ürünleri kullanılıyor. İlginçtir ki suni kalp yapımında da iplik kullanılmıştır. Yine araçların lastiklerinin yüzde 75 kadar dayanıklılığı tekstil sektörüne bağladır veya karayollarında asfalt dökmeden önce caddenin üzerine özel bir kumaş örtülür ve böylece karayolunun ömrü uzatılır. Tekstil sanayii ülkelerin kalkınma kriterlerinden biridir ve dünyada tekstil ürünleri ihraç eden ülkeler gelişmiş ülkeler sayılır. Dünyada tekstil ihracatının 2014 yılında cirosu 800 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir.

İran’da tekstil sanayii stratejik sanayilerden biridir. İran bilimcilerinin araştırmalarına göre İran’da iplik ve kumaş dokuma mazisi milattan önce onuncu milenyuma dayanır. İran platosunda arkeolojik sitelerden bulunan iplik eğirme aletleri yeni taş devrine ait olması bu iddiayı doğrulamaktadır.

Kaşan yöresinde Sialk bölgesinde bulunan ve taştan yapılan iplik eğirme aletleri bu sanayi dalının eski İran’da yaygın olduğunu ortaya koymuştur. Mad kavmi bu alanda faaliyet yürüten ilk İranlı kavimdi. Mad halkı iplik üretmekten başka keçe yapımından da usta bir halktı. Bu kavmin ürettiği elbiselerin ve keçelerin örneklerini Tahti Cemşid tarihi sitesinde bulunan nakışlarda görmek mümkün.

Fransız tarihçi Renne Grose’nin yazdığına göre, çeşitli kazılarda çıkarılan heyketlerden İran platosunda yaşayan ilk insanların elbiselerinin şeklini anlamak mümkün. İran platosunda bulunan en eski insan heykeli milattan önce 4200 yılına aittir. Sialk tarihi alanında bulunan bu heykelin üzerindeki elbise, o dönemde halkın hayvanların derisini veya postunu doğrudan kullanmadığını, bilakis onların yününden kumaş dokuduğunu gösteriyor.

İran’da akreolojik kazılardan elde edilen diğer eserlere İran’ın güneyinde Şuş ve Çoğamiş bölgelerinde bulunan ve insanların iplik yaptıklarını gösteren mühürleri örnek vermek mümkün.

Yine Kirman yöresinde tarihi Yahya bölgesinde de milattan önce beşinci milenyuma ait yünden yapılan bir kumaşı ve yine Damgan yöresinde milattan önce üçüncü milenyuma ait iplik eğirme çubuğunu örnek vermek mümkün.

Zamanla İranlı zanaatkarların maharetinin artması ile birlikte üretilen kumaşlar daha zarif ve renk bakımından daha çeşitlilik arzetmeye başladı. Selçuklular döneminde ışık renginin değişmesi ile birlikte rengi değişen ipek kumaş dokumacılığı gündeme geldi.

Safeviler dönemi ise İran’ın kumaş dokuma sektörünün tarihinde altın asır olarak ün yaptı. Bu dönemde kumaşların deseni, dokusu ve kalitesi bakımından büyük gelişme kaydedildi. Bu dönemde ipek, keten, atlas, kadife ve altın iplikle dokunan kumaşlar İran’ın edebi eserlerinden esinlenerek üretilmeye başladı.

Safevi döneminde dokunan kumaşların bazı örnekleri dünyanın en ünlü bazı müzelerinde görmek mümkün. Günümüzde de gerçi nefis kumaşların üretimi iktisadi açıdan sarfeli olmadığı için kısıtlanmış olmasına karşın hala Tahran ve Kaşan ve İsfahan gibi bazı kentlerde bu tür kumaşların dokunduğu anlaşılıyor.

İran tekstil sanayiinde yeni teknolojilerden yararlanması ve bu sektörde geleneksel atölyelerin yerine geçmesi iki asırdan daha az bir süre öncesine dayanıyor. Bugün İran’da 9500 küçük orta ve büyük işletme tekstil ve giyim sanayiinde faaliyet yürütüyor ki bu da ülke genelinde sanayii alanında istihdamların %13 kadarına tekabül ediyor.

Günümüzde küreselleşme süreci ve piyasalara hakim olan ağır rekabet şartlarında modern teknolojileri kullanmak her şeyden daha çok önem arzediyor. Öte yandan bu sanayi sektörünün çeşitli sanayi dalları arasında geniş istihdam alanı bulunması ve yüksek katma değeri olması ve az sermaye gerektirmesi bakımından önemli olması itibarı ile nano teknolojilerin kullanıldığı önemli alanlardan biri olmuştur. Nitekim nano teknoloji ile tekstil sanayii büyük güce kavuşmuştur. Nano teknoloji tekstil alanında bir çok yeni ürünün üretilmesine ve niteliğini ve niceliğini geliştirmeye katkı sağlamıştır.

Nano teknoloji tekstil sanayiini daha hızlı bir şekilde gelişmekte olan insanların ihtiyaçların karşılama imkanı sağlıyor. Bu arada nano teknolojilerin sadece yeni tekstil ürünlerinin üretilmesine yaramadığı belirtilmelidir. Bir çok durumda nano teknolojiye doğru hareket etmek firmaların bu sektörde ayakta kalma stratejilerinin bir bölümüdür. Nano teknolojilerin 2022 yılında tekstil piyasalarında 29 milyar dolarlık bir değer bulması tahmin ediliyor. Bu durum bu alanda yetenekli olan ülkelere daha fazla yatırım yapma saikini veriyor.

Günümüzde İran’ın tekstil sanayiinde nano bilim üretiminde payı dünyada %3 kadardır. İran bu oranla Fransa gibi ülkelerle ile aynı sırada ve İspanya ve Japonya gibi ülkelerden daha önde yer alıyor.

Bundan başka İranlı genç bilim adamları da bilim temelli firmalarda yaptıkları araştırmalarla nano teknolojileri kullanarak çeşitli yeni ürünleri üretiyor. İranlı bilim adamları ayrıca tekstil sektöründe kullanılan bir çok yeni makineleri de icat ederek bu sektöre katkı sağlıyor ve ürünlerine yeni piyasa bulmalarına yardımcı oluyor.