Rusya lideri Vladimir putin’in Suriye’deki askeri birliklerinin esas bölümünü geri çekme kararı bir çokları açısından beklenmedik sürpriz bir karardı.

Bu kararda herkesin dikkatini çeken konu ise Putin’in bu kararı çok ani bir şekilde almasıydı ki bu da Rusya liderlerini öfkelendiren bir durum olduğunu gösteriyordu.

Ray El-Yom gazetesi baş yazarı Abdulbari Atvan, Putin’in Suriye’den çekilmeye yönelik talimatı hakkında bir makale yazarak şu ifadelere yer verdi: Rus ve Suriyeli taraflar resmi bildirilerinde bu kararın Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad ve Rusya lideri Putin arasında sağlanan koordinasyon çerçevesinde alındığını, çünkü Rus askeri birliklerin Suriye’de görevlerini tamamladıklarını belirtti. Fakat esas soru şu ki neden şimdi ve Cenevre müzakereleri başladığı bir sırada böyle bir karar alındı?

Arap yazar Atvan makalesini şöyle sürdürdü: Rusya’nın bölgesel ve uluslararası düzeyde bir nevi belirsizliğe yol açan ve herşeyi birbirine karıştıran bu kararını iki şekilde yorumlamak mümkün. Bir yoruma göre Rus askeri birlikler görevlerini Suriye ordusuna verdikleri hava desteği ile beraber sona erdirdi ve Halep’in kuzeyindek bölgeler başta olmak üzere bir çok bölgenin kurtarılması ve Türkiye ile Suriye sınırının kapatılması ve Suriye ordusunun Halep kentini kuşatmasına yardım etti ve sonuçta şimdi saldırıları durdurma ve barış sürecini ilerletme zamanı geldi.

İkinci yorum ise şöyle ki Rusya’nın bu kararı öfke yüzünden alındı ve Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallimin’in açıklamasına tepkiydi. Muallim şöyle demişti: Beşar Esad kırmızı çizgidir ve cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri Suriye yönetiminin gözetimi olmaksızın yapılmayacaktır. Bu karar belki de Suriye yönetiminin Cenevre’ye gönderdiği heyetin Başkanı Beşar Caferi’nin sözlerine tepki olabilir. caferi, geçiş süreci diye bir şey olmadığını ve hakkında müzakere etmeyeceklerini açıkladı. Bu sözleri Washington müzakerelerin başarısızlığı ve Moskova ile varılan mutabakatın ihlali şeklinde yorumladı.

Abdulbari Atvan daha sonra Rusya’nın neden bu kararı almak zorunda kaldığına şöyle gerekçe gösterdi: Rusya büyük ihtimalle Suriyeli yetkililerin bu tür açıklamaları yüzünden Amerikalı ortağı tarafından ağır baskılara maruz kaldı. Çünkü bu sözleri Amerika’dan başka Suriyeli muhalifler de müzakereleri yok eden sözler niteledi, çünkü Suriyeli muhalifler hala geçiş sürecine ve Beşar Esad’ın iktidardan uzaklaştırılmasına vurgu yapıyor. Biz kesinlikle Rus askerlerin Suriye liderleri ile koordineli bir şekilde çekildiğini tartışmıyoruz. Koordinasyon önemli değil, önemli olan Rus askerleri hızlı ve beklenmedik bir şekilde çekilmeleridir. Rusya’nın bu kararı hakkında saha ve siyasetle ilgili meseleler vardır ve onları ele almak gerekir.

İlkin Rus askeri birliklerin ve en çok da Suho 25 gibi gelişmiş savaş uçaklarının büyük bölümünün Suriye’den çekilmesi, Suriye’de bir boşluk yaratacaktır. Suriye ordusunun savaş uçakları eskidir ve ileri teknoloji değildir. O zaman bu boşluğu kim dolduracaktır? İkincisi, İran’ın Rusya’nın sürpriz kararına karşı tepkisinin ne olacağı ve Rus askerlerin ve savaş uçaklarının yerini kendi askerleri ve savaş uçakları ile doldurup doldurmayacağıdır. Üçüncüsü, Rusya’nın bu kararında ciddi olup olmadığı, ya da sadece Suriye’ye Moskova’nın nasihatlerine kulak vermek amacıyla baskı uygulamak istediğidir. Bu nasihatlere örnek olarak Rusya’nın BM daimi temsilcisi Vitali Çurkin’in Suriye hakkındaki açıklamasını gösterebiliriz. Dördüncüsü, Rusya’nın bu kararından sonra Cenevre müzakerelerinde neler yaşanacağıdır. Acaba Suriye yönetimi Amerikalı ve Rus tarafların üzerinde mutabakata vardığı ve içinde geçiş hükümeti heyetinin kurulması, anayasanın düzeltilmesi ve 18 ay içinde cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin düzenlenmesi gibi konuları yer aldığı yol haritasına muhalefet etmekten el çekecek mi? acaba Washington da müttefiklerine yani Suriyeli muhaliflere eski tutumundan el çekmeleri ve karşı tarafa puan vermeleri için baskı yapacak mı?

Arap yazar Atvan şöyle devam etti: İtiraf ediyoruz ki biz de bir çokları gibi Rusya’nın bu sürpriz ve kader belirleyici kararından şok olduk. Bizi bunu söylemeye zorlayan mesele ise, Suriyeli muhaliflerden Muhammed Alluş’un Cenevre’ye varır varmaz yaptığı açıklaması ve buraya tarım veya sağlık bakanlığı veya önemsiz bakanlıkları üstlenmek için değil de hükümeti ele almak için geldiğini söylemesidir. Bu mesele öylesine boşluktan ortaya çıkmamıştır. Biz önümüzdeki günlerde kaderi belli olacak bu krizde yaşanan gelişmelerin mahiyetini bilmiyoruz, ama şunu iyi biliyoruz ki Beşar Esad tam yetki ile iktidarın başında kalmakta kararlıdır. Yani esad’ın Suriye düşmanlarının lehine iktidardan çekildiğini görmek çok zordur. Önümüzdeki günler bir çok beklenmedik gelişmeye gebedir. Bizim beklemekten başka seçeneğimiz yoktur. kuşkusuz büyük tehlikeler yolda ve tüm tarafların askeri operasyonlarını şiddetlendirmesi muhtemeldir. Cenevre konferansa iki yolla karşı karşıyadır ki biri dağılmı ve diğeri zaman harcamaya doğru uzanır.

Bu arada Putin’in Suriye topraklarındaki askeri birliklerini geri çekeceklerini açıklaması, askeri emir komuta kademesi ile yakın irtibatı bulunan çevreleri hayrete düşürdü. Bazı gözlemciler ise bu emrin doğruluğunu sorgulamaya başladı. Bu çerçevede İngiliz The Guardian gazetesi şu ifadelere yer verdi: Beş buçuk ay, savaş uçaklarının 9 bin sorti operasyonları, Rusya yolcu uçağının Mısır’da düşmesi, Mısır ve Türkiye cumhurbaşkanlarının tartışması, Rusya’nın Suriye’ye müdahalesinin özetiydi ve beş yıllık çatışma hattında ve jeo politik çevresinde telafisi mümkün olmayan değişikliklere yol açtı. Rusya devlet Başkanı Vladimir Putin askeri birlikleri yakında Suriye’den çekileceğini açıklayarak şöyle konuştu: bizce Rusya savunma bakanlığı için belirlenen hedefler tamamen gerçekleşmiştir. Genellikle yarım kalan savaşlar için kullanılan terörle mücadele gibi muğlak bir hedef kesinlikle tamamlanmadı, çünkü IŞİD hala orada güçlü varlığı söz konusudur. Ancak eğer bu çekilme gerçekleşirse, Suriye operasyonu Rusya’nın kayıplarının arttığı uzun süreli bir çatışmaya dönüşmesini engelleyecektir.

Şimdi bir çok uzman Suriye’de başta özel birlikler, tank ve ağır top personeli sayısında yaşanan artıştan ve Lazkiye’daki üssün dışında görünmeye başlamasından söz ediyor. Şu anda Moskova’da bulunan Newyork üniversitesi uluslararası ilişkiler hocası Mark Galeotti şöyle bir açıklama yaptı: Gerçekte Suriye’deki çatışmalar hakkında büyük bir ciddiyet bulunmuyor ve kaygılar daha çok askeri kampanyanın hedeflerinin tedrici değişimine yöneliktir. Her ne kadar sizin orada asker sayınız fazla olursa, kırılganlığınız bir o kadar fazla olur. Ancak Putin’in açıklaması askeri uzmanları hayrete düşürdü, çünkü Rusya’nın Suriye’ye ani girişi çok sessiz, fakat askeri açıdan güçlü olduğu için hiç kimse ve hatta askeri kaynaklara yakın çevreler onların geri çekileceğini düşünmüyordu. Bu durum bir çoklarını bu geri çekilmenin gerçek olup olmadığına kuşku gözüyle bakmasına neden oldu. Putin Rus askerlerin geri çekilmesi için talimat vermiş, ama sonu için herhangi bir tarihi belirtmemiştir.

Rusya lideri Putin aynı zamanda açıkça Rusya’nın Suriye’deki hava operasyonlarında kullandığı ve Lazkiye’nin dışında yer alan Hamimim hava üssünü kullanmaya devam edeceklerini açıkladı. Putin ayrıca şu anda gerekli altyapı hazır olduğundan hiç bir şey Rusya’yı yeniden ve hatta daha hızlı bir şekilde ve beklenmedik halde Eylül’ün sonunda Suriye’de konuşlanmaktan alıkoyamayacağını vurguladı.

Konu ile ilgili askeri meselelerin bağımsız uzmanı Aleksandır Gults, hiç kimse Ukrayna krizinden sonra Rusya ile işbirliği yapmak istemediğini ve Suriye kampanyasının amacı Batı’yı yeniden Rusya ile işbirliği yapmaya zorlamak olduğunu ileri sürdü. Gults bu hedefe ulaşıldığını ve şimdi Rus askerleri çok az bir kayıpla bu çatışmadan geri çekilmeye başladığını, bu taktik çok parlak bir taktik olduğunu düşündüğünü vurguladı.

Öte yandan Putin’in Suriye’deki askerlerinin büyük bölümünü geri çekmeye yönelik ani kararı başta Rusya’daki askeri seçkin uzmanlar olmak üzere bütün dünyayı şaşırttı. Kim Rusya ordusu Suriye savaşında başarının doruk noktasındayken savaş arenasını bırakıp geri döneceğini düşünebiliyordu?

BBC muhabiri ise Rusya’nın yeni kararı hakkında şöyle bir yorumda bulundu: Neden geri dönmesin ki!? Rusya büyük ölçüde isteklerini elde etti.

Kremlin ile arası iyi olmayan Rus siyaset meseleleri uzman Leonid Ragozin ise şöyle diyor: Suriye krizini Beşar Esad’sız çözme meselesi günden dışına alındı, Amerika yandaşı güçler dışlandı, Ukrayna krizi manşetlerden düştü ve bu kriz Rusya’nın istediği biçimde donduruldu. Kırım meselesi artık küresel güçlerin gündeminde değil. AB camı göç krizi altında çatladı ve Rusya’ya dayattığı yaptırımların buzunun erimesi de muhtemel görünüyor. Rusya’da iç muhalefet kırıldı ve Ukrayna artık Rusya halkı için cazip konu gelmiyor. Putin bir savaşı değil, aslında üç savaşı kazandı.

Ancak Rusya parlamentosunda Putin’in tek muhalifi olan Dimitri Godkov’un bu konuya bakışı daha çok dışa dönük ve küresel boyuttadır ve Beşar Esad için başka bir kader düşünüyor. Rusya hava kuvvetlerinin Suriye’ye gönderilmesini açıkça sorgulayan Duma temsilcisi Godkov şimdi açıkça bu durumdan mutlu olduğunu belirtiyor. Godkov, Rusya liderinin Ankara’daki ölümcül patlamadan sonra Türkiye’ye taziye dileklerini bildirmesi ve şimdi de Suriye’deki Rus askerlerin çekileceğinin açıklaması, Kremlin’in hasmane politikalarının son bulduğunun işaretleri olabilir.

Godkova Rusya milli para birimi Ruble’nin dolar karşısında nisbi değer kazanmasını da kremlin politikasındaki nisbi değişikliğin sonucu şeklinde yorumluyor.

Öte yandan Novoya Gazeta yazarlarından Vitali Yaroşfski, Suriye’de Rusya’nın yaptığı bombardımanların bedeli günde 2.5 milyon dolar olduğunu belirterek bu para Rusya ekonomisi yaptırımların baskısı ve petrol fiyatlarının düşmesi yüzünden beli büküldüğü bir sırada söz konusu olduğunu belirtiyor. Rusya’da ortalama gelir 400 dolar ve başkenti dünyanın en pahalı başkentlerinden biri olduğunu belirten Rus gazeteci, bu tür bedellerin uzun vadede çok olumsuz sonuçlar doğurabileceğini vurguluyor. Yaroşfski, Putin beklenmedik kararını açıklarken ekonomiden söz etmediğini ve sadece temel hedeflerine ulaştıklarını ve geri dönme zamanı geldiğini, Batı Suriye krizini Rusya’sız çözümleyemeyeceğini, Batı Rusya ile uzlaşması gerektiğini anladığını belirttiğini kaydediyor.

Rusya IŞİD’e karşı ölümcül saldırıları ile Amerika’yı da IŞİD ile daha ciddi bir şekilde savaşmaya zorladığını belirten Rus gazeteci Yaroşfski, Amerika IŞİD’i Suriye ordusu ve Rusya hava kuvvetleri yendiği algısının oluşmasını istemediği için bunu yaptığını kayedidyor. Yaroşfski’ye göre, gerçekte altı aydan daha az bir süre devam eden Rusya’nın hava akınları Beşar Esad ordusunu savunma pozisyonundan taarruz pozisyonuna geçirdi ve Şam yönetiminin barış müzakerelerinde elini güçlendirdi.

Öte yandan Rusya’nın Suriye savaşına müdahalesini savunan gazetecilerden İrik Mertzin, Rusya Suriye’de peşinde olduğu sonuçları elde ettiğini belirterek şöyle diyor: Batı Suriye krizini Rusya olmaksızın çözümleyemeyeceğini anlattı. Batı Rusya ile uzlaşması gerektiğini anladı. Rusya IŞİD’e ölümcül saldırıları ile Amerika’yı da buna zorladı, çünkü Amerika IŞİD’i Suriye ordusu ve Rusya yendiği düşünülmesini istemiyordu. 015