Tarım sektöründe bağ ürünleri tarım ürünleri arasında gıda maddelerinin besin değeri ve yine ihracat bakımından büyük önem arzeden ürünlerdir. İran’da ise bağ ürünleri arasında en önemli ürünlerinden biri üzümdür.

Evet, biraz önce de belirtildiği üzere tarım ürünleri arasında bağ ürünleri önemli bir yeri vardır. Bu ürünler daimi bitkilerden elde edilir. Daimi bitkilerl genellikle ağaçtan gövdesi veya dalları bulunan ve ürün toplandıktan sonra bitkinin tümü veya önemli bir bölümü yerde kalan ve bir sonraki yıl yeniden ürün veren bitkilere verilen addır. Tarım ürünlerinin bu grubunda yer alan ürünlere portakal, şeftali, üzüm, elma, kaysı ve nar gibi meyvelere işaret etmek mümkün.

Bundan başka bağ ürünleri iklim şartlarına göre sıcak, yarı sıcak, ılıman ve soğuk iklim gruplarında yetişen ürünler şeklinde farklı gruplara ayrılır. Fıstık, çay, muz, nar, incir, zeytin, hurma, mandalina, portaka, turunç, ekşi ve tatlı limon, kivi ve benzeri meyveler genellikle sıcak ve yarı sıcak iklimlerde yetişir.

Özellikle İran’ın batısında ve kuzeybatısında yer alan soğuk ve dağ iklimi olan ılıman, soğuk ve dağlık iklimi olan yörelerde ise elma, armut, kaysı, şeftali, vişne, kiraz, erik, dut, fındık, ceviz, badem, iğde ve benzeri meyveler yetişir.

İran’da özel iklim şartları ve özellikle çok sayıda çeşitli mikro iklimlerin hakim olması ülkenin bir çok yöresinde soğuk, sıcak ve ılıman iklim şartlarını oluşturarak çeşitli bağ ürünlerini yetiştirmeye elverişli hale getirmiştir. Bir başka ifade ile, İran’da dağlık ılıman iklimden merkezi bölgelerde sıcak ve çöl iklimine kadar yayılan çok sayıda iklimlerin varlığı İran coğrafyasında çeşitli meyvelerin yetiştirilmesini mümkün hale getirmiştir.

Öte yandan İran’da bağ ürünleri çeşit bakımından da dünyada eşine az bulunan geniş bir çeşitlilik arzetmektedir. Buna göre İran bağ ürünlerinin çeşitliliği bakımından dünyada üçüncü sırada yer alıyor. Dünyada 25 bağ ürünlerinden 15 kadarı İran’da üretiliyor.

Bundan başka İran fıstık, hurma, incir, elma, zeytin, üzüm, nar ve kiraz gibi bazı bağ ürünlerinde de dünyada ilk sıralarda yer alıyor.

Bağ ürünlerine paralel olarak İran’da son yıllarda seralarda yetiştirilen sebze çeşitleri ve salatalık, kabak, fasülye, domates, biber ve patlıcan gibi ürünlerin yetiştirilmesinde de büyük gelişme kaydetmiş ve bu ürünleri ihraç etmeye başlamıştır.

İran’da yetiştirilen bağ ürünlerinin bir başka özelliği, çoğu ürünlerinin yıl boyunca üretilebilmesidir. İran 37 milyon hektarlık tarıma elverişli arazileri ve dünyanın bilinen 13 önemli ikliminden 11 kadarına sahip olması itibarı ile bağ ürünlerinde büyük kabiliyete sahiptir. Buna göre İran’ın hemen hemen tüm eyaletlerinde bağcılık önemli bir iş alanını oluşturmaktadır. İran’ın bağcılıkla uğraşan önemli eyaletleri ise Kirman, Fars, Rezevi Horasan, Batı Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Mazandaran ve Kazvin eyaletleridir ve İran’da bağların hemen hemen yarısından fazlası bu eyaletlerde yer almaktadır.

İran’da bağ ürünlerinin üretimi için var olan uygun zemin, çevre ülkelerinde uygun piyasaların varlığı ile birlikte bir çok yabancı yatırımcıyı İran’da bağcılık alanında yatırım yapmaya teşvik ediyor. Bu bağlamda İran ve bir kaç İtalyan firma arasında kurulan konsersiyuma işaret etmek mümkün. Texco, bağ ve bostan ürünlerinde kullanılan teknoloji transferini amaçlayan ve İran ile bir kaç İtalyan firma arasında imzalanan ve Fars, Huzistan, Lorestan ve Kürdistan eyaletleri gibi bazı eyaletlerinde uygulanan bu anlaşmalardan biridir.

İklim çeşitliliği, bağ ürünlerinin çeşitliliği, sebzevat ve zerzevat ürünlerinin çeşitliliği, ülkenin güneyindeki limanların uluslararası açık denizlere ulaşımı, Fars körfezi, orta Asya ve hatta Avrupa ülkelerinde dış piyasalara hızlı bir şekilde ürünleri ulaştırma imkanı, İtalyan firmaların İran ile kurdukları konsersiyumda gözetledikleri ve ona göre bazı eyaletlere öncelik verdiklerinin gerekçeleridir.

İran’da bağcılık sektörünün önemli ürünlerinden biri üzümdür. Üzüm oldukça lezzetli bir meyvedir ve gıda ve besin değerleri bakımından ve yine iktisadi açıdan büyük önem arzetmektedir. Üzüm ayrıca taze tüketimi, kurutularak tüketimi, konsantre şeklinde tüketimi, reçel ve şıra şeklinde tüketimi ve hatta çekirdeğinden elde edilen yağ itibarı ile üreticileri için büyük iktisadi değerleri taşımaktadır.

Bundan başka üzümden etanol ve antosiyanin gibi ürünlerde elde edilir ve sanayi sektöründe kullanılır.

İran’da üzümün mazisi milattan en az iki bin yıl öncesine dayanır. Buna göre İran halkı ta eski zamanlardan bu yana üzüm üretimini bilen bir millettir, nitekim günümüzde de İran’ın soğuk iklimli bölgelerinden çöl iklimine kadar geniş bir alanda üzüm üretimi devam etmektedir.

Hali hazırda İran’da 300 bin hektarlık bir alan çeşitli üzümlerin üretildiği arazilerdir. İran’ın üzüm üreten en önemli eyaletleri ise Horasan eyaletleri, Kazvin, Doğu ve Batı Azerbaycan eyaletleridir.

Üzüm oldukça besleyici ve bol mineralli ve bol vitaminli bir meyvedir. Üzümde A, B ve C vitaminleri ve Manyezyum, Kalsiyum, Demir ve Fosfor gibi mineraller bulunuyor. Üzüm ayrıca bol miktarda potasyum içerir ki bu da vücudun zafiyetini gidermekte ve sinir sistemi hastalıklarında faydalıdır. Üzümde bulunan besin maddeleri midede yemeklerin sindirimine yardımcı olur ve kalp, akciğer ve böbreklere faydalıdır. Üzüm ayrıca kabızlık, tüberküloz, böbrek taşı ve romatizma gibi hastalıkların tedavisinde etkilidir.

Üzüm safra kesesinin aktifleşmesine yardımcı olur ve böylece sindirimi hızlandırır. Üzümde bulunan lif kanseri ve hücrelerin anormal büyümesini engeller. Üzüm ayrıca bağırsakları iyi çalıştırır ve idrarı arttırır ve kanında üre oranı fazla olan insanlara yardımcı olur. Üzüm kanda şeker oranını da dengeler, kanı arındırır ve kan yapan meyve olarak bilinir. Üzüm ayrıca kalbi takviye eder ve yüksek tansiyondan kaynaklanan kalp rahatsızlığını giderir. Üzüm insanların zayıflaması ve obozitenin tedavisinde de etkilidir. Buna göre üzümü başka besin maddesi almadan sabahtan öğle yemeğine kadar tüketecek olursak, kilo kaybına yardımcı olduğu, fakat yemeklerle birlikte tüketildiğinde kilo almanıza vesile olduğu ifade edilir.

Öte yandan kuru üzüm de üzümün en önemli yan ürünü sayılır. Kuru üzümün da taze üzüm gibi çeşitleri vardır ve çeşitli adlarla piyasalara sürülür. İran dünyada kuru üzüm ihraç eden ülkelerin arasında üçüncü sırada yer alır.

İran’da Kazvin eyaleti kuru üzümün merkezidir. Bu bölgede üretilen kuru üzümün yüzde 80 kadara ihraç edilir. Yine Melayer ve Kaşmer gibi bazı kentlerde üretilen kuru üzüm dünyaca ünlüdür. Melayer’in kuru üzümü rengi itibarı ile dünyaca ünlüdür. Hindistan gibi bazı ülkeler ise Melayer adını kendi kuru üzümlerini pazarlamakta kullanıdğı ifade edilir. Yine Türkiye İran’dan kaliteli kuru üzümü ithal ederek kendi adına dünya piyasalarına ihraç ettiği bilinmektedir.

İran’ın kuru üzümü günümüzde BAE, Irak, Türkiye, Pakistan, Azerbaycan Cumhuriyeti gibi komşu ülkelerin yanı sıra Kazakistan, Ukrayna, Polonya, Romanya, Macaristan, Rusya, Almanya, İngiltere, Hollanda, İspanya gibi Avrupa ülkeleri ve Mısır, Cezayir ve Fas gibi Afrika ülkeleri ve ayrıca Kanada’ya ihraç ediliyor.