Programımızın bugünkü bölümünde İran'ın emlak ve gayrımenkul alanındaki dış yatırım fırsatlarını konu edinmeye çalışacağız.

Konut ve şehircilik sektörü Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla'nın önemli bir kısmını oluşturup diğer ekonomik faaliyetler ile de yakın bağlantılı olup üretim zincirinin sonunda yer alarak farklı endüstri sektörlerine ve sonuçta ülke ekonomisine tesir edecek bir konumdadır. Bu yüzden konut ve şehircilik her ülkenin öncü endüstrilerinden sayılıp diğer endüstrilerin gelişmesinde büyük bir role sahiptir.

Konut, ailelerin ekonomisinde hayati bir önem taşımaktadır. Aynı zamanda konut ailelerin aldığı en pahalı maldır.  Konut ortalama olarak ailenin tüm masraflarının yüzde 30'unu kapsamaktadır. Böylece konut sektörü de ülke sermayesinin oluşmasında önemli bir paya sahiptir. Öyle ki İran ekonomisindeki sermayenin yüzde 20 ila 40'ı bu sektörden gelmektedir. Bu yüzden İran her daim bu sektöre özenle yaklaşmaya çalışmıştır.

Hükümetler her daim düşük faizli, uzun vadeli krediler, ucuz arsa ve inşaat malzemeleri imkanları ile farklı inşaat şirketleri ve müteahhitleri toplumun bu zaruri ihtiyacını karşılamaları için teşvik etmeye çalışıyorlar. Batılı ülkelerin kültüründe ise ev ve konut sahibi olma zaruri bir ihtiyaç olarak görülmemekle birlikte daha çok kiracılık kültürü yaygınlaşmıştır.

Ancak İranlı aileler hem kültürel hem sosyo-psikolojik açıdan konut ve eve sahip olmaya büyük bir önem  vermektedirler. İranlı aileler konut sektöründe yatırım yapmak için de büyük ilgi gösteriyorlar. Böylece diğer sektörlerde yatırımcılık yapmak yerine daha çok konut ve gayrı menkul sektörüne yönelirler.

İran konut sektörü göstergeleri, son on yıllarda konut yapımının  ailelerin sayısına göre iyi bir gelişme yaşadığını ve böylece ailelerin konut birimindeki yoğunluğu endeksinin düştüğünü gösteriyor. Ancak İran'ın 80 milyonluk nüfusunun büyük bir bölümünün yeni evlenmiş çiftler veya evlenme eşiğinde olan gençlerden oluşmasının göz önünde bulundurulduğunda İran konut sektörünün hala yatırımcılık için büyük bir kapasiteye sahip olduğunu anlamak mümkün.

İran'da konut sektöründe faaliyet gösteren uzman işgücünün varlığı ve ucuzluğu İran'ın gayrı menkul ve konut sektöründe yatırımcılığın diğer avantajlarındandır. Bu sektörün geliştirilmesi amacı ile İran Arsa ve Konut Milli Örgütü'nün Yatırımcılık ve Yardımlaşma kolu İran direniş ekonomisi çerçevesinde konut inşa ve yapım projeleri için arsa ve sermayenin karşılanması planlamalarını gerçekleştirmektedir. Bu örgüt yatırım fırsatları ve potansiyellerinin değerlendirmeye ve imkanların sağlanmasına, özel sektörü yönlendirip desteklemesine ve de yabancı yatırımcıları desteklemeye odaklanmış bir örgüttür.

Yapılan tahminlere göre İran konut sektörü 2026 yılının sonuna kadar en az 900 bin daireye ihtiyacı vardır. Değindiğimiz gibi İran Arsa ve Konut Milli Örgütü de bu sektörde yatırım yapacak yabancı yatırımcılar için ciddi ve özel kolaylıklar sağlayarak bu 900 binlik konut ihtiyacını karşılamak için dış yatırıma imkan yaratmak istiyor.

İran da birçok ülke gibi konut ihtiyacını karşılamak için belli başlı iki stratejiden yararlanabilir. Bu stratejilerin biri kentsel dönüşüm ve mega kentlerin yakınlarında küçük şehirlerin kurulmasıdır. Yeni ve küçük şehirlerin mega kentler ve büyük şehirlerin etrafında kurulup kentsel dönüşüm projelerinin uygulanması için ise cadde ve yol yapımı, şehir altyapı tesisleri, yeşil alanlar, eğitim alanları ve saire gibi altyapı, inşaat ve şehircilik imkanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzden böyle bir alt yapı ihtiyacı da İran'daki şehircilik ve konut sektörünü büyük bir yatırım fırsatına dönüştürmüştür.

İran konut sektöründe büyük kârlı yatırımcılık fırsatı yaratan bir başka husus da İran'ın çelik, demir, fayans ve seramik gibi temel inşaat sanayilerindeki potansiyelidir. Geçen bölümde de İran'ın demir, çelik ve alüminyum alanındaki kapasiteleri ve başarıları ile ilgili konuşmuştuk. İran bu üç alanda dünyanın öncü ülkelerinden sayılmaktadır. Bugünkü sohbetimizin devamında ise İran'ın çimento, fayans ve seramik alanındaki kapasiteleri ile ilgili konuşacağız.

İranlı ekonomist Dr. Ruhullah Taheri bu hususta şöyle bir değerlendirmede bulunmaktadır: "Çimento inşaat malzemelerinin en önemlilerinden olup madencilik sanayisinin başlıca ürünlerindendir. İran'da çimento üretiminin 70 yılı aşkın bir geçmişi vardır. İran'da ilk çimento fabrikası 1933'te günlük 100 ton üretim kapasitesi ile kuruldu. 2006 yılında bu endüstrideki yatırımın artması ve de iç üretim kapasitesinin gelişmesi ile çimento ithalatı azalıp 2009 yılında ise İran çimento ihtiyacını karşılamakta kendine yeter hale geldi. İran dünyadaki çimento üreten ülkeler arasındaki konumunu son yıllarda da geliştirip şimdi de dünyanın en büyük üreticileri arasına girmeyi başarmıştır. Tahminlere göre İran 2025 yılına kadar yıllık 120 milyon ton çimento üretimi kapasitesi ile dünyada üçüncü ve Batı Asya'da da ilk sıraya yerleşecektir. Bu büyük kapasite ise dış yatırım ve de yeni teknolojilerin aktarımı sayesinde daha erken gerçekleştirilebilir. "

Irak, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan, Bahreyn, Umman, Afganistan, Pakistan, Hindistan, Güney Kore, Filipinler, Kazakistan, Gürcistan, Azerbaycan Cumhuriyeti, Tacikistan, Ermenistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Güney Afrika, Türkiye, Avustralya, Rusya, Bulgaristan, Belçika ve Almanya gibi ülkeler İran'dan beyaz ve gri çimento ithal eden başlıca ülkelerdirler.

İran Ticaret, Maden ve Sanayi Bakanlığının hazırladığı stratejik belgeye göre istihdam yaratma ve ihracat açısından çimento, seramik ve fayans odaklı metal olmayan mineral ürünlerin faaliyet alanı öncelikli olarak belirlenen 12 sanayi alanı arasında yer almaktadır.

Çimentonun yanı sıra konut sektöründe belirgin sanayilerden biri de fayans ve seramik sanayiidir. İran'da fayans ve seramik üretimi 1960 yılından başlamış ve İslam İnkılabının zafer yılı yani 1979'dan itibaren 12 milyon 700 bin metre kare üretim seviyesine ulaşmıştır. Son yıllardaki tüm çabalar sayesinde İran'ın seramik ve fayans kapasitesi artıp artık bu ürünler de ihracatı yapılan ürünler listesine girdi. Öyle ki İran 2011 yılında 55 milyon metre kare fayans ve seramik ihraç edip dünyada bu alanda altıncı sıraya yerleşti.

Şimdi ise İran Çin, İspanya, İtalya ve Hindistan'ın arkasında dünyanın en büyük beşinci fayans ve seramik üreticisidir. Devlet kurumlarının ve bankaların desteği ve bu sektörün de büyük oranda kar sağlaması bu endüstrinin gelişmesinin belli başlı nedenleridir. Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti, İngiltere, İtalya ve Macaristan son yıllarda İran'ın seramik ve fayans sektörünün asıl müşterileri haline gelmişlerdir.

İran merkezinde bulunan eyaletler özellikle de Yezd eyaletinde kolay erişim ve temel maddelerin bolluğundan dolayı ülkenin fayans ve seramik şirketleri daha çok bu bölgelerde kurulmuştur. Öyle ki Yezd eyaleti 179 milyon metre karelik üretim kapasitesi ile ülkenin fayans ve seramik üretim hacminin yüzde 45'ini kendine ayırmıştır. İran'daki fayans, seramik ve çini üretimi alanında yaklaşık 40 bin kişi doğrudan istihdam imkanlarından yararlanıp 200 bin kişi de dolaylı bir şekilde çalışmaktadır. Halihazırda İran'da fayans ve seramik üretiminde 90 işletme ve ham madde ve sırlı taşlar alanında da 15 fabrika faaliyet göstermektedir. İran'ın fayans sektöründeki mevcut kapasitesi 750 milyon metre karedir. Ancak halihazırda ülke çapında sadece 500 milyon metre kare üretiliyor. Aslında bu da fayans alanında da ciddi bir yatırım fırsatı olduğunu gösteriyor. Bu sektör de dış yatırıma dayanarak üretimini ciddi derecede arttırabilir. Böyle bir durum gerçekleşirse zaten yatırımcıları için de karlı bir ticarete dönüşecektir.

İran 80 milyonluk nüfusu, yeni evlenmiş veya evlenme eşiğinde olan büyük genç kitlesi, ucuz uzman işgücü, kentsel dönüşüm fırsatları, mega kent ve büyük şehirlerin etrafında küçük ve uydu şehirlerin yapılma imkanı, demir, çelik, alüminyum, çimento, fayans ve seramik gibi konut endüstrisinin temel sanayilerindeki kapasiteleri ve de cadde ve yol, köprü ve yeşil alanların yapımı ve konut inşasındaki fırsatları ile dış yatırım için mükemmel bir ülkedir. Bu denli yüksek kapasite, kuşkusuz İran'ın konut endüstrisinde yatırım yapan yabancı şahıslar ve şirketler için de büyük getirileri olacaktır.