Hatırlanacağı üzere geçen yedi bölümde 1915 yapımı bir milletin doğuşu ve 1927 yapımı Tom amcanın kulübesi ve 1949 yapımı Pinky adlı filmleri gözden geçirdik.

Bugün sizinle birlikte 1967 yapımı olan tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı eseri ele almak istiyoruz.

Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı eserin yönetmeni Stanley Kramer’dir ve bu eseri 1967 yılında, yani Amerikalı siyahilerin medeni hakları için başlattığı hareketin sonlarına doğru yaptı.

1955 – 1968 yılları arasında gerçekleşen Amerikalı siyahilerin medeni haklar hareketi bu ülkede yaşayan Amerikalı siyahilere yönelik ırkçılığa son vermek ve siyahilerin anayasa çerçevesinde oy hakkına kavuşmak üzere Amerika genelinde 1954 yılının sonlarına doğru başlayan ve 1968 yılında noktalanan bir dizi sosyal hareketlerden oluşuyordu.

Gerçi Amerikalı siyahiler bu hareketin sonunda oy hakkını elde etti, ancak hala bir çok sosyal, siyasi, eğitim, sağlık ve iş alanlarında ciddi ayrımcılıklara maruz kaldıkları gözleniyor.

Amerikalı siyahilerin  gerçekleştirdiği medeni hareketin getirilerinden biri, siyahilerle beyazların izdivaç hakkıydı. Bu konu ise tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı eserin ana konusunu oluşturuyor. Bu filmin süresi 180 dakikadır ve 1967 Oscar ödül töreninde yeni bir konuyu işleme cesaretini gösterdiği için en iyi senaryo ödülünü kazandı.

Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı filmde Spencer Tracy’nin canlandırdığı Mat Deriton adlı karakter, Guardian gazetesinin yayıncısıdır. Katharine Hepbum’un canlandırdığı eşi Christina ise bir sanat galerisinin sahibidir. Deriton ailesi San Fransisco’nun ünlü ve tanınmış beyaz ailelerinden biridir. Ailenin 23 yaşındaki kızı Jui tatil için Havai adasına gitmiştir. Jui 37 yaşındaki siyahi hekim John Prentis’le San Fransisco’ya geri döner. Dr. John karakterini ise Amerikalı ünlü siyahi aktör Sidney Puitier canlandırıyor.

Jui ve John on gündür tanışmışlar ve şimdi evlenmek istiyorlar. Çift San Fransisco’ya gelerek evlenme kararlarını Jui’nin anne ve babasına bildirmek istiyor. Ancak çift bu konuyu aileye açtıklarında, ailenin tüm üyeleri adeta şok oluyor. Beyaz Jui annesini ikna edebiliyor, fakat babası böyle bir izdivacı benimseme konusunda kuşkulu duruyor. Christina ve Mat’in arkadaşı olan aile dostları, yani bir Ruhani olan sayın Mike Ryan da Mat’i ikna etmeye çalışıyor, fakat Mat başında bulunduğu gazetede özgürlükten dem vurduğu halde beyaz kızı Jui ile siyahi John’un evlenmesini maslahata aykırı buluyor ve böyle bir çiftin Amerikan toplumunda mutlu olamayacaklarını savunuyor.

Bu olaya paralel olarak Jui John’dan anne ve babasını San Fransisco’ya davet etmelerini ve tanışmalarını istiyor. John’un ailesi de Jui ile karşılaşınca şok oluyor ve John’un babası da iki farklı ırka mensup olan Jui ve John’un izdivacını ahmakça bir hareket niteliyor.

John’un anne ve babası Deriton’ların evine geliyor ve burada Mat, Christina ve Ryan ile tanışıyor. Bu arada iki ailenin arasında Jui ve John’un evlilik meselesi hakkında ikili ve çok yönlü diyaloglar yaşanıyor. Bu evliliğe şiddetle karşı olan Jui ve John’un babaları genç çiftin arasında saf ve temiz aşkı görünce ve her ikisinin ırkçı olmayan gerekçelerini dinledikten sonra sonunda bu birleşmeye rıza gösteriyor, gerçi hala bu işin doğru olup olmadığından ve bu çiftin mutlu olacağından emin olmadıkları anlaşılıyor.

Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı eser Amerika’da siyahilerin medeni haklarını aradıkları yıllarda siyahilerin ve beyazların arasındaki ilişkilerin yanı sıra her bir ırkın kendi içindeki ilişkileri ve siyahilerle beyazların izdivaç meselesini ele alıyor.

Bu eser 1960’lı yılların sonunda ve Amerikalı siyahilerin medeni hakları için verdikleri mücadelenin doruk noktasında gösterime girdi ve bir nevi o günlerde yükselen dalgaya binmeyi başardı.

Aslında Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı eser yapıldığı sıralarda Amerika’nın 17 eyaletinde çeşitli ırkların arasında izdivaç meselesi yasaktı ve bu eser ekranlarda seyircileri ile buluştuktan kısa bir süre sonra ve 1967 yılında bu yasak kaldırıldı. Gerçi bu kanunun iptalini sadece bu filme bağlayamayız, ama yine de bu filmin ve bunun gibi filmlerin Amerikan toplumunu ırkçılığı bertaraf etme yönüne doğru götürdüğü de inkar edilemez.

Şimdi gelin hep birlikte bu filmin bazı önemli sahnelerini irdeleyelim.

Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor eserden irdelemek üzere seçtiğimiz ilk sahne, eserin 27. Dakikasında başlıyor. Bu sahneden önce Jui ve John evlilik kararını Jui’nin annesi ve babasına anlatmıştır. Şimdi Mat ve Christina Mat’in çalışma odasındalar. Mat sandalyenin üzerinde oturuyor ve eşi Christina ile Jui ile John’un evliliği konusunda konuşuyor. John kapıyı çalıyor ve izin aldıktan sonra içeri giriyor ve sakin ve gülümseyerek Mat’in masasının yanına geliyor ve Jui’nin anne ve babası ile sohbete başlıyor.

John şöyle diyor: ben ikinizin de bilmesi gereken bir karar aldım. Jui bunu bilmiyor, zaten bilmesi de gerekmiyor. Jui bir söz verdiğini ve bizim gelecekte ortak yaşamımızın kesinleştiğini düşünüyor, oysa hiç bir gerçek söz yoktur.

Mat şöyle diyor: Juana bizim görüşümüze bakmaksızın evleneceğinizi söylüyordu.

John şöyle diyor: ama bu doğru değil. Sizin onayınız olmadan evlenmek olmaz.

Christina şöyle diyor: John, neden bu kararı aldınız?

John şöyle diyor: bu iş o kadar hızlı oldu ki ben de sizin gibi şaşkınım. İki hafta önce bu düşünce asla kabul edilebilir değildi. Ama iki hafta önce ben Jui’yi tanımıyordum. Mesele, derimizin renginin farklı oluşu önemli olmadığı değil, mesele şu ki Jui aramızda asla bir ihtilaf olmadığını düşünüyor. Ben eğer evliliğimizin yüzünden bazı sorunlar çıkacaksa, bu evliliği yapamayacağımı düşünüyorum.

Mat soruyor: Dr., özel meselelerden maksadınız nedir?

John yerinde kımıldıyor ve şöyle diyor: siz bay ve bayan Deritonun davranışı. Jui her ikinizi çok seviyor. Eğer benimle evlenmesi durumun onun sizlerden biri ile ilişkisi bozulacak olursa bu durum onu çok üzer. Böyle bir durumda ben onu nasıl teselli edeceğimi bilemiyorum. Her neyse ben hatta onun bu yüzden üzülmesini istemiyorum.

Mat mutlu bir şekilde şöyle diyor: bunu bize söylediğin için sevindim Dr.

John şöyle diyor: yanlış anlaşılmasın. Ben sizin kızınıza aşığım. Onu ilk tanıştığımız günde mutlu gördüğüm gibi mutlu etmek için de elimden geleni yaparım. Fakat sizin onayınız olmadan bizim kararımız anlamsız olacağını düşünüyorum. Bu yüzden sizden bu konudaki görüşünüzü açık ve kesin bir şekilde bana söylemenizi istiyorum.

Mat şöyle diyor: Dr. Sana teşekkür ederim. Bu bir nevi ultimatomdu.

John şöyle diyor: tam olarak değil bay Deriton. Siz eğer istemiyorsanız, sadece hayır demeniz yeter.

John onu dinledikleri için teşekkür eder ve odadan çıkar.

Evet değerli sanatsever dostlar, sohbetimizin devamında arkadaşımın anlattığı bu sahne hakkında bir kaç noktaya temas etmek istiyoruz. Eğer Tahmin et kim akşam yemeğine geliyor adlı filmi seyrettiyseniz, mutlaka hatırlayacaksınız, John, Mat ve Christina’nın yanına gittiği sahnede Mat’in gösterildiği çerçevede sürekli kütüphanesi ve çok sayıda kitabı ve aldığı ödüller gösteriliyor. Bu tür bir görüntü bir yandan Mat’in kültürel ve bilimsel şanının yüksek olduğunu gösterirken öbür yandan da gerçek kişiliği ile görecede kişiliği arasındaki çelişkiyi ortaya koyuyor. Mat görecede ırkların eşitliğinden yana görünüyor, ama gerçekte ırkların eşitliğine karşıdır.

Bir başka ilginç nokta da şu ki Jui San Fransisco’ya gelmeden önce John’a anne ve babası ikisinin evliliği ile bir sorunu olmayacağını ve hatta sorunları olduğu takdirde kararı değişmeyeceğini söylemiş olmasına rağmen John onun anne ve babasının yanına geliyor ve onların bu konuyla ilgili rızasını soruyor ve nihai kararı onlara bırakıyor. Bu durum John’un meseleyi bağımsız olarak halledemeyeceğine ve beyazları izlemesi gerektiğine inandığını gösteriyor.  Gerçekte siyahi john beyaz Christina ve özellikle Mat’ten Jui ile evlenmeleri hakkında karar vermelerini istiyor. John’un bu davranışı 1960’lı yıllarda Amerika’da hala beyazlarla siyahilerin evlenmeleri hakkında beyazlar  karar verdiğini gösteriyor. Bir başka ifade ile gerçi siyahiler artık pasif değildir, ama yine de onların geleceği hakkında beyazlar karar vermektedir.