İran diyarının genişliği ve özel coğrafi konumu geçmişten günümüze değin bir çok ekonomik imkanları bu ülke halkı için sağlamıştır öyle ki İranlıların tarım ve teknoloji alanındaki ürünleri tarihi açıdan küresel konum ve itibar kazanmalarına vesile olmuştur.

Uygun iklim ve coğrafi şartlarının yanısıra, bilgi tabanlı şirketlerin kurulmasıyla verimli ve eğitim görmüş insan güçlerinin burada kendi buluş ve patentlerini kaydetmeleri, uzun yıllar boyunca uzmanlık alanında kendi becerilerinin isbatı için zemin hazırlamıştır. İran Pazarı isimli programımızda ekonominin çeşitli dallarında İranlıların çabaları ve ortaya koyduğu eserlerini gözden geçirmeye çalışacağız.

Tarım veya bitkilerin hedefli ekiminin geçmişi beşeriyet uygarlığı tarihi kadar eskidir.Söylentilere göre tarım ilk kez dünyaynın bir ülkesi olan İran'dan başlamıştır.Vavilov gibi bazı düşünürler İran'ı tarla bitkilerinin asıl merkezi olarak tanımlıyor. İran'ın Çeğagelan, Kaşan kentinin silk tepeleri ve Şuş'ta elde edilen bazı tarihi ve arkeoloji bulgular, İranlıların asırlar boyunca yabani bitkilerin ekimi gibi asıl bitki ailelerine ulaştıklarını gösterip çeşitli sulama yöntemlerini kullanarak gelişmiş bir tarım temelini attıklarını ortaya koymuştur. Nitekim ünlü Rus doğubilimcisi Petroşefski Sasaniler dönemine ait ele aldığı bir yazısında İran'da çiçek, sebze ve çeşitli meyve ağaçlarının ekimine işaret ederek bu ağaçlardan birisinin de fıstık olduğunu kaydediyor

Eskilerden insanlar fıstığı faydalı, tonik ve lezzetli bir yiyecek olarak kullanır. Bazı dini ve eski metinlerde  bu meyveden söz edilmiştir.Hicri kameri 3.yüzyılının ünlü yazarlarından olan Muhammed bin Cerir Taberi fıstığın oluşmasını Hz. Adem 'ın –as- hubutu dönemine bağlı olduğuna inanıp şöyle yazıyor: Denilen oki yüce Allah'ın Hz Adem'e verdiği meyveler 30 çeşitti; 10 çeşiti kabuklu, 10 çeşiti çekirdekli ve 10 çeşiti de kabuksuz ve çekirdeksizdi. Kabuklu meyveler ceviz, badem ve fıstıktan oluşmaktaydı.

Ayrıca Tevrat kitabında da Fıstıktan söz edilerek 43.babında şöyle yazılmıştır:Yakup kendi oğullarını Yusuf'un sarayına gönderdiği zaman ona o toprakların ürünlerinden hedye olarak bir şeyler götürmelerini tavsiye eder. Bu hedyeler arasında bal, kestere ve fıstık isimleri bulunuyor.

Fıstık ağacının doğduğu yer hakkında farklı görüşler mevcuttur. Bu konu belki de araştırmacıların fıstığın özel bir çeşiti üzerinde durmadıklarndan kaynaklanıp farklı bölgelerde fıstık ağacının bulunduğuna işaret ediyor. Bu bağlamda Beritanika ansiklopedisi Fıstığı İran'a ait bulurken Larus ansiklopedisi bu ürünü küçük Asya'ya ve Amerikana ansiklopedisi ise batı Asya'yı fıstığıın kaynak yeri olarak tanımlıyor. ''İran Fıstığı'' isimli kitabın yazarı Muhammed Hasan Ebrişemi fıstığın doğduğu bölge hakkında şöyle yazıyor: Part ve daha sonra Horasan olarak ismlendirilen bölge Fıstık ağaçlarının ilk doğduğu yerdir. Bu ağaçların büyümesinin genişliği batı tarafından Neyşabur ve doğu tarafından ise Belh ve Ceyhun semtlerine rastlıyor. Tarihi belgelere göre fıstık ağaçları Hahamenişi döneminde kendiliğinden yetişerek yabani olup anılan bölgeden başka hiç bir yerde bulunmuyordu. Bu nedenle eski çağdan İran'ın bu tarımsal ürünün ihraci sadece belirlenen bölgelerden yapılmıştır.

Amerikalı İranolog Bertold Lofer 1926 yılında bir makalesini yayımlayarak İran'ın yerli meyve ve bitikilerini tanıtmaya çalışıp özellikle fıstık hakkında bu meyvenin eski çağdan itibaren İranlıların yaşamında büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor. Onun görüşlerine göre Fıstık ağacının adı Yunan ve Latin gibi Avrupa dillerinde veya Arapça , Türkçe, Rusça ve Japonca'daki ismi İran unvanından alınmış bir isim olup çeşitli dönemlerin milletleri için tanıtılmıştır. Bu ağacın ismi eski Farsçada Pistaka, Pehlevi dilinde Pistak ve yeni fars dilinde ise Peste telaffuz edilmiştir.

İranlı dilbilimci ve yazar merhum Perviz Hanleri kaleme aldığı eserlerinin birinde bu konuyu onaylayıp fıstık ağacının İran asıllı olduğuna dikkat çekerek onun isminin Farsça'dan diğer ülkelerin dillerine geçtiğini kaydeder. Ona göre fıstık Horasan ilinin kuzeyine ait olup bu bölgenin hala en önemli tarımsal ürünü olarak bilinmekte. Günümzde fıstık Amerika, Türkiye, Suriye, Tunus ve bazı batılı ülkelerde de üretiliyor ancak İran fıstığının kalitesi diğer ülkelerdekilere göre daha yüksektir.

İran'da yaklaşık 90 çeşit fıstık ürünleri tanınmıştır ki bunlardan Ohedi, Ekberi, Kelle Goçi ve Ahmet Agayi gibi türlerine değinebiliriz. Ayrıca bu tarımsal ürün kerman, Yezd, merkezi ve güney Horasan, Fars, Semnan, Sistan ve Beluçistan, İsfahan, Kazvin ve Tahran illerinde üretilip İran'ın en önemli ihracat ürünleri arasında yer almıştır.

Tıp kaynaklarında fıstık için çeşitli sağlık yararları zikredilmiştir ki en önemlisi onun yüksek besin değeridir. Fıstıkta demir maddesinin fazlasıyla bulunması ve vücudun yükesk oranda bu maddeyi alımı nedeniyle Anemi ve demir eksikliği hastalığının tedavisi için mükemmel bir ilaçtır. Bakır, potasyom, kalsiyum, fosfor, magnezyum ve çeşitli B vitaminleri ile dolu olan fıstık vücudun bağışıklık sistemini güçlendirmek için faydalı bir ürün sayılır.Ayrıca Beyin ve hafızayı güçlendirme, sinirlerin yatıştırılması, midenin güçlenmesi, kolestrolun düşürülmesi, kalp sağlığı, görme yeteneğinin geliştirilmesi, sindirim sisteminin gerekli maddelerini sağlaması fıstığın başlıca faydalarından sayılmıştır. Araştırmalara göre diyabet hastalarında fıstığın kullanılması strese hakim olma kabiliyetini artırır. Eğer sağlıklı, taze ve yumuşak cilt istiyorsanız her gün fıstık yemeyi unutmayın çünkü fıstığın içinde bulunan E vitamini UV ışınlarının cildimize verdiği zararların önlenmesinde etkili bir rol ifa ediyor. 

İran'da karlı ürünlerden biri olan fıstık dünya pazarlarında da yüksek satın alma talebiyle karşılaşmış ve İran fıstığı dünyanın çeşitli ülkelerine ihrac ediliyor. Almanya, İspanya, İtalya, İsveç, İsviçre, Japonya, Rusya, BAE, Türkiye, Kazakistan, Tunus, Kanada, Şili ve Brezilya bu ülkelerden sadece bir kaçıdır.

İran fıstığının eşsiz tadı, diğer fıstık üreten ülkeleri İran fıstığını kendi ürünlerine katarak diğer ülkelere ihrac etmelerine neden olmuştur öyle ki Bolomberg haber ajansının aktardığına göre Amerika'da bu üreticilerin kaygılarının azaltılması için İran fıstığının ithalinin önü alınmış durumda bulunuyor.