Rusya'nın 2020 Yılındaki Siyasi Gelişmeleri ve Putin'in Konumu

Rusya 2020 yılında önemli siyasi gelişmelere tanıklık etti. Bu gelişmeler, Rusya anayasasındaki değişiklikler ve Vladimir Putin'in başkanlığını sürdürmesi için atılan adımlar etrafında oldu. Anayasada reformdan yana olanlar bu girişimleri Rusya toplumundaki çoğunluğun talepleri çerçevesinde siyasi, ekonomik ve dini reformların başlangıç süreci olduğunu savundular. Biz de bu bağlamda sizlere özel bir program hazırladık. Birlikte dinleyelim.

Rusya devlet başkanı Vladimir Putin  15 Ocak  2020'de  Rusya Duma Meclisi Temsilcileri ve Federasyon Konseyinden oluşan  Federal Kurul'da  Rusya anayasasında reformları önerdi.  Putin, Rusya anayasasındaki reformların halk tarafından onaylanması ardından uygulanması hususunda mevcut anayasanın  1993 yılında  Rusya'nın medeni karşılaşmaları ve savaş girişimleri ve ağır gerilimler koşulları altında hazırlanmış olduğunu hatırlattı.   

Vladimir Putin  mevcutta Rusya'nın durumunun değiştiğini ve Rus halkının  durumunun iyileşmesi için birçok sosyal güvencenin Rusya anayasasına kaydedilmesi gerektiğini de belirtti.  Rusya devlet başkanı  Rusya anayasasının temeli ve kökünün değişmeyeceğini de sözlerine ekledi. Putin, 1993 temelli anayasanın  istikrar verici bir rol oynadığına, Rus kamuoyunda karşılıklı anlayışı sağladığını ve ülkenin siyasi gelişmesi ve kalınması için de zemin oluşturduğunu vurguladı. 

Rusya'daki 2020 siyasi gelişmeleri  dönem başbakanı Dmitriy Medvedev'in istifası ve Mihail Vladimiroviç Mişustin'in yeni teknokrat başbakan olarak göreve gelmesi ile başladı.  Bir sonraki aşamada  Rusya halkının görüşlerinin ve önerilerinin alınması ile  çok hassas bir konu olan Rusya anayasa değişikliği ve anayasada reformlar meselesi öne çıktı.  Toplamda Rusya halkından ve sivil toplum kuruluşlarından  bini aşkın öneri Rusya anayasa değişiklikleri hususunda toplandı.  Bu girişim Putin'in inisiyatifi ile gerçekleştirildi.  

Vladimir Putin bu süreçte sivil toplum kuruluşları ve toplumsal kurum ve kuruluşların da anayasa değişikliği sürecinde katılımına ısrarla vurgu yaptı.  Bir sonraki aşamada Rusya devlet başkanının talimatı ile  anayasa değişikliği komisyonu kimi federasyon konseyi senatörleri, Duma temsilcileri ve hukukçulardan oluşturuldu. Bu komisyon, 75 kişiden oluşuyordu. Bunların hepsi ise Putin tarafından seçildi.  Bu komisyonun çalışmaları sonucu 36 madde halinde reform maddeleri hazırlanmış oldu.  Anayasa değişikliği paketinin  sunulması ve bu paketin  Rusya meclisinde  onaylanması ile nihayet  1 Ocak 2020'de  referandumun düzenlenmesi aşamasına gelindi.  Rusya anayasa değişiklikleri hususundaki  mesele   Vladimir Putin'in  mevcut başkanlık döneminin sona ermesi ile  2024 yılından sonraki dönem için başkan olarak göreve devam etmesinin yolunun açılması idi. 

108 milyon kadar Rusya vatandaşı, bir hafta içerisinde anayasal değişikliklere evet veya hayır deme fırsat vardı. Bu referandum  25 Haziran tarihinden başladı ve kesin oylama günü de 1 Ocak'ta düzenlendi.  Rusya seçim merkezi komitesinin verdiği bilgilere göre  katılımcıların yüzde 78'i bu değişiklikleri destekledi ve yüzde 22'lik oran da  bu reformlara karşı çıktı.  Referanduma katılım oranı ise yüzde 65 olarak açıklandı.  Böylece katılımcıların yüzde 78'i  Putin'e iki dönem daha başkanlık seçimlerine katılmasına hak tanıdılar.  Böylece  Putin  16 yıl daha yani 20136 yılına dek Rusya başkanlık görevini sürdürebilecektir.  

Tahran Üniversitesinde Uluslararası Araştırmaları Fakültesi Rusya Araştırmaları uzmanı Doç. Dr. Cihangir Keremi ise bu hususta şöyle düşünüyor:"  Rusya anayasal değişiklikler referandumu 36 maddelik bir pakettir.  Siyasi, dini, ekonomik ve güvenlik boyutlarını kapsamaktadır.  Ancak  en önemli siyasi bölümü, Putin'in tekrar başkanlık adayı olabilmesi ile ilgilidir."

Referandumda Rusya halkının çoğunluğu tarafından onaylanan reform paketi ise 4 Haziran 2020'de kamuya açıklandı.  Toplamda  Rusya anayasasında 206 kadar değişiklik yapılacaktı. Buna esasen  98 kadar yasa da değiştirilmeli idi.  Bu belgede şu ifadelere yer verilmişti:"  Rusya Federasyonu  Anayasası  12 Aralık 1993'teki referandumda onaylanmış ve reform yapılacak hususlar da  2020 Haziran referandumu ile onaylanmıştır. "

Bu yasada   referanduma katılanların yüzde 50'sinden fazlasının onayı halinde reformların uygulanabileceğine vurgu yapılmıştır. Bu mesele defalarca Rusya cumhurbaşkanı Vladimir Putin tarafından da vurgulanmıştır.  

Rusya anayasasındaki yeni değişiklikler, siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, savunma, aile bünyelerinin değerleri, emeklilerin sosyal güvenceler, halk hizmetleri, çifte vatandaşların  devlet erkanlarında, özellikle Duma ve Senato'daki durumu, ulusal egemenlik hakkı, dahilerin ve üstün zekalıların desteklenmesi, yeni teknolojilerin geliştirilmesi, savunma sanayiinin  geliştirilmesi, doğal ve milli  mirasın korunması ve kollanması, Ruble'nin  Rusya'nın daimi para birimi olarak tanıtılması, milli ekonominin altyapısının güçlendirilmesi ve de kendine yeterli hale gelme etrafında oldu.  Bu reform maddeleri, Vladimir Putin'in  başkanlık dönemini uzatmasının yanı sıra Rusya kuralları ve yasalarını da uluslararası kurallara karşı öncelikli görüp eşcinsellerin evlenmesini de yasa dışı saymaktadır. 

Anayasa değişiklikleri referandumunda oy verenlerin beşte dördü kadarının bu değişikliklere onay vermesinden dolayı Putin artık iki dönem başkanlık daha aday olabilecektir.  Böylece toplam 16 yıl  2036 yılında kadar başkanlık görevinde kalabilecek.  Putin şöyle düşünüyor:"  Rusya, bu enginliği, geniş yelpazeli dinleri, büyük nüfusu ve barındırdığı farklı etnik grupları ile güçlü bir cumhurbaşkanına ihtiyacı vardır. "

Aslında Rusya'daki son anayasal değişikliklerin de temeli  Putin'in  iktidarda kalabilmesi imkanlarının sağlanması idi. 

Rusya'daki son değişikliklerde kilit ve çok önemli husus,  Rusya anayasasına Parlamento'da  Putin'in iktidarda kalması için imkanların sağlanması ve zeminin hazırlanması idi.  Yapılan reforma göre   bir şahıs  iki dönem başkan olabilir. Ancak aradaki fark mevcut Rusya devlet başkanı Vladimir Putin'in 2024 yılında bu sekiz yılın ardından yine de aday olabilmesidir.  Son referandumda bu değişikliklerin onaylanması ile beraber Putin'in yolu da artık açık görünüyor.  Bu husus,  kesinlikle  Putin'in iç muhalifleri ve Batılı yandaşları için kötü bir haberdir.  

Rusya meseleleri uzmanı Andrey Kolesnikov ise şöyle düşünüyor:" Putin, Batılıların  Rusya'nın görkemli tarihi özellikle de askeri gücü alanındaki geçmişine saldırıları karşısında sağlam durduğunu bir daha gösterdi. Putin, Ruslardan  sadece onun Rusya'yı tekrar büyük bir güç yapacağına inanmalarını istiyor."

Nitekim ister Amerika ister Amerika olsun genel olarak Batılılar  Putin'in tekrar başkan olma yolunun açılmasına olumsuz tepkiler gösterdiler ve referandum sonuçlarını da sorgulamaya başladılar.  

 Kimi analistler Batı'nın Rusya'daki anayasal değişiklikler paketine karşıtlığının  eşcinsellerin evliliği, Rusya sınırlarının değiştirilmemesi ve çifte vatandaşların devlet makamlarında görev alamayacakları etrafındaki maddeler olduğunu söylüyorlar. Ancak Batılılar asıl Putin'in tekrar başkan olabilmesinden kaygılıdırlar. Çünkü Putin  onların sultacı siyasetleri ve yaklaşımlarına karşı çıkmış ve Rusya'nın uluslararası konumunu da iyileştirmiştir.   Bu yüzdendir Batı Putin'e yüklenmektedir. 

Rusya sosyal meclisi eski üyesi ve muhabir Maksim Şevçenko ise bu hususta şöyle düşünüyor:"  Amerika ve ortaklarının  Rusya anayasal değişikliklere  karşı çıkması Rusya hükümet karşıtı Batıcıların  bu bağlamdaki itirazlara ayak uydurmasının temel nedeni,  Rusya devlet başkanının  iki dönem daha başkan olabilmesidir. 

Vladimir Putin, Rusya Anayasası'nı değiştirme sürecinin başında , cumhurbaşkanlık dönemi bittikten sonra cumhurbaşkanlığının devamını kesin bir şekilde reddetmesine rağmen, bu konudaki tavrı giderek değişti.  Putin, önceki yaklaşımının aksine, güçlü ve etkili bir cumhurbaşkanı olarak, devam etmek istemesine karşın anayasa değişiklikleri çerçevesinde aldığı tüm önlemlere rağmen, Rusya'da 2024 başkanlık seçimlerinde iktidarın başka bir politikacıya geçmesi durumunda, öngördüğü sonuçlara ulaşamayacaktır.  Rus siyasetinde bu kadar etkili ve kararlı bir figür olsa da işler yolunda gitmeyebilir. Bu yüzden kesin yolun iktidarı yeniden kazanmak olduğu sonucuna vardı. Boris Yeltsin'in istifasının ardından ilk olarak Aralık 1999'da Rusya'nın cumhurbaşkanı olan 67 yaşındaki Vladimir Putin, şu anda Kremlin'de yaklaşık yirmi yıldır iktidarı elinde tutuyor. Şimdi de Putin başkanlık hususunda 2024'te karar vereceğini söyledi. Yeni bir dönem için Rusya'nın başkanı olacak mı, olmayacak mı bu Putin'in kararına bağlıdır. 

Rusya'nın anayasal reform hususunda dikkat çeken bir diğer konu, Putin'in Rusya'nın çeşitli bölgelerde köklü bir değişim sağlama ve sürdürme girişimidir.  Öyle görünüyor ki, Çin Devlet Başkanı Deng Xiaoping'in 1980'lerde yaptığı gibi siyasetler izlenmektedir.  Çin'deki temel reformlar köklü bir değişikliği beraberinde getirmişti. Şimdi de Putin, Rusya'nın yönetim sisteminin yapısını ve iktidar unsurlarını yeniden düzenlemek için Başbakan değişikliğinden sonra ikinci adımı atmak istiyor. Rusya milliyetçiliğine güvenerek Rusya'yı dünya süpergüçlüğü aşamasına geri getirmek istiyorsa, diğer uluslararası güçlerin, özellikle Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin gerisinde kalmamalıdır. Putin anayasal değişikliklerin ardından  Rusya'daki iktidarın dört temel taşı sayılan ve petrol ve doğalgaz sanayisinde, bankalarda ve medyada dışa vuran ve tecelli eden  Birleşik Rusya Partisi, Ordu, Federal Güvenlik Teşkilatı ve mali oligarşi yapısını  da değiştirmelidir.  Tabii ki şimdiye kadar özellikle de Rusya ordusunda ve Federal Güvenlik Teşkilatında bu tür değişiklikler yapılmıştır. Ancak  mevcutta  bu değişikliklerin iktidar partisinde ve de mali oligarşi yapısında da gerçekleştirilmesi bekleniyor. 

 Vladimir Putin, Rusya Devlet Başkanı olarak, son yirmi yılda bu ülkenin gelişmelerinde çok önemli bir rol oynamış ve 2024 yılına kadar iktidarının devam etmesi düşünüldüğünde, sadece o zamana kadar değil, sonrasında da kilit rolünü oynaması bekleniyor. Ancak Putin'in sağlığı ile ilgili bazı olumsuz haberlerin yayınlanması, olası halefleri meselesini gündeme getirdi. Rusya Liberal Demokrat Partisi lideri Vladimir Zhirinovsky ise geçtiğimiz günlerde Başbakan Mihail Mişustin, Savunma Bakanı Sergey Shoygu, Dış İstihbarat Servisi Direktörü Sergey Naryshkin, Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matvinko, Duma Başkanı Vyaçeslav Volodin, Sayıştay Başkanı Aleksey Kudrin'i muhtemel adaylar olarak açıkladı. Moskova ve Tula bölgesinin komutanı Aleksey Dumin ve diğerleri Rus liderinin potansiyel halefleri olarak da adlandırmaktadır. Tüm bu söylentilere rağmen Kremlin Putin'in halefleri hakkındaki spekülasyonlara olumsuz tepki gösterdi. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov 29 Aralık'ta yaptığı açıklamada, politikacıların Vladimir Putin'in halefi hakkındaki spekülasyonlarının sadece lafazanlık, söz cambazlığı ve tamamen temelsiz olduğunu söyledi