Эрон бўйлаб саёҳат (33)

март 30, 2022 20:52 Asia/Tashkent

Аввалги дастуримизда Ҳормозгон вилояти ва ушбу вилоятнинг пойтахти бўлган гўзал Бандар Аббос порт шаҳрига саёҳат қилиб, ушбу шаҳарнинг сайёҳлик диққатга сазовор жойлари билан яқиндан танишган эдик. Ушбу дастурда Бандар Аббоснинг бошқа диққатга сазовор жойларига ташриф буюрамиз, бизга қўшилинг.

Дўстлар, ёдингизда бўлсин, аввалги дастурда биз Ҳормозгон вилояти ва шу вилоятнинг пойтахти бўлган гўзал Бандар Аббос порт шаҳрига саёҳат қилиб, ушбу шаҳарнинг диққатга сазовор жойлари билан танишган эдик. Ушбу дастурда Бандар Аббоснинг бошқа диққатга сазовор жойларига ташриф буюрдик.

Ислом меъморчилиги ва Эрон санъати уйғунлашган эски масжидларнинг мавжудлиги Эроннинг турли шаҳарларининг диққатга сазовор жойларидан биридир. Бандар Аббоснинг жуда қадрли ва ҳурматли масжидлари ва диний масканлари ҳам бу қоидадан мустасно эмас ва бу шаҳарнинг қимматли тарихий ва диний ёдгорликлари сирасига киради. Аввало, Бандар Аббосдаги Жоме ёки Делгоша деб номланган масжидни зиёрат қиламиз. Бу Эрондаги энг гўзал ва, албатта, энг қадимий масжидлардан биридир. Ҳижрий ХИИ асрдан қолган ёдгорлик бўлган ва кейинги йилларда бир неча бор таъмирланган ушбу масжид Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган тарихий обидалардан биридир. Делгоша масжиди неф ва иккита эски қўшимчани ўз ичига олади. Қадимги қисмда ётоқ устунларининг тепалари билан бир нечта устунлар мавжуд.

Делгоша масжидини қуришда фойдаланилган кўплаб чиройли устунлар ва безаклар уни икки баробар кўркам ва жозибали қилиб, сайёҳлар учун энг машҳур масканлардан бирига айлантирган.

Бандар Аббос марказида ҳозирги масжидлардан фарқли услуб ва коринишдаги масжид “Голедари масжиди” деб номланган мавжуд бўлиб, бу масжид ҳам ҳижрий 13-асрдан қолган диний ва тарихий ёдгорликлардан бири ва қурувчига кўра номини олган. Бу масжид Ҳаж Шайх Аҳмад Голедари қурдирган

Масжиднинг минораси, ҳовлиси ва нефи ўзига хос меъморчилиги билан тарихий обидаларга қизиқувчиларни ҳайратда қолдиради. Масжид баландлиги 1,5 метр бўлган платода қурилган бўлиб, ҳовли, айвон, устунли неф, мақбара ва қишки нефни ўз ичига олади.

Масжиднинг нефи тўртбурчак шаклга эга бўлиб, квадрат асосидаги 16 силиндрсимон устундан иборат бўлиб, уларнинг барчаси ажойиб ўймакорлик санъати билан безатилган. Деворларга ярим устунлар бириктирилган. Устунлар ва ярим устунлар синган арклар билан туташган ва масжидни қоплаш учун сиртни таъминлайди. Нефнинг қопқоғи, об-ҳаво шароити ва намликка чидамлилиги туфайли, ёғоч тўсинлар ва тахталар ва қалин лой астар ёрдамида амалга оширилади. Бинонинг тарихий ёзуви, ҳижрий 1338 йил. Бу бино асосчисининг номи меҳроб ёнида ва деворга битилган. Голедари масжиди ҳам Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида рўйхатга олинган.

Бандар Аббоснинг диққатга сазовор жойларидан бири бўлган Голедари масжиди ёнида тарихий ҳаммом мавжуд. Бу ҳаммом Қожарлар даврига оид бўлиб, унинг қурилиши ҳижрий ХИИИ аср охирига тўғри келади. Вақф қилинган ушбу ҳаммом Голедари масжидига тегишли бўлиб, Ҳож Шайх Аҳмад Голедарий тижорий уйи номи билан машҳур. Сўнгги ўттиз йил ичида бино икки марта таъмирланди. Ушбу ҳаммомнинг қурилишига диққат билан қарасак, ҳудуднинг намлиги юқори бўлганлиги сабабли бинода ишлатилган денгиз тошлари, шимгичли тошлар, гипс ва маҳаллий оҳак изларини топамиз. Юқори намлик ассимиляция қилиш қобилияти туфайли танланган материаллар. Бу ҳаммом 2000-йилда фойдаланиш тартиби ўзгартирилиб, антропологик музейга айлантирилган бўлиб, унга ташриф буюриб, Ҳормозгон вилояти аҳолисининг маданияти билан яқиндан танишиш имконияти яратилган.

Дўстлар, биз Бандар Аббоснинг эски искаласини зиёрат қилишни мақсадга мувофиқ деб билдик, чунки одатда Бандар Аббосга саёҳат қилган сайёҳлар ушбу шаҳарнинг эски искаласини зиёрат қилишади.

Бандар Аббос марказидаги Талиқоний булварининг жанубий томонида жойлашган ушбу искала милодий 1318 йилда қурилган бўлиб, узунлиги 185 метр ва эни 4,20 метрни ташкил қилади.

Бу искалада савдогарлар узоқ йиллардан буён ловия, тери, писта, гилам, хурмо ва қоракўл каби Эрон товарларини экспорт қилиб, қўшни вилоятларга шакар, гуруч, ёғ, зираворлар, газламалар, ёғоч каби зарур маҳсулотларни олиб келишади. Форс кўрфазининг жанубий қирғоқларидаги шайхликлар ҳамда Мумбай ва Карачи, Уммон ва Аден портлари ҳамда Занзибар ва Кения каби Африка мамлакатлари билан савдо алоқалари мавжуд эди.

Бандар Аббоснинг эски искала ёнида, Бандар Аббоснинг сайёҳлик жойларидан бири бўлган Колаҳ Фаранги номли бино бор. Бино илгари ички ва ташқи савдо-сотиқ қилинадиган жой бўлган. Бу қаср Сафавийлар даврига тегишли. Ушбу саройнинг номи унинг меъморчилиги Европа услубидан илҳомланганлиги сабабли танланган. Бино 16 та минора ва учта дарвозадан иборат қалъадир.