Эрон бўйлаб саёҳат (51)
Ушбу дастурда биз Эрон бўйлаб саёҳат туркумидан Семнон вилоятига бориб, ушбу вилоятнинг гўзалликлари билан яқиндан танишдик.
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат дастурлар туркуми тингловчилари ва мухлислари, азизлар, саёҳатимизни давом эттириш ва гўзал Эрон диёрини зиёрат қилиш учун Семнон шаҳрига келдик. Иқлими хилма-хил, қадимий тарихга эга, қимматбаҳо тарихий диққатга сазовор жойлар ҳар йили кўплаб сайёҳларни қабул қиладиган ўлка. Сизни Семнон вилоятига ташриф буюришга таклиф қиламиз.
Семнон мамлакатимизнинг иккита асосий магистрал йўлида жойлашган вилоятлардан бири бўлиб, стратегик географик жойлашувга эга. Бу вилоят Теҳрондан муқаддас Машҳад шаҳрига олиб борадиган асосий йўлнинг ўртасида, шунингдек, Эроннинг шимолий вилоятлари, жумладан, Гулистон ва Мозандаронга борадиган йўлда жойлашган. Семнон вилояти чўллари, тоғлари ва ўрмонлари билан машҳур. Бу минтақанинг стратегик географик жойлашуви ва унинг хилма-хил табиати бу вилоятда жуда хилма-хил иқлимни яратган. Бу вилоятнинг шимолида Алборзнинг баланд тоғлари билан туташган, шунинг учун у совуқ ва тоғли иқлимга эга. Бу вилоятнинг жанубига қанчалик узоқ борсак, об-ҳаво шунчалик илиқ бўладики, бу вилоятнинг жанубида иссиқ чўл иқлими кузатилади.
Эслатиб ўтамиз, Семнон вилоятида 20 минг гектардан ортиқ қўриқланадиган ҳудудлар ва ёввойи табиат қўриқхоналари мавжуд бўлиб, улар вилоят ҳудудининг 23 фоиздан ортиғини эгаллайди. 8 миллион гектарга яқин тўртта ҳудуддан, жумладан миллий боғ / миллий табиат ёдгорликлари / ёввойи табиат қўриқхонаси / ва қўриқланадиган ҳудуд / Эрон атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ташкилоти ҳомийлигида, унинг тахминан 25 фоизи Семнан вилоятида жойлашган / қўриқланадиган ҳудудларни ўз ичига олади. Семнан шаҳри шимоли-шарқидаги "Парвар" ҳудуди / Шаҳроуд шаҳрининг жануби-шарқидаги қўриқланадиган ҳудуд ва "Турон" қўриқхонаси / Шаҳруд шаҳрининг шимоли-шарқидаги "Хўш елағ" қўриқхонаси / уларнинг ҳар бири алоҳида экологик шароитлар ва генетик ресурсларнинг хилма-хиллиги алоҳида ўрин тутади.
Семнан вилоятининг ҳозирги ҳудуди бепоён Эрон заминининг бир қисми сифатида табиий тарих ва унинг цивилизациясининг тарихий замини нуқтаи назаридан ёрқин тарихга эга, тарихий “Комс” ёки “Қумус” тарихий вилояти таркибий қисми бўлган. Энди биз қомус вилояти ҳақида гапирганда, бу ҳақда қисқача тушунтириш бериш ўринлидир. Мидия ва Аҳамонийлар ҳукмронлиги даврида «Кумишон» Парфиянинг буюк вилояти таркибига кирган. Бу даврда Семнон Парфия ва Мидия давлатларининг чегарадош шаҳри ҳисобланган. Ислом даврида Кумишон Қумус вилояти деб аталган. Қумус вилояти Алборз тоғларининг жанубий этакларида жойлашган. Агар Семнон вилоятининг ҳозирги ҳудудини ҳисобга олсак ва унинг жанубий чўл қисмларини бу ҳудуддан олиб ташласак, қолган ҳудуд деярли ислом даври географлари "Қумус давлати" деб атаган ҳудуддир. Ўша давлатнинг пойтахти Дамғон шаҳри бўлган, аммо бугун бу марказ Семнон шаҳрига кўчирилган.
Ислом тарихчиларининг Қумус ҳақидаги таърифлари бу ҳудуднинг ўша пайтдаги тижорат гуллаб-яшнаганидан далолат беради. Муқаддасий “Аҳсан ат-Тақосим” китобида Қумс таърифида шундай дейди:
Қумус аҳолиси жун ва юпқа кийим-кечак, оқ пахта рўмол ёки бош боғичлар ишлаб чиқаришда моҳир. Уларнинг аксарияти бошқа мамлакатларга олиб кетилган ва ҳамма жойда машҳур бўлган оқ матоларда сотилади. Шунингдек, Қумусда тайёрланадиган оқ рўмоллар содда бўлгани билан бирга чети ҳам ўзининг гўзаллиги, яхшилиги ва обрў-эътибори билан қиммат бўлишини таъкидлади. Қумусда ҳам мева кўп бўлиб, кўплаб мевалар қўшни ҳудудларга экспорт қилинади.
Қайд этиш жоизки, Қумус вилояти турли сабабларга кўра, жумладан, географик ва стратегик жойлашуви ҳамда зарур ижтимоий-маданий шароитларнинг мавжудлиги туфайли кўплаб сиёсий ва диний оқимларга гувоҳ бўлган, улардан энг муҳими зайдий ҳаракати, исмоилийлар ва сарбадарлар.
Қизиғи шундаки, Қумус географик номи Қожар даврининг охиригача тилларда бўлган, аммо ҳижрий 1340 йилда Семнон, Дамғон, Шаҳруд, Бастом, Сангсор ва Шоҳмирзод ва уларга қарам нуқталарни ўз ичига олган Қумус вилояти, Семнон номи берилди ва унинг бошқарув маркази Семнон шаҳри деб белгиланди.
Айтиш жоизки, Семнон вилояти қулай иқлим шароитига эга бўлган сув ресурслари чекланганлиги сабабли қишлоқ хўжалиги ва боғдорчилик маҳсулотлари етиштириш учун катта имкониятларга эга бўлиб, ички истеъмолдан ташқари қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари бошқа вилоятларга экспорт ва ҳатто Эрондан ташқарига ҳам экспорт қилинади. Семнон вилоятининг асосий экинлари буғдой, арпа, полиз, картошка, кунгабоқар, пахта, қанд лавлаги ва тарвуз бўлиб, вилоятнинг энг муҳим боғ маҳсулотлари писта, узум, ўрик, анор, олма, гилос, ёнғоқ ва анжир .. Семнан вилояти турли конлари, фаол деҳқончилик ва чорвачилик саноати, географик жойлашуви ва турли саноат тармоқларининг мавжудлиги билан алоҳида аҳамиятга эга ва Эроннинг саноат марказларидан бири ҳисобланади. Бундан ташқари, у Эрон ҳунармандчилигининг муҳим марказларидан биридир.
Семнон шаҳри — Семнон вилоятининг пойтахти, Эроннинг энг қадимги шаҳарларидан бири. Аксарият ислом географлари Семноннинг асл биносини таниқли подшоҳлардан бири (бизнинг тарихдан олдинги даврга тегишли) Таҳмуртга боғлашган.
Семнон ўзининг узоқ тарихи туфайли сон-саноқсиз кўтарилишлар ва пастликлар, урушлар, мағлубият ва ғалабаларга гувоҳ бўлган ва у йўлда бўлганлиги сабабли унга асосан турли қабилалар ва душманлар ҳужум қилган, шарқ ва ғарбдан душманларнинг тўсатдан ҳужумига учраган. Бу шаҳар аҳолисига таҳдид солди. Тарихнинг нотинч даврларидан шаҳар атрофида қолган қалъалар қолдиқларида Семноннинг ҳикоялари мавжуд. Аммо сайёҳларни узоқ вақтдан бери ҳайратда қолдирган нарса - асрлар давомида Форс боғини безаш санъатининг намунаси бўлган Семноннинг гўзал ва яшил боғлари. ВИИ асрнинг машҳур сайёҳи Яғут Ҳамави ўзининг Семнон ҳақидаги саёҳатномасида шундай ёзган эди:
Мен бу шаҳарни кўрганман. Бу ерда кўплаб дарахтлар ва боғлар бор, уйларда дарёлар оқади ва у тоза жой ҳисобланади.
Семнонда Қажарлар давригача бўлган тарихдан олдинги даврларга оид кўплаб тарихий ва археологик ёдгорликлар мавжуд. Семноннинг қимматли тарихий ёдгорликларидан бири - Қожарлар давридаги Семнон ҳукумати қалъаси қолдиғи бўлган "Қалъа дарвозаси".
Бу дарвоза ўз турида ноёбдир. Унинг шимолий ва жанубий кўринишлари бир-биридан фарқ қилади. Шимолий жабҳада 6 та декоратив минора, Қожар аскарлари ва Соҳраб ва Оқ иблис жанги саҳналари акс эттирилган кўплаб кафел безаклари ва етти рангли кошинлар билан геометрик нақшлар мавжуд бўлганлиги сабабли, жанубий жабҳада фақат жуда оддий кошинлар мавжуд. Кошинда Қуръон соҳиби Султон Ибн Султоннинг Носириддин Шоҳ Қожар сўзлари ёзилган. Бу дарвозанинг эшиги қалин ёғочдан ясалган ва темир тиргакларга эга. Ушбу тарихий ёдгорлик 1979 йил июн ойида Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган.
Дўстлар, Семноннинг тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари билан кейинги танишувни келажакдаги дастурга қолдирамиз ва шу вақтгача сизларга бахтли онларни тилаймиз.
