Эрон бўйлаб саёҳат(52)
Семнон шаҳрига ташрифимиз давоми сифатида биз Семнон шаҳрининг тарихий мажмуасига ташриф буюришни ва ушбу шаҳарнинг машҳур тарихий обидалари билан танишишни ўринли деб билдик. Биз билан қолинг.
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат туркуми тингловчилари ва мухлислари, азиз дўстлар, биз саёҳат ва Семнон шаҳрига ташриф буюришни давом эттирдик. Биз Семнон шаҳрининг тарихий шароитига ташриф буюришни ва ушбу шаҳарнинг машҳур тарихий обидалари билан танишишни ўринли деб билдик.
Семнон тарихий мажмуасидаги ёдгорликлардан бири бозор бўлиб, у Қожарлар даврининг ёдгорлиги бўлса-да, бозорда Сафавийлар, патриархал ва темурийлар даврига оид асарларни ҳам кўриш мумкин. Бу асар 1996-йил 1-июлда 1740-рақами билан Эрон миллий асарларидан бири сифатида рўйхатга олинган.
Бозорнинг анъанавий тузилиши ва Эроннинг аксарият шаҳарларидаги ўзига хос архитектураси турли шаҳарлардаги бозорларни Эроннинг сайёҳлик жойларидан бирига айлантирган. Бозорлар шаҳарнинг асосий устунларидан бири ҳисобланади. Эронда шаҳар сиёсий, савдо, маданий ва диний марказ ҳисобланади. Бозор бу ролни рўёбга чиқаришда жуда муҳим рол ўйнади ва аслида исломий шаҳарнинг хусусиятларини акс эттиради. Эрон бозори - дўконлар, Тимчеҳлар, карвонсаройлар, майдонлар, диний бинолар, ҳаммомлар ва бошқа жамоат жойларининг мустақил тўплами ҳисобланади. Семнан бозори бошқа Эрон бозорларига ўхшаш тузилишга эга.
Семнон бозори анъанавий Эрон меъморчилиги услубида қурилган ва чўл минтақасининг ўзига хос иқлимини ҳисобга олган ҳолда ғишт ва лой томлари билан қурилган. Шунинг учун ёзда салқин, қишда эса нисбатан иссиқ. Семнон бозорининг қурилган вақти тахминан 200 йил муқаддам, яъни Қожарлар сулоласи ҳукмронлигининг бошланиш вақтига тўғри келади. Бозор шаҳарни кенгайтириш ва кўча яратиш мақсадида икки қисмга бўлинган бўлиб, шимолий ва жанубий бозорларни ўз ичига олади. Бозорнинг бир қисми Шайх Ала Ал-Давлаҳ бозори номи билан ҳам танилган, бу патриархал давр ва ундан олдинги даврга тегишли. Шайх Ала ал-Давлаҳ Семноний ҳижрий ВИИ-ВИИИ асрларда Эрон номи билан аталган мутасаввифлардандир.
Шимолий бозор тахминан 1,5 км узунликда бўлиб, ўзининг эски номи билан “Низом бозори” деб аталади. Бозор архитектуравий гумбаз шаклидаги пештоқ ва аркга эга бўлиб, бозорни ёритиш учун бозорга катта шиша деразалар ўрнатилди. Бу бозорда 200 дан ортиқ дўкон, учта ҳаммом, бешта масжид ва тўртта карвонсарой ҳамда “Нассар” номли йирик Такия мавжуд. Такия Нассарда Муҳаррам мотам учун катта зали ва бир қанча дўконлари бор.
Кириш эшиги чиройли плиткалар билан безатилган. Айтиш жоизки, Семнондаги энг катта сув омбори ва кичик масжид ҳам шу Такияда жойлашган. Жануб бозорида ҳам 50 та дўкон ва зона деб аталадиган такия мавжуд. Бу такия яқин атрофдаги қимматбаҳо тарихий ёдгорликлар билан ажралиб туради. Такия шаҳрининг жануби-шарқида Имом Хомайний масжиди, шимоли-ғарбида Гармабеҳ ҳазратлари музейи (Паҳне музейи) ва Семнон масжиди жойлашган бўлиб, бу тарихий обидаларни зиёрат қилиш бежиз эмас.
Дўстлар, бозор бўйлаб саёҳат қилиш ва дўстлар ва танишлар учун Семнон сувенирларини сотиб олиш орқали Семнонга саёҳат хотираси узоқ давом этиши мумкин.
Жоме масжиди бозорга яқин бўлгани учун бизда ҳам ушбу тарихий обиданинг кўриниши бор. Семнон масжиди ҳам сайёҳларни ушбу ҳудуднинг тарихий ўтмиши билан таништирадиган қимматли тарихий обидалардан биридир.
Семнон масжидини тарих давомида катта диний, маданий ва ижтимоий аҳамиятга эга бўлган Семнон шаҳрининг энг қадимий ва энг қадимий исломий ёдгорликларидан бири деб ҳисоблаш мумкин. Тахминлар ва қазишмаларга кўра, ҳижрий биринчи асрда бу масжид ибодатхона харобалари устига қурилган бўлса, вақт ўтиши билан унда таъмирлаш ва ўзгаришлар содир бўлган, ҳозир эса масжиднинг ҳозирги биносида салжуқийлар ва Темурийлар даврларини кўриш мумкин. Бу масжиднинг 32 метрли минораси унинг қадимийлигидан далолат беради.
Бу минора Семнон масжидининг шимоли-шарқий бурчагида бўлиб, ҳижрий 417-466 йилларда қурилган. Бу минора деворида куфий ёзувида битик бўлиб, у жуда чиройли ғишт ишлари билан безатилган. Салжуқийлар минораси деб ҳам аталадиган Семнон масжиди минораси Салжуқийлар даврининг энг гўзал тарихий минораларидан бири бўлиб, у жуда чиройли ғишт билан безатилган. Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида рўйхатга олинган.
Семноннинг яна бир қадимий ва қимматли ёдгорлиги Ҳамне Паҳне ёки Ҳазрати Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида рўйхатга олинган ва таъмирдан сўнг 1994 йилдан буён археология ва антропология музейига айлантирилган. Бу ҳаммом ҳижрий 856 йилда, темурийлар подшоҳи Абулқосим Бобурхон даврида қурилган. Ҳаммомнинг қизиқарли қисмларидан бири унинг чиройли кириш жойи ва кафел қопламаси бўлиб, у сезиларли жозибага эга. Кириш эшиги тепасида кошинларга гўзал насталиқ ёзувида шеърлар битилган, ҳаммом эшиги атрофида эса қилич тутган икки зобит ва қожар қўмондони роли тасвирланган. Ҳаммомнинг майдони минг квадрат метрни ташкил этади ва бир неча қисмлардан, эркаклар ва аёллар учун алоҳида кириш жойларидан, кириш айвонидан, кийиниш хонасидан ва сув ҳавзаларидан ва ҳаммом сувини иситиш учун ўт ўчириш уйидан иборат. Ҳаммом ички қисмининг гўзаллиги уни музейга айлантиришнинг асосий сабабидир.
Асосий ҳовлига туташган павилонлардан бирида Семнон музейининг энг муҳим элементи, Дамғон тўсиқ тепасидан олинган 4000 йиллик скелет жойлашган.
Ҳомиладор аёлга тегишли бўлган скелет "Ҳесар тепалиги"даги қазиш жойидан бутунлай бузилмаган ҳолда бу жойга кўчирилган. Унинг ёнида марҳумнинг ўлими вақтида унинг ёнига қўйилган буюмлар ва аксессуарлар ўрнатилган. Ушбу скелетни кўрсатишдан асосий мақсад Эроннинг марказий платосида милоддан аввалги ИИ минг йилликда дафн этилганлик йўлини кўрсатишдир. Қўшимчалари билан скелет шиша кубикда жойлашган.
Яна бир витринада йўлнинг давомида Ҳесар тепалигига оид милоддан аввалги ИИ минг йилликка оид бўз кулолчилик буюмлари кўрсатилган. Бу буюмларга коса ва бошқа маросим идишлари киради. Идишлар музейдан топилган яна бир сопол буюмлар эрамиздан аввалги биринчи минг йилликка оид Семнон тоғининг хавфли ҳудудига тегишли.
Кейинги витриналарда ислом даврига оид буюмлар, жумладан сирланган идишлар ва Семнон вилоятининг тарихий тепаликлари билан боғлиқ бошқа таомларни кўриш мумкин.
Музей охирида ва айвонда жойлашган музейнинг антропология бўлимида турли антропологик буюмлар, жумладан Семнон провинсиясидаги кўчманчи аёлларнинг анъанавий безаклари ўрин олган. Шундан сўнг ёруғлик асбоблари ва жиҳозлари бор.Витринда фолбин каби бошқа эътиқод ва башорат асбоблари ва ускуналарини кўриш мумкин.
Дўстлар, дастур вақти тугаши билан Семнон билан кўпроқ танишувни кейинги дастурга қолдирамиз ва шу вақтгача барчангизни Аллоҳ таолога топширамиз.
