تحلیل- سفر نماینده ویژه ایران در امور افغانستان به پاکستان

حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهوری اسلامی ایران در امور افغانستان و سرپرست سفارت ایران در کابل به دعوت همتای پاکستانی خود برای رایزنی درباره مسائل منطقه‌ای و همکاری‌های دوجانبه به اسلام‌ آباد سفر کرد.

سفر نماینده ویژه رئیس جمهوری و سرپرست سفارت ایران در کابل به پاکستان به دعوت رسمی آصف علی خان دُرانی نماینده ویژه نخست وزیر پاکستان در امور افغانستان انجام شده است.

کاظمی قمی قرار است در اسلام آباد علاوه بر مذاکرات رسمی با همتای پاکستانی و وزیر امور خارجه این کشور، با برخی دیگر از مسوولان پاکستانی هم دیدار کند.

سپتامبر گذشته آصف علی خان درانی، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان با هدف رایزنی‌های دوجانبه و منطقه‌ ای با مقامات جمهوری اسلامی ایران به ویژه درباره تحولات افغانستان، به تهران سفر کرده بود.

با توجه به حضور میلیونی مهاجران افغان در ایران و پاکستان به دلیل سالها جنگ و ناامنی در افغانستان و موضوع بازگرداندن مهاجران غیرقانونی مقیم پاکستان به افغانستان در ماه های اخیر، این موضوع محور مذاکرات نمایندگان تهران و اسلام آباد در امور افغانستان خواهد بود. 

بیش از چهار دهه جنگ و اشغالگری در افغانستان، موجب مهاجرت میلیون ها شهروند افغانستانی شده است. به دلیل اشتراکات فرهنگی و همجواری، بیش از نیمی از مهاجران افغانستانی در پاکستان و ایران زندگی می کنند.

جدا از بررسی مشکلات و مسایل پناهجویان افغان در ایران و پاکستان، مسایل مرزی، قاچاق مواد مخدر و فعالیت گروه های تروریستی نیز از دیگر محورهای دور جدید مذاکرات کاظمی قمی و آصف علی درانی در اسلام آباد خواهد بود.

دولت پاکستان معتقد است حضور حدود یک میلیون 700 هزار مهاجر غیر قانونی افغان در این کشور پیامدهایی همچون ناامنی و مشکلات اقتصادی را به همراه داشته است.

به همین دلیل پس از پایان یک ضرب الاجل یک ماهه، دولت پاکستان از اول نوامبر عملیات اخراج این افراد را آغاز کرده است، اقدامی که با اعتراض حکومت طالبان و نهادهای مدافع حقوق بشر روبرو شده است.

نهادهای بین المللی با اعتقاد به اینکه اخراج یک میلیون 700 هزار مهاجر افغان از پاکستان در مدت زمان محدود آن هم در فصل سرما، عواقب جبران ناپذیری برای مردم و حکومت طالبان دارد، از پاکستان خواسته اند تا با تجدید نظر در این تصمیم، در اجرای آن، مسایل انسانی و اوضاع نامناسب اقتصادی افغانستان را هم در نظر بگیرد. 

حکومت طالبان هم با انتقاد از این تصمیم معتقد است پاکستان با بهانه قرار دادن موضوع حملات تروریستی گروه تحریک طالبان پاکستانی از خاک افغانستان، سعی دارد با اخراج گسترده پناهجویان افغان، از حکومت کابل انتقامجویی کند.

با این حال مسئولان ارشد پاکستانی بارها تاکید کرده اند که اسلام آباد درچارچوب حاکمیت ملی و حفاظت از امنیت ملی خود می تواند هر تصمیمی را در مورد ورود یا اخراج مهاجرین غیرقانونی اتخاذ کند.

همزمان با تشدید اجرای طرح بازگرداندن مهاجران افغان از پاکستان، گزارش های دریافتی از گذرگاه های مرزی ایران و افغانستان از افزایش ورود مهاجران افغان به ایران در سه ماه گذشته حکایت دارد.

به اذعان وزارت مهاجرت حکومت طالبان و تایید هنگ مرزبانی ایران در استان خراسان جنوبی، روند ورود مهاجران افغان به ایران در این مدت با حدود 50 درصد افزایش، به 5 تا 6 هزار نفر در روز رسیده است.

در واقع با اجرای طرح بازگرداندن مهاجران افغان از پاکستان، روند ورود مهاجران افغان به ایران افزایش یافته که ادامه این روند نه تنها مهاجران بلکه جمهوری اسلامی را نیز که در این سالها با سخاوتمندی از مهاجران پذیرایی کرده، با مشکلات روبرو خواهد کرد.  

با این اوصاف باید گفت که مساله مهاجرین افغانستان از زمان اشغال این کشور از سوی شوروی به معضلی برای مردم افغانستان و کشورهای منطقه بویژه پاکستان و ایران تبدیل شده است.

این در حالی است که حکمرانان کابل نیز در این مدت هیچگاه نتوانسته اند شرایط بازگشت مهاجرین را به افغانستان فراهم کنند و تداوم حضور بیش از هشت میلیون مهاجر افغان در ایران و پاکستان بدون حمایت های قابل توجه بین المللی، دو کشور را با فشارهای اقتصادی و امنیتی فراوانی روبرو کرده است.

در چنین شرایطی انتظار می رود با سفر و دیدارهای نماینده رییس جمهوری و سرپرست سفارت ایران در کابل به پاکستان، دوطرف راهکارها و تصمیمات جدید و ثمربخشی را برای رویارویی با مساله پناهجویان افغان اتخاذ کنند.