20 میزان؛ روز بزرگداشت حافظ

شمس الدین محمد حافظ شیرازی، شاعری است که از گذشته های دور، اشعارش گوش دوست دارانش را نوازش می داد و دل ها را آرامش می بخشید. در میان شاعران پارسی گوی، خواجه، از معدود کسانی است که مورد توجه خاص و عام قرار دارد. برای چشیدن شیرینی دیوان او، نیازی نیست که حتماً استاد ادبیات یا حافظ شناس باشید.

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی (حدود ۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری برابر با ۷۰۶ - ۷۶۹ هجری شمسی)، شاعر بزرگ سدهٔ هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) و یکی از سخنوران نامی جهان است. بیش‌تر شعرهای حافظ غزل هستند که به‌ غزلیات حافظ شهرت دارند. گرایش حافظ به شیوهٔ سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوهٔ سخنش با او مشهور است. او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.

*مقام معظم رهبری درباره حافظ می فرمایند:

«همه قشرها از عرفای مجذوب جلوه های الهی تا ادیبان و شاعران خوش ذوق، تا مردم معمولی، هرکدام در حافظ سخن دل خود را یافته و به زبان او شرح وصف خود را سروده اند؛ شاعری که لفظ و معنا و قالب و محتوا را با هم به اوج رسانده است و در هر مقوله ای زبده ترین و موجزترین و شیرین ترین گفتار را دارد»

*مجتبایی، فتح الله، شرح شکن زلف، نشر سخن، 1385

حافظ در زمان حیات خود اشعار بسیاری را بیش‌تر به صورت غزل سرود و از خود کتابی را بر جای گذاشت که به دیوان غزلیات حافظ شهرت دارد. وی در سرودن اشعار و شیوه سخن پردازی از خواجوی کرمانی، شاعر بزرگ نیمه اول قرن هشتم، الهام گرفت و در نهایت به یکی از مهم ترین الگوها برای شاعران پس از خود تبدیل شد. در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی بود که اشعار وی به زبان‌های اروپایی ترجمه شدند و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه پیدا کرد. در دنیای امروز بسیاری از ادیبان در سراسر جهان، نام حافظ را به خوبی می شناسند و در مطالعات شان از اشعار و نوشته های وی بهره بسیاری می برند. 

دیوان حافظ که مشتمل بر حدود 500 غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان های جهان به چاپ رسیده است. شاید تعداد نسخه های خطّی ساده یا تذهیب شدهٔ آن در کتابخانه های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد.

در مورد سال درگذشت او اختلاف کمتری بین مورخان دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ۷۹۲ ق است. از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تألیف جامی (متولد ۸۱۷ ق) به‌صراحت این تاریخ به‌عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی در نقاب خاک کشیده‌است.

روایت است هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند، عده‌ای از متعصبان با استناد به اشعار حافظ دربارهٔ می‌گساری با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدهٔ دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند. قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد: 

                  قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ         که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت 

                          این شعر در بدخواهان شاعر تأثیر بسیاری می‌کند و همه را خاموش می‌کند.

سخن آخر

افتخارات فرهنگی و ادبی ایران اسلامی یکی دو تا نیستند و هر کدام  ردای غرور را بر تن هرایرانی می نشانند و ما را غرق در لذت می کنند. حافظ تنها یکی از این بزرگان است.