واکنش کشورهای عربی به بحران اوکراین؛ درک جدید از نظم منطقه

واکنش کشورهای عربی منطقه غرب آسیا به بحران اوکراین نشان از این دارد که این بحران مقامات برخی از کشورهای عربی منطقه را دچار نوعی سردرگمی و حتی برداشت جدید از نظم امنیتی منطقه کرده است.

حمله روسیه به اوکراین با واکنش‌های گسترده جهانی مواجه شد. در این میان واکنش کشورهای عربی منطقه غرب آسیا بیان‌گر این است که این کشورها که اغلب آنها نیز از متحدان آمریکا هستند، به واقع‌بینی بیشتری از تحولات منطقه رسیده‌اند.

امارات که عضو غیردائم شورای امنیت است، در جلسه شورای امنیت به قطعنامه محکومیت روسیه در حمله به اوکراین رای ممتنع داد. عربستان سعودی تاکنون واکنشی به این حمله نداشته و صرفاً از اتباع خود خواست اوکراین را ترک کنند. اردن نیز موضعی مشابه عربستان اتخاذ کرد. قطر خواستار خویشتن‌داری طرفین شده است. عراق نیز موضع‌گیری رسمی نداشته است. مصر نیز تاکنون واکنشی به این حمله نداشته است. به طور کلی، این کشورهای متحد آمریکا یا سکوت کرده‌اند و یا در موضعی انفعالی صرفاً خواستار خروج اتباع خود از اوکراین شده‌اند.

این موضع‌گیری کشورهای عربی که از متحدان آمریکا در منطقه غرب آسیا هستند بیان‌گر این است که این کشورها با موضع رسمی آمریکا در محکومیت حمله روسیه به اوکراین همراه نیستند. این واکنش چند دلیل اساسی دارد.

اول، این کشورها نیز به این برداشت رسیده‌اند که نفوذ و نقش آمریکا در منطقه غرب آسیا روند کاهشی دارد. دوم، این کشورها رفتار آمریکا در قبال اوکراین را مورد ارزیابی قرار داده و به این جمع‌بندی رسیده‌اند که اساساً آمریکا در مواقع اضطراری از متحدان خود حمایت نمی‌کند. این سیاست امریکا پیش از این در سال 2011 در مقابل حاکمانی نظیر حسنی مبارک و زین‌العابدین بن علی نیز مشخص شد و اکنون در بحران اوکراین بار دیگر این موضع تکرار شد. بنابراین، حاکمان این کشورها نسبت به آمریکا دچار بی‌اعتمادی شدند. سوم، کشورهای عربیِ متحد امریکا موضع این کشور را با موضع روسیه در قبال متحدانش مقایسه می‌کنند. روسیه از سال 2011 که سوریه با بحران مواجه شد در کنار این کشور ایستاد و از آن حمایت کرد، کاری که آمریکا در قبال متحدانش انجام نمی‌دهد.

در میان کشورهای عربی منطقه غرب آسیا، دو کشور لبنان و سوریه موضع صریحی در قبال حمله روسیه به اوکراین داشته‌اند. وزارت خارجه لبنان حمله به اوکراین را محکوم کرد، اما این موضع‌گیری شتاب‌زده با انتقادهای گسترده در داخل لبنان مواجه شد و حتی «مصطفی بیرم»، وزیر کار لبنان ضمن مخالفت با موضع وزارت خارجه اعلام کرد موضع رسمی لبنان باید با سیاست بی‌طرفی همراه باشد. بنابراین، اگرچه لبنان اقدام روسیه را محکوم کرد، اما اجماعی در این خصوص در درون ساختار قدرت لبنان و حتی در درون دولت این کشور عربی وجود ندارد.

سوریه تنها کشوری است که در قبال بحران اوکراین موضع رسمی داشته که در داخل این کشور نیز در این خصوص اختلاف وجود ندارد. بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در تماس با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از اقدام این کشور ضد اوکراین حمایت کرد. این واکنش رسمی سوریه بیان‌گر ارتباط عمیق دو کشور است. سوریه نیز مانند دیگر کشورهای عربی به تقویت موقعیت روسیه در منطقه غرب آسیا اذعان دارد.