نشست تهران؛ تأکید بر استفاده از دیپلماسی در مسایل منطقه‌ای

هفتمین دور نشست سران روند آستانه روز گذشته با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران در تهران برگزار شد.

نشست موسوم به «روند آستانه» ابتکار روسیه و ایران درباره سوریه و با همراهی ترکیه است. نمایندگان این سه کشور، به همراه نمایندگان سوری و معارضان دولت این کشور تاکنون ۱۸ بار و روسای جمهور سه کشور هم پیش از نشست تهران ۶ بار، دور میز مذاکرات نشسته‌اند. تاکنون برونداد این مذاکرات، ایجاد مناطق کاهش تنش در سوریه، فراهم شدن زمینه بازگشت شماری از آوارگان سوری به کشور و ارسال کمک‌های بشردوستانه برای مردم مناطق درگیر بود. تدوین قانون اساسی سوریه نیز در نشست‌های آستانه در حال پیگیری است.

هفتمین نشست سران روند آستانه در شرایطی به میزبانی تهران برگزار شد که آخرین نشست سران دو سال پیش به صورت مجازی برگزار شده بود. از سوی دیگر، هفتمین نشست سران در حالی برگزار شد که رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه پیش از این نشست تهدید کرده بود که حمله‌ جدیدی علیه شبه‌نظامیان کرد در شمال سوریه انجام می‌دهد، موضوعی که با مخالفت ایران و روسیه مواجه شد. ایران پیش از این درباره عملیات نظامی ترکیه در سوریه هشدار داده و گفته بود چنین اقدامی «موجب ثبات‌زدایی در منطقه» می‌شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز روز سه‌شنبه در دیدار رجب طیب اردوغان با تأکید بر حفظ حاکمیت سوریه، عنوان کردند: «حمله نظامی به شمال سوریه، قطعاً هم به ضرر سوریه، هم به ضرر ترکیه و هم به ضرر منطقه است و اقدام سیاسی مورد انتظار از جانب دولت سوریه را نیز محقق نخواهد کرد.»

در بیانیه پایانی نشست نیز بر هماهنگی بیشتر سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در احترام و حفظ حاکمیت سوریه تأکید شد. در عین حال، کمک به بازگشت آوارگان سوری، تداوم مبارزه با تروریسم، مخالفت با خودمختاری غیرقانونی و همچنین غارت منابع سوریه در بیانیه پایانی مورد تأکید رهبران سه کشور در نشست تهران قرار گرفت.

موضوع دیگر این است که اگرچه نشست سه‌جانبه تهران با محوریت بحران سوریه و در ادامه روند آستانه تشکیل شد، اما سفر ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان به تهران صرفاً به موضوع سوریه محدود نشده است. این نشست‌ها به لحاظ زمان برگزاری، سفر بایدن را تحت‌الشعاع خود قرار داده و آن را به حاشیه برد. علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران مخالفت خود با هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک مرزی را به خصوص در محور ارمنستان به اطلاع رئیس جمهوری ترکیه رساند.

یکی دیگر از دلایل اهمیت نشست‌های تهران نیز این بود که جمهوری اسلامی ایران از طریق این نشست‌ها پیام «همکاری و تعامل» را به کشورهای منطقه ارسال کرد. در همین راستا، حسین امیرعبداللهیان در توییتی که به نوعی پاسخ به اظهارات مقامات عربی در نشست جده برای تعامل دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران بود، نوشت: «ایران دست‌های گشوده شده به سوی خود را می‌فشارد و در اولویت‌بخشی به همسایگان در سیاست خارجی خود، به سوی تحکیم روابط با همسایگان پیش‌ می‌رود.» امضای 8 توافق همکاری میان ایران و ترکیه نیز اقدام عملی آنکارا و تهران در جهت ارتقای همکاری دوجانبه بود.