خط مرزی "دیورند" مانع گسترش روابط کابل - اسلام‌آباد

خط مرزی "دیورند" باقیمانده از دوران استعمار بریتانیا، یک زخم چرکین است که اجازه نمی دهد روابط پاکستان و افغانستان آنگونه که باید گسترش یابد. درگیری مرگبار مرزی اخیر هم بر سر همین مساله بروز کرد. ظاهرا نظامیان پاکستانی برخلاف توافق های انجام شده، قصد احداث یک پاسگاه جدید در نقطه مورد مناقشه را داشته اند و طالبان مانع از آن شده اند.

بلال کریمی معاون سخنگوی حکومت طالبان با تایید درگیری مرزی اخیر با نظامیان پاکستانی در ولایت پکتیا ،گفت که این درگیری روز سه‌ شنبه پس از آن رخ داد که نیروهای پاکستانی قصد ایجاد یک پاسگاه مرزی در مرز پکتیا را داشتند؛ اما با ممانعت نیروهای مرزی افغانستان مواجه شدند.

کریمی تاکید کرده که براساس اصول، در منطقه دیورند نباید پاسگاه نظامی ساخته شود.یک سایت خبری وابسته به نیروهای امنیتی پاکستان اما گفته که سه سرباز پاکستانی در جریان تبادل آتش با "تروریست‌ها" از داخل مرز افغانستان کشته شده‌اند. به گفته ارتش پاکستان، مهاجمان نیز تلفات داده‌اند. در اعلامیه گفته شده که "پاکستان استفاده تروریست‌ها از خاک افغانستان برای فعالیت‌ها علیه این کشور را به شدت محکوم می‌کند و انتظار دارد که طالبان در آینده اجازه چنین فعالیت‌هایی را ندهند.

"بلاول بوتو زرداری؛ وزیر خارجه پاکستان نیز این حمله را محکوم کرده و از طالبان خواسته تا از انجام عملیات «تروریستی» از داخل افغانستان علیه پاکستان جلوگیری کنند. این درگیری خونین و واکنش وزارت خارجه پاکستان به آن می تواند زمینه ساز یک تنش تازه میان دو کشور قرار بگیرد؛ دو کشور همسایه که از زمان استقلال پاکستان تاکنون هرگز روابط دوستانه و عاری از بحران و تقابل و خصومت نداشته اند. با این حال، انتظار نمی رفت که حتی پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان این تنش ها ادامه پیدا کند و حتی تشدید شود. ارزیابی ها اما حاکی است که در پی تسلط طالبان که پیش از به قدرت رسیدن، روابط تنگاتنگ، پیچیده و درهم تنیده ای با پاکستان داشتند، میزان درگیری ها، برخوردها و تقابل های میان دو کشور به طرز غیرقابل درکی افزایش یافته است. این برخلاف همه پیش بینی ها و انتظارهایی است که قبل از این درباره روابط طالبان و پاکستان، وجود داشته است. 

تحلیلگران می گویند که خط مرزی دیورند یک زخم چرکین است که اجازه نمی دهد روابط دو کشور به اندازه ای صمیمانه و دوستانه شود که هرگز هیچ تنش و تخاصمی میان دوطرف وجود نداشته باشد. درگیری مرگبار مرزی اخیر هم بر سر همین مساله بروز کرده است. ظاهرا نظامیان پاکستانی برخلاف توافق های انجام شده، قصد تاسیس یک پاسگاه جدید در نقطه مورد مناقشه را داشته اند و طالبان مانع از آن شده اند. این نشان می دهد که حتی حکومت طالبان هم نتوانسته از عهده تنش زدایی در روابط کابل و اسلام آباد به عنوان بزرگترین مساله مبتلابه در عرصه سیاست خارجی، امنیت ملی و تمامیت ارضی کشور برآید و دلیل آن نیز وجود دیوار بلندی به نام دیورند است؛ مساله ای که دوطرف نه قادر به عبور از آن هستند و نه حاضر به حل دایمی آن. 

این در حالی است که هم افغانستان و هم پاکستان در طول ده ها سال گذشته، هزینه های زیادی برای پیشبرد تخاصم علیه همدیگر پرداخته اند که کمترین آن، بی ثباتی، بحران، ناامنی، ظهور گروه های تروریستی و عدم استفاده از فرصت ها و ظرفیت های گسترده دو کشور همسایه برای رشد و توسعه اقتصادی و ترانزیتی بوده است.

 در این میان، انتظار می رفت که در پی تسلط دوباره طالبان در افغانستان، مساله دیورند نیز یکبار برای همیشه حل شود؛ اما رهبران طالبان در همان آغازین روزهای پس از به قدرت رسیدن، اعلام کردند که تصمیم گیری درباره دیورند از حوزه صلاحیت یک حکومت خارج است و این مردم افغانستان هستند که باید در این زمینه تصمیم بگیرند؛ موضعی معقول، واقعی اما کلی و مبهم و فاقد زمینه های اجرایی لازم در شرایط کنونی. 

به هر حال، چیزی که در حال حاضر جریان دارد این است که روابط کابل و اسلام آباد همچنان به دلیل وجود دیوار بلند دیورند، متشنج، پرتنش و بحرانی است و درگیری اخیر مرزی، کمترین هزینه ای است که هر دو کشور متحمل می شوند و این بی تردید به نفع هیچیک از دو کشور همسایه نیست.

 بنابراین، تنها راه معقول این است که هم کابل و هم اسلام آباد، هرچه سریع تر برای پایان دادن به این مساله حقوقی و تاریخی و از میان بردن میراث شوم استعمار پیر بریتانیا، اقدام کنند. در این شرایط شاید مرگ ملکه انگلیس بهانه لازم برای از میان بردن یکی از بدترین میراث های استعمار در منطقه ناآرام جنوب آسیا را فراهم کرده باشد.