جنگ‌های قومی در افغانستان و نقش همسایگان

پس از تحولات یکسال گذشته و تغییر حکومت در افغانستان نیز ایران به نقش آفرینی سازنده خود در چارچوب سیاست خارجی چندجانبه گرا و صلح طلبانه در افغانستان ادامه داده و تمامی طرف ها را به گفتگو و سازش ترغیب کرده است.

ناصر کنعانی؛ سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در تازه ترین نشست خبری با خبرنگاران داخلی و خارجی گفت: رویکرد نظامی مخل تشکیل یک دولت فراگیر در افغانستان ‌است. کنعانی در پاسخ به سؤالی درباره ادعای تیرباران اسیران جنگی در پنجشیر افزود: از ابتدای تحولات یکسال گذشته، ایران از مهمترین کشورهای منطقه‌ای بود که با نگاه کمک به استقرار صلح و ثبات در افغانستان ارتباط خود را با همه طرف‌های داخلی در افغانستان و همچنین با طرف‌های ذیربط و مؤثر منطقه‌ای در موضوع افغانستان برقرار کرد.

او اضافه کرد: رویکرد اساسی جمهوری اسلامی ایران این بود که آن چیزی که می تواند در راستای منافع ملت افغانستان باشد رویکرد سیاسی و پرهیز از درگیری‌های افغانی-افغانی و شکل گیری یک حکومت فراگیر در افغانستان و تشکیل دولت متحد بود و این رویکرد اساسی جمهوری اسلامی ایران است.

کنعانی خاطرنشان کرد: مناسبات ایران هم با دولت موقت افغانستان و هم با طرف‌های افغانی در همین چارچوب و در همین مسیر از ابتدا شکل گرفت و ادامه دارد؛ اما ایران به طور طبیعی از هیچگونه رویکرد و رخداد نظامی و درگیری‌های افغانی- افغانی در درون افغانستان حمایت نمی‌کند. 

جمهوری اسلامی ایران از جمله همسایه های افغانستان بوده که همواره موضعی باثبات، روشن و مبتنی بر منطق مشروع در قبال بحران چندضلعی افغانستان داشته‌ است. پس از فروپاشی بزرگ و تحولات یکسال گذشته نیز ایران به نقش آفرینی سازنده خود در چارچوب سیاست خارجی چندجانبه گرا و صلح طلبانه خود در افغانستان ادامه داده، تمامی طرف ها را به گفتگو و سازش ترغیب کرده و حمایت از جنگ و تنش و بحران و ناامنی و نبردهای خونین داخلی را منتفی دانسته است. این همان چیزی است که افغانستان امروز به شدت به آن نیاز دارد و سران دولت طالبان نیز این نیاز را به خوبی درک می کنند. با این حال، درک نیاز یک امر است و دستیابی به رهیافت هایی برای تحقق و تامین آن، بحثی دیگر. مشکل اصلی امروز کشور این است که هنوز به چارچوبی مشروع و مبتنی بر منافع و مصالح ملی برای عبور امن از بحران و مواجهه خردمندانه و صلح آمیز با زمینه های بحران زا دست نیافته است. یکی از بزرگترین موانع در این زمینه، رویکرد برخی کشورهای همسایه در قبال جنگ های قومی در افغانستان است. در صورتی که موانع خارجی و دور از دسترس و اراده افغان ها وجود نداشت، بی تردید مردم و رهبران افغانستان، دیر یا زود به راهکارهایی برای پایان دادن به بحران و جنگ و درگیری و بی ثباتی دست می یافتند. در حال حاضر نیز همه طرف ها باید به جای توسل به این یا آن قدرت خارجی و کشور همسایه برای برتری در میدان نبردهای خونین نظامی و جنگ های بنیان برانداز قومی به راه حلی در درون کشور و در چارچوب یک منطق ملی و فراگیر فکر کنند. 

در حوزه سیاست خارجی و نقش و سهم کشورهای همسایه در مسایل ملی هم رویکرد جمهوری اسلامی ایران، یک موضع معقول، مشروع و الگویی قابل تعمیم به حساب می آید که باید حمایت و تقویت شود. همه کشورهای همسایه باید به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، استقلال سیاسی، سلامت سرزمینی و مهم تر از همه، حق مشروع آحاد مردم افغانستان برای تصمیم گیری درباره سرنوشت سیاسی خود احترام بگزارند و به جای سیاست های مداخله جویانه و دامن زدن به تنش و تقابل و تخاصم قومی با حمایت از این یا آن طرف، اجازه دهند و کمک کنند که مردم و جریان های سیاسی و قومی کشور در فضایی عاری از خصومت و خشونت، برای آینده شان گفتگو کنند. در این صورت، هرگونه تلاش برای شورش و کودتا و جنگ افروزی و نفرت پراکنی از سوی هر جریان و جنبشی که صورت بگیرد، از سوی عموم مردم محکوم می شود و به مثابه خیانت ملی و خطر دخالت دست های خارجی، رد و نفی خواهد شد و یک دولت ملی، مشروع، مشارکتی و برآمده از اراده آزاد مردم افغانستان هم برای تحکیم اقتدار ملی، تامین ثبات امنیتی و دفاع از تمامیت ارضی و امنیت عمومی کشور، مجاز خواهد بود تا در برابر هرگونه توطئه بی ثبات کننده با قدرت بایستد و مقابله کند. در شرایط کنونی اما چنین زمینه ای فراهم نیست؛ زیرا بخش وسیعی از مردم همچنان خواستار مشارکت در یک ساختار مشروع سیاسی اند و از آنسو نیز هیچیک از طرف ها نمی تواند اثبات کند که وابسته به این یا آن کشور همسایه و منطقه نیست. ضمن اینکه فضا و زمینه لازم برای گفتگوهای معنادار ملی برای دستیابی به راه حلی عادلانه، مشروع و پایدار هم فراهم نشده است.

نقش همسایگان افغانستان در جلوگیری از جنگ داخلی