زبان فارسی در افغانستان زبان تفاهم، ارتباط اقوام و تعلیم و تحصیل است
دکتر شمس الحق آریان‌فر تلاش حکومت طالبان برای حذف زبان فارسی از سیمای شهری در افغانستان را کار جدیدی ندانست و گفت طالبان نیز مانند حکومت‌های قبل در فارسی زدایی از افغانستان موفق نخواهد شد.
دکتر شمس الحق آریان‌فر از چهره های ادبی و فرهنگی افغانستان در مصاحبه با رادیو دری گفت: «نظام‌های قبلی هم می‌خواستند زبان پشتو را زبان رسمی و اداری و زبان تدریس بسازند اما این زبان چنین ظرفیتی نداشت پس آنها ناچار شدند که به زبان فارسی تمکین کنند. حتی به مدت 10 سال معارف را در افغانستان پشتو ساختند اما نه کتابی وجود داشت و نه معلمی و در واقع معارف از بین رفت و مجبور شدند فارسی را بازگردانند»
وی افزود: «کسانی که این کارها را می‌کنند بیشتردر پاکستان متولد شده و پرورش یافته اند و پیوند ملی و میهنی و تعلق خاطری به افغانستان ندارند. آنها فقط تلقین‌هایی را که در طول سال‌ها علیه اقوام دیگر برای آنها شده است می دانند. استادان فارسی زبان، دانشمندان و علما را از دانشگاه‌ها اخراج کردند، تلویزیون ها بسته شد، کاربرد واژه های فارسی ممنوع است و هر واژه ای به کار می رود به عنوان این که واژه ایرانی است استفاده از آن را ممنوع می کنند. نامه نگاری را به پشتو ساختند و می خواهند سیمای افغانستان را سیمای پشتونی بسازند.»
دکتر آریان فر گفت: «(طالبان) فکر می کنند این وضع دوام پیدا می کند در حالی که برعکس، عکس العمل وخشونت بیشتر می شود و کسانی که آنها را حمایت می کنند نیز هدفشان همین است که افتراق ملی و قومی در افغانستان زیاد شود تا آنها باز گروهی را که هیچ پناهگاهی ندارد در اختیار خود داشته باشد و اهدافشان را پیاده کنند.»
وی افزود: «امروز می‌بینیم تمام جاده ها و خیابان‌هایی را که به نام اشخاص دیگر بود تغییر نام داده اند و تمام دفاتر و لوحه های بازار را نیز می خواهند تغییر دهند اما این کار خلاف اسلام، مدنیت، فرهنگ و انسانیت در جامعه است. در افغانستان زبان تفاهم، زبان ارتباط اقوام، زبان تعلیم و تحصیل و زبان اداری، فارسی است و جز این با دیگر زبان ارتباط ممکن نیست.»
دکتر آریان فر در تشریح بیشتر تلاش‌های قبلی برای تضعیف زبان فارسی در افغانستان گفت: «در حکومت‌های قبلی مثلا زمانی که نادرخان به قدرت رسید نیز همین خشونت رفتار کردند اما زبان پشتو ادبیات نداشت، آثار نداشت و معلم و استادی که به این زبان تدریس کند نداشت. در سال های 1310 تا 15 زبان پشتو حتی الفبای مشخصی نداشت اما آنها بسیار تلاش کردند تا زبان پشتو یکی از زبان‌های رسمی افغانستان شود. مشکلات در برابر زبان فارسی وجود داشت؛ شما نمی توانستید یک کتاب را به فارسی چاپ کنید مگر این که در برابر آن، یک کتاب دیگر به پشتو چاپ می‌شد.»
وی افزود: «حتی مکاتب را در بخش‌های مختلف که ازبکی زبان بود پشتو ساختند که نشد. کورس زبان پشتو ایجاد کردند که هر کارمند دولت باید زبان پشتو را یاد بگیرد و گرنه اخراج می‌شود. نظام پیشین اشرف غنی هم همین شرایط را آورد و کسانی را که زبان پشتو نمی فهمیدند در دولت به کار نمی گرفت. این کارها را کردند اما خود زبان پشتو از لحاظ واژگانی و سطح ادبیات و فرهنگ این ظرفیت را که زبان ملی و زبان همه اقوام شود ندارد.»
دکتر آریان فر تأکید کرد: «طالبان هم به هیچ صورتی موفق نمی شوند؛ در ظاهر می توانند لوحه ها را به پشتو بنویسند اما این نمی تواند همه گیر شود. اگر شما بخواهید در دانشگاه به زبان پشتو تدریس کنید کتابی نیست. کتاب ایرانی به فارسی هست و باید از همان استفاده کرد. متاسفانه قدرت هایی که این افکار را حمایت می کنند می خواهند تا افتراق قومی در افغانستان حاکم باشد تا بتوانند از یک قوم به منفعت خودشان استفاده کنند و برنامه هایی را که برای منافع خود در منطقه دارند پیاده کنند.»
رییس سابق رادیو تلویزیون ملی افغانستان گفت: «همانطورکه در دنیا می بینیم هیچ زبانی مانع زبان دیگری نیست و افغانستان با تعدد زبان ها مانند گلستانی است که گل‌های مختلف دارد و هر قومی باید زبانش رشد کند اما برای این که بتوانیم با جهان گفت وگو کنیم و علم دنیا را از آن طریق بگیریم و به جهان حرفمان را بگوییم باید زبان ملی داشته باشیم و آن زبان در افغانستان بدون این که تحمیلی وجود داشته باشد، زبان فارسی است که حداقل هزار سال قدمت دارد و آثارش در دست است و همه اقوام به این زبان آشنا هستند و صحبت می کنند و زبان تفاهم است.»
شمس الحق آریان فر در پایان تاکید کرد هیچ کس نباید با زبان‌های دیگر مخالفت کند و این رفتار از نظر انسانی و اسلامی هم درست نیست. هر زبان دیگر قابل احترام است و زبان همه اقوام باید حفظ شود. یونسکو هم برای زبان های مادری برنامه دارد و روز خاص دارد و تعدد زبان‌ها در کشور، امری مبارک است.»
