تروریسم؛ عامل تنش در مناسبات اسلام آباد-کابل

ترور نافرجام هفته گذشته کاردار سفارت پاکستان در کابل کافی بود تا روابط شکننده اسلام آباد و حکومت طالبان افغانستان دستخوش تنش شود؛ رویدادی که از نگاه اسلام‌آباد، حاکی از ناتوانی حکومت طالبن برای مقابله با تروریسم به عنوان یکی از مطالبات اصلی همسایگان این کشور است.

واکنش‌ها تبعات سوء قصد اخیر به جان کاردارسفارت پاکستان در افغانستان، همچنان در پاکستان ادامه دارد؛ حمله تروریستی که داعش رسما" مسئولیت آن را برعهده گرفت.این اقدام تروریستی درست بلافاصله بعد از سفر هیات عالی دیپلماتیک پاکستان به کابل به سرپرستی خانم حنا ربانی وزیر مشاور در امور وزیر خارجه پاکستان انجام شد.

رئیس جمهوری و نخست وزیر پاکستان در پیام‌هایی این حمله را محکوم و از حاکمان طالبان در کابل تحقیقات فوری و شفاف را برای شناسایی عوامل و مجازات آنان مطالبه کردند.شورای امنیت سازمان ملل، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل و برخی از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز این اقدام تروریستی را محکوم کردند.

درحالی که سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان ساعاتی پس از بیانیه داعش برای برعهده گرفتن مسوولیت حمله به سفارت پاکستان، اعلام کرد که اسلام‌آباد صحت گزارش فوق را به طور مستقل و همچنین طی تماس‌ها با حاکمیت موقت در کابل بررسی می‌کند، به نظر می‌رسد رهبران پاکستان نسبت به سوء مدیریت طالبان برای برخورد با عناصر تروریستی از جمله گروه‌های ضدپاکستانی مانند "تحریک طالبان" موسوم به (تی‌تی‌پی) خشمگین هستند و این بار به سادگی از این وضعیت نخواهند گذشت.

منابع رسمی پاکستان دیروز تایید کردند که عبیدالرحمان نظامانی کاردار این کشور در افغانستان برای مشورت به اسلام‌آباد برگشته است. این دیپلمات ارشد پاکستانی چهار روز قبل در کابل از سوء قصد جان سالم بدر برد.

روزنامه پاکستانی «اکسپرس تریبیون» در گزارشی با عنوان معضل افغانستان نوشت: به نظر می‌رسد رهبران طالبان برای پرداختن به شکاف‌های وحشتناکی که در روابط آنان با پاکستان ایجاد شده آماده نیستند.در این گزارش آمده است: تلاش برای ترور کاردار پاکستان در افغانستان تنها چندهفته پس از حادثه خونین تیراندازی به نیروهای پاکستانی از قلمرو افغانستان در گذرگاه مشترک دو کشور هرگز قابل توجه نیست و نشان می دهد که حملات پیاپی به منافع پاکستان، اعتماد و وحدت در روابط دو کشور را نشانه رفته است.

اکسپرس تریبیون با انتقاد از تصمیم گذشته رهبران سیاسی و نظامی پاکستان برای مذاکره با گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان با وساطت طالبان پاکستان، آن را یک خطای راهبردی توصیف کرد و نوشت: مذاکره با عناصر ضد حکومتی در داخل بیهوده است لذا وقت آن است که پاکستان این پیام را در داخل و خارج مخابره نماید کا هیچ مماشاتی با تروریست‌ها نخواهد شد و ما در هر وضعیتی از منافع خود دفاع خواهیم کرد.

شخصیت های سیاسی در پاکستان معتقدند که حکومت طالبان در افغانستان نه تنها توجهی به مطالبات جامعه جهانی برای تشکیل دولت فراگیر، حفظ حقوق زنان، آموزش دختران و پرهیز از فرقه‌گرایی ندارد بلکه طالبان همسایگان اصلی خود مانند ایران و پاکستان را نیز ناامید کرده و به همین دلیل همسایگان افغانستان حاضر به نرمش در بحث به رسمیت شناختن حکومت طالبان و یا متقاعد کردن سایر کشورها نیستند.

در همین ارتباط «آصف علی خان دُرانی» سفیر پیشین پاکستان در جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگوی با ایرنا، حادثه ترور دیپلمات ارشد اسلام‌آباد در کابل را تکان دهنده دانست و از حاکمان موقت افغانستان خواست شناسایی عوامل این اقدام تروریستی را با جدیت پیگیری کنند.وی معتقد است: افغانستان گرفتار نیروهایی در داخل است که دشمن اول صلح و ثبات کشور هستند لذا حکومت طالبان باید با این پدیده با جدیت مقابله کند.

خانم «آمنه خان» مدیر مرکز پژوهش‌های افغانستان در اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام‌آباد هم به ایرنا گفت: هیچ تفاوتی در اوضاع امنیتی افغانستان پس از تصرف کابل توسط طالبان رخ نداده بلکه سطح فعالیت‌های تروریستی و خیز عناصری که نگرانی‌های جدی برای همسایگان افغانستان از جمله پاکستان محسوب می‌شوند، شدت گرفته است.

وی اختلافات پاکستان و افغانستان را تاریخی و ناشی از زخم های کهنه مرتبط با تنش‌های سیاسی و جغرافیایی دانست و افزود: مرزهای دو کشور از زمان تسلط طالبان بر افغانستان شاهد حوادث مختلف تروریستی و درگیری میان نیروهای دو کشور است و همزمان حملات داعش و تحریک طالبان پاکستان نیز افزایش یافته که به شدت منافع پاکستان و سایر همسایگان اصلی افغانستان را تحت تاثیر قرار داده است.

این کارشناس امور راهبردی معتقد است: نشست‌های اخیر در تاشکند و مسکو که بدون حضور نمایندگان طالبان برگزار شد، بیانگر عدم اعتماد کافی منطقه‌ای و جهانی نسبت به حاکمان طالبان است و اکنون لحن پاکستان نیز تغییر کرده و ثابت می‌شود که این کشور حاضر نیست در تعامل با طالبان اشتباهات گذشته خود را تکرار کند.

وی افزود: پاکستان مانند ایران و چین یک رویکرد منطقه‌ای را در ارتباط با حکومت موقت طالبان اتخاذ کرده و برعکس دور اول حکومت طالبان در افغانستان، پاکستان اکنون با تمامی قومیت‌ها و گروه‌های افغانستان در ارتباط است و به نظر می‌رسد طالبان از این روش خوشحال نیست.

خانم دکتر «فوزیه امین» استاد بخش مطالعات راهبردی دانشگاه دفاع پاکستان در اسلام‌آباد نیز گفت: حمله تروریستی اخیر در کابل بلافاصله پس از سفر رسمی معاون وزیر امور خارجه پاکستان به افغانستان به وقوع پیوست که نشان دهنده خلاء بزرگ در پرداختن به چالش‌های امنیتی در این کشور همسایه است.وی اظهار داشت: پاکستان و افغانستان تلاش می‌کنند که به تنش‌های متقابل رسیدگی کنند اما همچنان نقص بسیار جدی در حوزه امنیت و عدم توانایی رژیم طالبان برای مقابله با تحرکات تروریستی وجود دارد.

با توجه به تنش‌های تاریخی در روابط پاکستان و افغانستان به ویژه اختلافات جغرافیایی دو کشور به نظر می‌رسد این ۲ همسایه همچنان راه طولانی برای رفع کدورت‌ها و بهبود اعتماد متقابل در پیش دارند.

«بلاول بوتو زرداری» وزیر امور خارجه پاکستان که اخیرا حاکمان طالبان را به دلیل عدم پایبندی به تعهدات خود در زمینه تامین امنیت در مرزهای مشترک، مبارزه با تروریسم و حفظ حقوق زنان و دختران در افغانستان به شدت مورد انتقاد قرار داده است، گفت: اسلام‌آباد خیالی برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان ندارد و این نیاز به رویکرد منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. در مصاحبه با شبکه الجزیره نیز اعلام کرد که اسلام‌آباد مصمم به تعامل با کابل است با این حال تروریسم از جمله گروه‌ تحریک طالبان پاکستان از قلمروی افغانستان علیه پاکستان استفاده می‌کنند.

نارضایتی دولتمردان اسلام‌آباد از عدم همکاری حکومت طالبان نشان دهنده مناسبات شکننده طرفین است. هرچند پس از رخدادهای تابستان سال گذشته درپی تصرف کابل از سوی طالبان، دولتمردان پاکستانی در قبال حاکمیت موقت افغانستان مواضع نرمی از خود نشان دادند اما تداوم ناآرامی‌ها در مرزهای مشترک و تداوم حملات علیه منافع پاکستان نیز ثابت می‌کند که سایه فضای بی‌اعتمادی میان دو کشور همچنان مانند گذشته بر روابط دوجانبه سنگینی می‌کند.

پایان آتش‌بس گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان با دولت این کشور از یک سو و نگرانی های اسلام آباد از تحرکات گروه های تروریستی در داخل خاک افغانستان از سوی دیگر، یک چالش مهم را در مقابل دستگاه سیاسی و نظامی اسلام‌آباد قرار داده و باید دید مقامات نظامی و دولت پاکستان، چه تمهیداتی را برای برطرف کردن این چالش ها اتخاذ خواهند کرد.

صرف نظر از مسائل ایجاد شده بین پاکستان و حکومت افغانستان در پی اقدام تروریستی اخیر علیه سفارت پاکستان در کابل و نیز صرف نظر از قضاوت درباره توانمندی های حکومت طالبان برای سامان بخشیده به مسائل امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و ... افغانستان، ریشه اصلی این مسائل و ناآرامی ها را باید زخم های عمیق بجا مانده از سال ها جنگ و اشغالگری آمریکا و غربی ها در افغانستان جستجو کرد.

نیروهای آمریکایی و متحدان آن در سال 2001 به بهانی مبارزه با تروریسم به افغانستان لشکرکشی کردند و بیش از 20 سال حضور اشغالگرانه آنها در این کشور جنگ زده، نه تنها دردی از افغانستان دوا نکرد بلکه باعث تشدید اوضاع امنیتی در این کشور و بی خانمان کردن میلیون ها انسان شد و تبعات منفی آن نه تنها افغانستان، بلکه منطقه را فراگرفته است.