رایزنی های ظریف برای کاهش تنش درروابط میان برخی همسایگان ایران
در پی تنش به وجود آمده در روابط برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران رایزنی‌های گسترده‌ای را با وزیران خارجه کشورهای مختلف داشته است. عربستان سعودی، بحرین، امارات عربی متحده به همراه مصر روز دوشنبه ( پنجم ژوئن ) از قطع روابط خود با قطر خبر دادند.
درتحلیل علل و عوامل بروز تنش در روابط عربستان و قطر این سوال مطرح است که چرا عربستان در این مقطع سناریوی قطع روابط با قطر را مطرح کرد و تلاش می کند این مسئله را تا سطح بحرانی با ابعاد فرا منطقه ای پیش ببرد ؛ وآیا هزینه و فایده این تنش سازی چیست ؟ در پاسخ به این پرسش چند فرض را می توان در نظر گرفت .
فرض اول این است که قطر به هر دلیل اکنون به این جمعبندی رسیده است که تنش سازی عربستان و رفتاری که این کشور به شکل جنون امیز در جنگ یمن و در دشمنی با ایران در پیش گرفته ؛ اقدامی نابخردانه است .به همین دلیل قطر مصمم است که نگاه واقع بینانه ای به مسئله داشته باشد و برهمین اساس از سیاست عربستان انتقادی صریح و تند کرده است .
اما فرض دوم این است که عربستان به شدت نگران عواقب ورود به جریان ائتلاف سازی منطقه ای و راهبری جنگ های نیابتی در منطقه است و به همین دلیل سعی دارد با ایجاد وضعیت جدیدی در منطقه بازیگرانی خارج از منطقه را وارداین تنش کند تا بتواند با ایجاد یک ماجرای جدید در منطقه موقعیت خود را تقویت کند .
قطر اما تاکید دارد که یکی از ستون های سیاست خارجی اش میانه روی است ومعتقد است که این رویکرد برای حل منازعات موثر است وسبب ثبات در منطقه می شود.البته این به معنای آن نیست که دوحه با همه سیاست های جاری درمنطقه مخالف است .چنانکه قطر در باره مسایلی در قبال سوریه همراه با عربستان عمل کرده اما درموضوعات دیگری با عربستان و یا مصر اختلاف نظر دارد.
اما فرض سوم طرح جدید امریکا در منطقه است که بعد از سفر ترامپ به عربستان کلید خورد . به نظر می رسد آمریکا در این مقطع تلاش می کند ازنقشی که برای کشورهای عربی منطقه خلیج فارس انتخاب کرده ارزیابی دقیقتری داشته باشد.
«امیل نخله» از مدیران ارشد سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا ،در مقاله‌ای که در همین زمینه در وبگاه مرکز تحقیقاتی برکلی نوشته، به تلاش ترامپ برای گردهم آوردن ارتش‌های عربی در قالب «ناتوی عربی» پرداخته و ضمن بی‌فایده خواندن ایجاد چنین مجمعی می نویسد:
«.....این مجمع آرمانی اعراب حاشیه خلیج فارس بر علیه ایران شکل گرفته و برای حفظ نظام‌های خودکامه و خانوادگی در کشورهای عربی به قیمت آزادی مردمانشان طراحی شده است.»
این افسر کهنه کار اطلاعاتی به رئیس‌جمهور کشورش توصیه کرده که مسیر احمق‌ها را در خاورمیانه طی نکند؛ نخله نوشته: «ایالات متحده نباید انقدر احمق باشد که فقط بخاطر معامله‌های کلان تسلیحاتی، از شکل گرفتن چنین ترکیبی در منطقه حمایت کند».
ناظرانی که برداشتی کلی از سیاست های خاورمیانه ای عربستان دارند بخوبی می دانند که وهابیت، منشاء افراط گرایی ، و ریاض تامین کننده مالی این فرقه است.
روزنامه ایتالیایی ایل مانیفستو هم در گزارشی تحلیلی با عنوان « زوال جبهه عربی ضد ایران که ترامپ و نتانیاهو آن را دوست دارند» نوشت : ترامپ تا امروز فقط به برخی از وعده های خطرناک خود در کارزار انتخاباتی عمل کرده است که تهاجم دیپلماتیک و لفظی علیه تهران، یکی از آنها است .
در این بازی خطرناک اسرائیل نیز بعنوان کانون اصلی فتنه و جنگ در منطقه امید دارد که سناریوی جبهه عربی ضد ایرانی و رویکرد جدید واشنگتن در قبال تهران به آنچنان برخورد سختی با جمهوری اسلامی ایران منجر بشود که در نهایت رویای اسرائیل، یعنی لغو توافق هسته ای را محقق سازد.سفر ترامپ به عربستان، در واقع عامل انگیزشی مهمی بود که در پس پرده ماجراهای کنونی قرار دارد .
آنچه مسلم است افزایش تنش درمنطقه درشرایطی است که بحران های بجای مانده ازجنگ در افغانستان ؛ عراق ؛ سوریه و یمن و تبعات تروریسم و افراط‌‌گرایی و تداوم اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی امنیت و مصالح همگان را تهدید می‌کند.رایزنی های ایران برای کمک به حل این مناقشه نیز ناشی از درک این واقعیت است .