جنگ قدرت در عربستان ؛ پیامد اقدام کودتاگونه ملک سلمان

با برکناری ولیعهد عربستان ، فرزند ملک سلمان پادشاه این کشور که پیش از این جانشین ولیعهد بود به عنوان جانشین پدرش انتخاب شد.

در این زمینه شبکه سعودی العربیه از برکناری محمد بن نایف ، ولیعهد عربستان سعودی از مقام خود و انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد این کشور خبر داد . 

پیش از این خبرهایی درباره اختلافات شدید در خاندان سعودی منتشر شده بود. محافل سیاسی در چند روز گذشته اعلام کرده بودند که  سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی در حال آماده سازی شرایط برای بر تخت نشاندن پسرش محمد بن سلمان در آینده است و به این منظور در ماههای اخیر بخش عمده ای از اختیارات محمد بن نایف ولیعهد سابق خود را سلب کرده بود .  

پادشاه سعودی در ادامه عزل و نصب های جدید چهار مشاور جدید از جمله دو تن از خاندان آل شیخ که نسبت آنها به محمد بن عبدالوهاب بنیانگذار فرقه انحرافی وهابیت برمی گردد را به عنوان مشاوران جدید خود برگزید.

گفتنی است که عزل و نصب های جدید پادشاه عربستان سعودی پس از بحران با قطر و قطعی روابط با این کشور صورت می گیرد که این موضوع از فرصت طلبی ملک سلمان و استفاده از شرایط بحرانی برای تسویه حسابهای سیاسی حکایت دارد .

البته تسریع گامهای ملک سلمان در تغییرات سیاسی مورد نظر در عربستان بی ارتباط با سفر چندی پیش دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به عربستان و چراغ سبزهای واشنگتن در خصوص این تحولات نیست . برخی از ناظران سیاسی معتقدند که یکی از اهداف ملک سلمان از استقبال گسترده از ترامپ در عربستان و دادن باج های گسترده اقتصادی به وی از طریق انعقاد قراردادهای کلان در زمینه های نظامی و اقتصادی همراه ساختن آمریکا با تغییرات موردنظر خود در این کشور بوده است . 

موج گسترده  تغییرات در عرصه سیاسی عربستان در روزهای اخیر از  تسریع گامهای ملک سلمان جهت قبضه کامل قدرت در این کشور و سوق دادن بیش از پیش این کشور در مسیر وهابی گری و فرقه گرایانه حکایت دارد . این تحولات احتمال تشدید حرکتهای افراط گرایانه و مداخله گرایانه و نیز اقدامات نسنجیده عربستان در عرصه روابط بین الملل را تشدید کرده است .  این درحالی است که اقدام ملک سلمان در برکناری ولیعهد عربستان و تعیین پسرش به جای آن در عین حال به  تشدید جنگ قدرت در این کشور خواهد انجامید . در چارچوب این نگرانی ها است  که دامنه عزل و نصبها تنها به عرصه سیاسی محدود نمانده و عرصه های امنیتی  را شامل شده است که این موضوع بیانگر بیم ملک سلمان از واکنش لایه های درونی آل سعود به سنت شکنی وی در نحوه انتقال قدرت و تحرکاتش در قبضه کامل قدرت  است .  اما اقدامات ملک سلمان از زمان تصدی قدرت در عربستان بدعتی در نظام سیاسی آل سعود محسوب می شود که این موضوع پیامدهایی را برای رژیم آل سعود در پی خواهد داشت .  

گفتنی است که پسر ملک سلمان درحالی ولیعهد عربستان شده است که بر اساس منشور و وصیت ملک عبدالعزیز موسس خاندان سعودی ، قرار بود قدرت از برادر به برادر برسد و تا زمانی که فرزندان وی زنده هستند قدرت به نسل سوم شاهزاده‌ها نرسد . آل‌ سعود قدرت را از سال ۱۹۳۲  در عربستان در دست دارد و همیشه جنگ قدرت در این خاندان مطرح بوده است . 

گفتنی است که ساختار قدرت عربستان سعودی دو جناح مهم «شمری» و «سدیری» وجود دارند که رقابت شدیدی برای کسب قدرت دارند. از شش پادشاه عربستان پس از مرگ عبدالعزیز، سه تن از خاندان سدیری بودند که شامل سلمان است. اکنون اگر قرار باشد قدرت بار دیگر در خاندان سدیری باقی بماند، خاندان شمری که با به قدرت رسیدن ملک سلمان از پست های مهم کنار گذاشته و به نوعی پاکسازی شدند، به سادگی با این موضوع کنار نخواهند آمد و محمد بن سلمان را در سمت  پادشاهی عربستان نخواهند پذیرفت و این نیز می تواند بنای جنگ قدرت دیگری در خاندان سعودی باشد. برخی از واکنشهای اعتراض آمیز در عربستان در چند روز گذشته به گامهای ملک سلمان جهت انحصار کامل قدرت در عربستان از جمله اقدام شاهزادگان ارشد آل سعود در خصوص امضای طوماری خطاب به پادشاه سعودی از تشدید نارضایتی ها در لایه های درونی آل سعود به حرکت کودتا گونه خاندان ملک سلمان در این کشور حکایت دارد . تحولات عربستان از علنی تر شدن و درعین حال پیچیده تر شدن اختلافات در خاندان آل سعود حکایت دارد که نتیجه اش متزلزل تر شدن این رژیم بدوی و تداوم سیر اضمحلالی آن است .