پیامدهای قتل خاشُقجی بر ساختار قدرت در عربستان سعودی
به نظر می رسد قتل «جمال خاشُقجی» بر ساختار قدرت در عربستان سعودی تأثیر خواهد گذاشت.
قتل فجیع جمال خاشُقجی روز دوم اکتبر در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه رخ داد. پس از گذشت 17 روز، برای همگان از جمله برای رئیس جمهوری آمریکا ثابت شده که این قتل توسط حکومت سعودی و با دستور محمد بن سلمان انجام شده است. فشارهای جهانی به حدی زیاد است که حتی تئوری «عناصر خودسر» دونالد ترامپ نیز نتوانسته است عربستان را از این جنایت تبرئه کند.
علاوه بر پیامدهایی نظیر شکل گیری اجماع جهانی ضد عربستان، به نظر می رسد این جنایت بر ساختار قدرت در عربستان نیز تاثیر خواهد گذاشت. شدیدترین پیامد می تواند شدت گرفتن جنگ قدرت میان شاهزادگان سعودی باشد. بدون تردید جایگاه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که همه شواهد قتل خاشُقجی علیه وی است، در اثر این جنایت تضعیف شده است.
روزنامه سوئیسی آلمانی زبان «اس تی گالر تاگبلات St. Galler Tagblatt» در تحلیلی در این خصوص نوشت: «محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که سعی داشت در اکتبر کنفرانس سرمایه گذاری ریاض را برگزار کند، اکنون باید فکر کند که چگونه می تواند از بحران شدیدی که شخصاً برای خودش ایجاد کرده است بیرون بیاید.» در ادامه این تحلیل آمده است که: «محمد بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی دو سال تمام با همه قوا تلاش کرد تا پایه های قدرت خود را در مقابل رقبایش در خاندان سلطنتی محکم کند و حتی برای نیل به این هدف، محمد بن نایف را قربانی و جنگ قدرت را مدیریت کرد. قتل خاشُقجی، اما، بدون تردید جنگ قدرت را در خاندان آل سعود مجدداً شعله ور تر خواهد کرد زیرا شانس محمد بن سلمان برای رسیدن به کرسی پادشاهی کاهش یافته است.»
در همین خصوص حتی خبرهایی نیز منتشر شد مبنی بر اینکه ملک سلمان، پادشاه عربستان ممکن است «خالد»، پسر کوچکترش و برادر محمد بن سلمان، را که سفیر عربستان در واشنگتن است، جایگزین محمد بن سلمان در سمت ولیعهدی کند.
در همین حال، «دیوید ایگناتیوس»، ستون نویس سرشناس روزنامه «واشنگتن پست» از شکل گیری جریانی حول شاهزاده «احمد بن عبدالعزیز»، فرزند عبدالعزیز، بنیان گذار عربستان سعودی خبر داده است و نوشت: «منابع سعودی به من گفته اند کسانی که با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی مخالف هستند به صورت پنهانی گِرد شاهزاده احمد بن عبدالعریز، فرزند عبدالعزیز ابن سعود، جمع می شوند و تلاش دارند وی را به کرسی پادشاهی عربستان برسانند.»
اگرچه با قاطعیت نمی توان در خصوص برکناری محمد بن سلمان از ولیعهدی عربستان سخن گفت، اما بدون شک جایگاه وی در ساختار قدرت عربستان سعودی متزلزل شده و این یکی از پیامدهای مهم قتل جمال خاشُقجی و دیگر جنایت ها به خصوص جنگ علیه یمن است که محمد بن سلمان مرتکب شد.
با وجود این، ملک سلمان و محمد بن سلمان تلاش دارند اشخاص دیگری را در ساختار قدرت عربستان قربانی کنند تا شاید بتوانند ولیعهد کنونی را از این بحران خودساخته نجات دهند. به نظر می رسد عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، شخصی است که قرار است از سمت خود برکنار شود. عادل الجبیر پس از قتل جمال خاشُقجی هیچ موضع گیری در این خصوص نداشته است و پیش از این نیز خبرهایی مبنی بر اختلاف میان وی و محمد بن سلمان منتشر شده بود. روزنامه «نوای وقت»، چاپ شهر اسلام آباد پاکستان با انتشار خبری نوشت: در نشست اخیر کابینه دولت سعودی که به ریاست ملک سلمان پادشاه عربستان برگزار شد، با جایگزینی «نواف سعید المالکی»، سفیر سعودی در پاکستان به جای «عادل الجبیر» وزیر کنونی امور خارجه این کشور موافقت شده است.»
پیش از این خبرهایی نیز در خصوص برکناری «محمد العتیبی»، سرکنسول عربستان در استانبول منتشر شده بود. برکناری برخی از مقام های عربستانی شاید بتواند در کوتاه مدت محمد بن سلمان را از بحران ایجاد شده نجات دهد، اما بدون تردید، جایگاه محمد بن سلمان در ساختار قدرت عربستان بیش از هر زمان دیگری طی 45 ماه اخیر متزلزل شده است.
