منشور آسمانی: قرآن از نگاه قرآن (7)

در این برنامه معرفی اسماء دیگری از قرآن کریم را پی می گیریم.

 ضمن عرض سلام و ادب، از شما دعوت می کنیم به یکی دیگر از برنامه های "منشور آسمانی" توجه فرمایید. در برنامه گذشته در مورد برخی اسامی "قرآن" مطالبی را مطرح ساختیم. از جمله آنها، اسامی " قرآن" ، کتاب "، " نور"، " رحمت "، " بشری " و "حکیم" بود که بررسی کوتاهی در خصوص این سامی ارائه نمودیم . اکنون از شما دعوت می کنیم به ادامه برنامه توجه فرمایید.

از اسامی دیگر قرآن مجید، "فرقان" می باشد. باتوجه به شناخت محدود انسان، در بسیاری از زمان، بویژه زمانی که پای بحرانهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به میان می آید، تشخیص حق و باطل بسیار مشکل میشود . علی (ع ) دریکی از خطبه های نهج البلاغه (خطبه -5) به این موضوع اشاره میکند و می فرماید : اگر حق و باطل با چهره های حقیقی خود آشکار شوند ، هیچکس درشناخت آنها اشتباه نمی کند . ( ولی برخی شیطان صفتان ) مقداری از حق را گرفته با بخشی از باطل به هم می آمیزند و مردم را در تشخیص حق و باطل دچار مشکل جدی می کنند. در جنین هنگامه ای شیطان بردوستان خود مسلط میشود و آنها را به گمراهی می کشاند ."

 در این میان موثرترین راه رهایی از سقوط در فتنه های شبه انگیز، پناه بردن به قرآن است . زیرا قرآن با تشریح معیارهای حق و باطل راه شناخت آنها را به ما نشان می دهد . به همین دلیل یکی از اسامی قرآن و سوره ها "فرقان" یعنی جدا کننده حق از باطل، نور از ظلمت ، ایمان از کفر و آگاهی از جهالت است. قرآن دراین باره اینگونه سخن می گوید:

 از دیگر اسامی قرا« «هدی» به معنی هدایت کننده است. درمسیر حرکت انسان در طول زندگی فراز و فرودها و پرتگاههای فراوانی وجود دارد و خطر انحراف و به بیراهه رفتن ها حیات تکاملی انسان را تهدید میکند . برای آن که بتوانیم تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم نیاز به راهنمایی دانا و دلسوز داریم تا باهدایت های دقیق ، منطقی و اصولی خود زمینه های رشد روز افزون ما را فراهم کند ولی گروهی تصور میکنند عقل و دانش بشری برای هدایت انسان به تنهایی کفایت میکند ولی بحرانها و چالش های بزرگ عصر کنونی، خلاف آن را نشان می دهد . 

بنابرانی جای هیچ شک و تردیدی باقی نمی ماند که عقل منهای وحی ، هرگز نمیتواند انسان را بسرمنزل مقصود برساند . یکی از ویژگیهای برجسته قرآن که خاستگاه آن وحی الهی است آنست که زمام هدایت انسانها را درکنار عقل خدادادی، برعهده می گیرد و به بهترین و متفن ترین راهها هدایت میکند.

 دلیل قوام و استواری هدایت قرآنی آن است که تعالیم آن حکیمانه نازل شده است و دو ویژگی هدایتگری قرآن و فرقان بودن آن در مجموع بستر هدایت و تشخیص حق از باطل را فراهم می سازند لذا در آیه 185 سوره بقره می فرماید: 

"ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است ( قرآن ) راهنمای مردم است و در ( آن ) دلایل ( واستدلال های ) روشنی از هدایت و جدایی حق از باطل وجود دارد و ...." (بقره / 185)

 در فرهنگ تربیتی و سازنده اسلامی، انسان در برابر خدا ، خود و جامعه مسئولیت هایی دارد و باید نسبت به آنها پایبند باشد ولی در بسیاری از فراز و فرودهای زندگی ، مسئولیت های خود را فراموش میکند . در چنین زمانی ، پند و موعظه ، ضرورت خود را نشان میدهد . هیچ انسانی در هر جایگاه ، موقعیت و شرایطی باشد بی نیاز از پند و موعظه نیست . بنا بر روایتی علی (ع ) خطاب به مردم می فرمود :" مرا موعظه کنید ."

قرآن نه تنها براین مقوله تاکیددارد ، بلکه یکی ازاسامی آن "موعظه" است . یعنی با رهنمودها وپندواندرزهای حکیمانه خود انسان را ازخواب غفلت و فراموشی بیدار میسازد . قرآن دراین باره می فرماید:

" ای مردم ، بی تردید از سوی پروردگارتان ، پند و اندرزی برای شما و شفایی ( برای درمان ) آن چه دردرون سینه هاست و هدایت و رحمتی برای ایمان آورندگان آمده است." یونس/ 57

از اسامی دیگر قرآن کریم، «ذکر» است. گاهی پند و اندرزها، چندان موثر واقع نمی شود و پای تذکر و یاد آوری به میان می آید. یاد آوری مسئولیت های اعتقادی، اخلاقی، فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی ، این مقوله به اندازه ای اهمیت دارد که خدای بزرگ به پیامبر (ص ) فرمان می دهد :

" پس یاد آوری کن ، توفقط وظیفه داری که ( مسئولیت ها را ) یاد آوری کنی". به بیان دیگر می توان گفت، پند و اندرز و یاد و یاد آوری کامل کننده یکدیگر هستند و باید به هردوی آنها توجه جدی نمود . به همین دلیل قرآن ، هم کتاب موعظه هست و هم یاد و یاد آوری. در اینخصوص در قرآن می خوانیم:

واین ذکر ( یعنی قرآن ) را به سوی تو فرو فرستادیم تا برای مردم آن چه را به سویشان نازل شده ( و یاد آور مسئولیت های آنان باشد ) بیان کنی ، باشد که ( در آنها ) همواره بیاندیشند ." نحل/ 44

اگر باز هم، پند و اندرز و یاد آوری، تاثیر چندانی از خود نشان ندهد این بار ، باید از روش هشدار و بیم دادن استفاده کرد. سیره پیامبران و قرآن این است که ، ابتدا باید برای هدایت انسانها و بیدار سازی آنان به آنها وعده های بشارت آمیز داد. ولی اگر ، موثر واقع نشد باید ازروش بیم دادن و ترساندن (انذار) استفاده نمود تا انسانهای غافل ، از مسیر انحرافی خود بازگردند ، و از اعمال غلط خود دست بردارند . لذا از دیگر اسامی قرآن «نذیر» است. قرآن از زیان رسول خدا (ص ) می فرماید:

"... این قرآن به سوی من نازل شده است تا به وسیله آن شما وهرکس که ( قرآن و پیام های آن ) به او رسیده باشد بیم و هشدار دهم" (بخشی از آیه 19 سوره انعام )

 از این آیه میتوان این برداشت را نمود که رسالت بیم رسانی قرآن محدود به مسلمانان نیست ، بلکه رسالتی جهانی دارد و در صورت ضرورت میکوشد جامعه بشری را با هشدارهای خود ز خواب غفلت بیدار کند .آیه ای را که می شنوید صراحت بیشتری دراین زمینه دارد و می فرماید :

"پر خیر و پاینده است آن خدایی که بربنده خود فرقان ( جدا کننده حق از باطل ) را نازل کرد تا برای جهانیان بیم دهنده باشد ." فرقان /1

آخرین نامی که از اسماء قرآن در این برنامه مورد بررسی قرار می دهیم «شفا» است. بر اساس آموزه های قرآن کریم، در نهایت اگر هیچیک از روشهای پند دهی، ذکر و یاد آوری و اندرز و بیم دهی موثر واقع نگردد، و برخی از انحراف ها و کژی ها بصورت عادت و ملکه در آمده باشد باید به فکر درمان ضعف ها و نابسامانی ها بود . هر چند روانشناسان ، جامعه شناسان و روان پزشکان تاحدودی توانسته اند برای درمان بیماریهای روحی و اخلاقی راهکارهایی ارائه دهند ولی انسان عصر کنونی همچنان با چالش های بزرگی مواجه است و خدایی که انسان را آفریده و با راز و رمزهای درونی او، صددرصد آشناست راه درمان امراض اخلاقی و رفتاری را در آموزه های کتاب آسمانی قرآن قرار د اده است و می فرماید :

." از قرآن ، آن چه موجب شفا ودرمان و رحمت برای ایمان آورندگان است نازل می کنیم . اسراء /82/

خدای بزرگ در ایه ای دیگر ، جامعه انسانی را مورد خطاب قرار داده می فرماید:"ای مردم ، بی تردید از سوی پروردگارتان پندی برای شما و شفا و درمانی برای آنچه در سینه هاست و هدایت و رحمتی برای مومنان آمده است ." یونس / 57/