به مناسبت درگذشت محمد تقی مروت، قاری و مروّج قرآن کریم

رسول خدا (ص) می فرماید: "قرآن، نور روشن، ریسمان محکم و مایه شفا و سعادت است. هرکس از قرآن روشنایی طلب نماید خداوند او را منوّر فرماید و هر کس ملازم قرآن شود بلند مرتبه گردد و هر کس که از آن طلب شفا کند خداوند او را شفا دهد و کسی که آن را مقدّم بر هر چیزی بدارد خداوند او را هدایت کند ... و کسی که آن را پیشوا و مقتدا و محل اعتماد خود در رجوع کردن به آن قرار دهد خداوند او را در بهشت جای داده و زندگی سالم و با آرامشی را برایش مهیا می سازد. 

۲۱ مهرماه/میزان، مقارن با عاشورای حسینی، استاد محمدتقی مروت، قاری و مروّج قرآن کریم ، دار فانی را وداع گفت. استاد محمد تقی مروت از برجسته ترین اساتید ایرانی در رشته قرائت قرآن بود. او اولین قاریِ قرآنِ ایرانی بود که در مسابقات بین‌المللی قرآن‌ کریم کشور مالزی در سال1973 میلادی، رتبه اول را کسب کرد. استاد مروت همچنین از پایه‌گذاران تلاوت قرآن ‌کریم به ‌صورت اصولی و صحیح در ایران بود. به گفته دکتر صلاح الصاوی، قاری و داور مصری، نهضت جدید تلاوت قرآن در مصر را "شیخ محمد رفعت" پایه‌گذاری کرد و نهضت جدید تلاوت در ایران را "محمد تقی مروت"، بنیان گذاشت.

محمد تقی مروت در زمانی که تلاوت قرآن در ایران تنها در یک قالب سنتی ارائه می شد و با تلاوت های امروزی قابل مقایسه نبود، به تلاوت قرآن، به سبک مصری پرداخت. او با سفر به کشور مصر، از محضر اساتیدی چون؛ عبدالباسط، علی‌البناء، ‌خلیل‌الحصری، عبدالعزیز علی الفرج، عامر السید عثمان، احمد الرزیقی و شیخ فتح الباب قندیل بهره های فراوان برد. اهم فعالیت‌های استاد مروت در مصر را می‌توان حضور مستمر در محافل و مجالس قرائت قرآن‌ کریم در شهرهای مختلف کشور مصر و بهره‌مندی از تلاوت اساتید و قاریان برجسته اسلام، اجرای برنامه‌های قرآنی در محافل و جلسات متعدد مصر، نشر و ترویج فرهنگ تشیع در جامعه قراء مصری برشمرد .

امام صادق (ع) درباره قاریان قرآن می‌فرماید: "هر که قرآن تلاوت کند و تلاوت او، با خضوع و خشوع همراه نباشد و در دل او ترس الهی ایجاد نشود، پس حقیقتاً که مرتبه و منزلت قرآن را، سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است، چنین قاری حتماً زیان کار و اهل نقصان روزگار است، و زیان او زیانی واضح و آشکار است." استاد مروت نیز که خود را شاگرد مکتب امام صادق (ع) می دانست، در یکی از مصاحبه های خود چنین می گوید: "قرآن باید با تواضع، با خشوع و با توجه به معنی خوانده شود. برای خلق یک قرائت ممتاز، مؤلفه های زیادی وجود دارد. مهم ترین این مولفه ها؛ ایمان، انس به کلام الله محید، فهم کامل علوم مرتبط با آن، درست به کار بردن کلمات هنگام تلاوت، رعایت کامل ادب و احترام در برابر کلام خدا و همچنین قرائت قرآن به قصد عبادت و تقرب به خداوند تبارک و تعالی هستند. یادمان باشد که خداوند در سوره انفال می فرماید: "مؤمنان کسانی هستند که هنگام به یاد آوردن خدا، دل هاشان لرزان شود و هنگامی که آیات او بر آنان خوانده شود، ایمانشان فزون تر شده و تنها بر پروردگارشان توکل می کنند."

قرائت قرآن، عمومی ‌ترین و اولین قدم در مسیر انس گرفتن با کلام الهی است که هر مسلمانی آن را اولین و ضروری‌ ترین وظیفه ایمانی خود می‌ داند، چنان‌ که دعوت قرآن نیز همین است که هر چه می‌توانید قرآن بخوانید : "فَاقْرَءُواْ مَا تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ."(آیه 20 سوره مزمل) عموم مسلمانان نیز در اطاعت از این امر الهی، قرائتِ قرآن را در برنامه های روزانه یا هفتگی خود قرار می‌ دهند. اما نکته مهم این است که روخوانی آیات قرآن، به زبان آوردن الفاظ، آن هم بدون توجه به معنای آن‌ها نیست. اصولاً به چنین چیزی قرائت، نمی گویند. چرا که قرائت، زمانی حاصل می شود که قاری معنای کلمات را بداند و به آنها توجه داشته باشد. گواه این سخن، فرموده امام علی(ع) است که می فرماید: "در قرائتی که در آن تدبر نباشد، خیری نیست." مطابق این فرمایش امام علی(ع)، قرائتِ مطلوب، باید همراه با تدبر و تفکر باشد. برای محمد تقی مروت نیز، صحیح خواندن قرآن از هر چیز دیگری مهم تر بود. او که با قرآن و مفاهیم آن آشنا بود، تلاوت را قرائت سطحی و خالی از تفکر و اندیشه نمی دانست، بلکه تلاوت را خواندنی که سرچشمه فکر و اندیشه و در نتیجه، عمل صالح باشد، معنا می کرد. استاد مروت همواره به شاگردان خود توصیه می کرد که برای یادگیری تجوید به تلاوت‏ های "شیخ محمود خلیل‏ الحصری" گوش دهند. اما در مقام القای معانیِ آیات قرآن به شیخ مصطفی اسماعیل رجوع کنند. چرا که از نظر ایشان، مصطفی اسماعیل، معانی، تفسیر و شان نزول آیات قرآن را به خوبی می ‏دانست و به همین دلیل می ‏توانست این معانی را در تلاوت اش به مستمع بفهماند.  و در آخر نیز اضافه می کرد که باید قبول کرد که هیچ ‏یک از قاریان معروف، کمال مطلق در تلاوت نیستند، مگر تلاوت پیغمبر اکرم(ص) یا اهل بیت (ع)!

محمد تقی مروت برای درک بهتر قرآن و معانی و مفاهیم آن، زحمات زیادی کشید. چنانکه در خاطرات اش آمده است: "روزها به محل سابق کتابخانه ملک در بازار سلطانى در تهران مى‌ رفتم و کتاب‌هاى تجوید و یک نسخه از لغت‌نامه‌هاى عربى- فارسى را از مسئولان درخواست مى‌کردم تا معناى واژه هاى عربى را که نمى‌دانستم با مراجعه به این لغت نامه بفهمم. تا ساعت ۵ بعد از ظهر که کتابخانه باز بود در آن جا مى‌ماندم تا حتى المقدور درباره تجوید قرآن مطالعه داشته باشم." ناگفته نماند که استفاده از کتاب هاى کتابخانه ملک فقط در محل آن مقدور بود و به کسى کتاب را به رسم امانت نمى‌ دادند تا با خود به منزل ببرد.

استاد مروت همچنین از مبتکران شیوه هم‌خوانی و جمع‌خوانی قرآن در ایران بود. هم خوانی، به اجرای آیاتی از قرآن توسط گروه و به صورت آهنگین گفته می شود. در این اجرا، قسمت انتخاب شده برای هم‌خوانی می‌تواند تقلیدی از قرائت‌های قاریان مشهور باشد و یا خود گروه، قسمتی از قرآن را انتخاب کرده و برای آن لحنی بسازند و اجرا کنند. هم‌خوانی قرآن نسبت به قرائت تک نفری آیات دو برتری دارد، یکی زیاد شدن قوت و قدرت صدا و دیگری زیباتر شدن تلاوت .

                                           گوشه ای از تلاوت استاد محمد تقی مروت

محمد تقی مروت در جلسات آموزش قرآن‌ کریم، هر آنچه را که فرا گرفته بود، به بهترین وجه به شاگردان خود فرا می داد. بطوریکه بسیاری از قاریان معروف ایرانی بی‏واسطه یا با واسطه شاگرد او بوده‏ اند. البته استاد مروت نه تنها قاری قرآن بود، بلکه خود را سرباز قرآن می دانست و با دشمنان قرآن مبارزه می کرد. از آنجائیکه استاد مروت به زبان عربی و انگلیسی تسلط کامل داشت، در فضای مجازی، با وهابیونی که آیات قرآن را با هوی و هوس خویش ترجمه می کنند و برداشت های غلط خود از قرآن را ترویج می کنند،  به بحث و جدل می پرداخت ، و با شبهات مطرح شده از سوی آنان مقابله می کرد. 

یکی از جلوه های زیبای زندگانی این استاد گرانقدر، تلاش ایشان برای شناساندن هر چه بیشتر قرآن در سایر کشورها بود. این استاد بین‌‌المللی قرآن ‌کریم برای رسیدن به این هدف، در سال 1980 به کشور کانادا سفر کرد و توانست در آن دیار فعالیت های چشمگیر قرآنی خود را ادامه دهد. شناساندن آیات زیبا و نورانی قرآن از طریق تالیف آموزش تجوید به زبان انگلیسی یکی از فعالیت های ارزشمند استاد مروت بود. او در مساجد و مراکز قرآنی تورنتو فعالیت مستمر و تاثیرگذاری داشت، و با برگزاری دوره‌های آموزش روخوانیِ قرآن‌ کریم، صوت و لحن، و مفاهیم متعالی قرآنِ کریم، افراد بیشتری را به این کتاب مقدس و آسمانی جذب می کرد. استاد مروت در سال 2009 میلادی، در جمع قاریان ایرانی حضور یافت و به علاقه مندان و قاریان جوان توصیه کرد که نوارهای تلاوت قاریان معتبر و قدیمی مصری را بسیار زیاد گوش دهند و این تلاوت‏ها را به طور دقیق بشنوند، طوری که سبک تلاوت‏ قاریان عصر طلایی مصر در ذهن و فکرشان رسوخ کند. ایشان تاکید می کرد که: "قاریان باید حتماً به معانی آیاتی که تلاوت می‏کنند تسلط داشته باشند. اصل اساسی در قرائت قرآن، یادگیری قواعد آن به شکل کامل و آبیاری روح و ذهن با این قواعد است و اگر می‏خواهند جزو  قاریان برتر قرار بگیرند باید از نوراهای موجود قاریان بزرگ استفاده و براساس آن نوارها تمرین کنند".  

دوستداران قرآن کریم و پیام رسانان این کلام الهی نه تنها خود از قرآن نور می گیرند بلکه آن نور را پراکنده می سازند تا آهنگ دلنواز قرآن دلها را نرم سازد و به سوی الله و کمال و سعادت واقعی رهنمون کند. چنانکه رسول خدا (ص) می فرماید :" قرآن، نور روشن، ریسمان محکم و مایه شفا وسعادت است. هرکس ازقرآن روشنایی طلب نماید خداوند او را منوّر فرماید و هر کس ملاز م قرآن شود بلند مرتبه گردد و هرکس که از آن طلب شفا کند خداوند اورا شفا دهد وکسی که آن را مقدّم بر هر چیزی بدارد خداوند اورا هدایت کند ... و کسی که آن را پیشوا و مقتدا و محل اعتماد خود در رجوع کردن به آن قرار دهد خداوند او را در بهشت جای داده و زندگی سالم و با آرامشی را برایش مهیا می سازد."