نوروز در اسلام

از نظر اسلام نوروز و بزرگداشت آن بهانه ای فرخنده برای هر انسان خردمند است تا بتواند شتابی افزون تر در پیمودن راه دراز معنویت پیدا نماید.

این روزها نقش های زیبای طبیعت تصویر دیگری از قدرت و لطف الهی را به نمایش گذاشته است. بهار از راه رسیده و زمین طراوتی دوباره یافته است. عید نوروز سرآغاز طراوت طبیعت و جوان شدن جهان و تازه شدن فضای زندگی طبیعی انسان است. نوروز جشن بالندگی طبیعت، جشن آغازی دوباره و جشن ایرانیان کهن است. مردم معتقدند نوروز از آن دست آیین هایی است که با فرهنگ ایرانی زاده شده و تا امروز در تاروپود زندگی مردم به حیات خود ادامه داده است و در این میان هیچگاه پیوند خود را با مردم از دست نداده است. ظهور اسلام و برخورد مسالمت آمیز آن با سایر ادیان و آیین ها از جمله اعتقادات مذهبی و ملی ایرانیان موجب شد که مراسم و آداب مربوط به نوروز از جامعه اسلامی رخت برنبندد. با مسلمان شدن ایرانیان، نوروز اندک اندک با اعتقادات اسلامی آمیخته شد.

از نظر اسلام نوروز و بزرگداشت آن بهانه ای فرخنده برای هر انسان خردمند است تا بتواند شتابی افزون تر در پیمودن راه دراز معنویت پیدا نماید. نه فقط نوروز که هر زمان و مکان دیگری نیز که آدمی را به بلای غفلت دچار سازد و او را مشغول لهو لعب نماید، ناپسند است. این ماییم که می توانیم این مناسبت ها را به "عید واقعی" تبدیل کنیم یا نه. توصیه ها و سفارش هایی که امامان معصوم (ع) در پاسخ به سوالاتی که پیرامون عید نوروز کرده اند همگی در همین راستا بوده و نباید از آن غافل ماند. چنانچه علی(ع) عید را آن روزی دانسته اند که در آن گناهی انجام نشود. در تعالیم اسلامی از  بهار که سرآغاز سال نو می باشد به عنوان یادکرد توحید و رستاخیز سخن به میان آمده است. با شروع بهار طبیعت، آنان که در عظمت خالق یکتا و قدرت بیکران او تردید دارند و کسانی که در امکان زندگی پس از مرگ شک دارند، می توانند به بهار بنگرند که چگونه  سال های سال جریان مرگ و زندگی در برابر چشمانشان تکرار می شود. قرآن کریم متذکر می شود: «هنگامی که بهار آمد پس یاد کنید قیامت را». در آیه 50 سوره روم نیز می فرماید:

فَانظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّـهِ کَیْفَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ ذَٰلِکَ لَمُحْیِی الْمَوْتَىٰ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ .

«به آثار رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را بعد از مردنش زنده می‌کند؛ چنین کسی (که زمین مرده را زنده کرد) زنده‌کننده مردگان (در قیامت) است؛ و او بر همه چیز تواناست.»

اندیشمندان اسلامی معتقدند نوروز با پیوند با آموزه های اسلامی از آیین های بدوی و خرافی جدا شد.دکتر شریعتی‌ می‌گوید: اسلام، نوروز را جلای‌ بیشتری‌ داد، شیرازه‌ آن را بست‌ و  با پشتوانه ‌ای‌ استوار از خطر زوال‌ در دوران‌ مسلمانی‌ ایرانیان‌ مصون‌ داشت... نوروز که‌ با جان‌ ملیت‌ زنده‌ بود، روح‌ مذهب‌ نیز گرفت. جالب اینکه ایرانیان نیز زمانی که با زیبایی های اسلام آشنا شدند با جان و دل آن را پذیرفتند و خدمات ارزشمندی را به اسلام انجام دادند." دوری از اسراف و تجمل گرایی، اجتناب از تفاخر و بزرگنمایی، صله ارحام و رفع کدورت ها و قهرها، احسان به والدین و سالمندان، محاسبه عملکرد مادی و معنوی در سال گذشته، محبت به کودکان و سفرهای کوتاه و بلند از جمله سنتهای حسنه نوروز است که می تواند آن را برای ما به "عید" واقعی تبدیل کند، همان چیزی که در دعای کوتاه و درس آموز هنگام تحویل سال از آن به عنوان "احسن الحال" یاد شده است.

این بهترین حال، زمانی است که انسان به یک شکوفایی و خرمی برسد و تحولی در خود و جامعه بوجود آورد. امام صادق علیه السلام  فرموده اند: ... و هیچ نوروزی نیست که ما در آن متوقع گشایش و فرجی نباشیم زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ما است. (بحارالانوار، ج 14)

تفریح و شادی و نشاط یکی از نیازهای اساسی انسان محسوب می‌شود چرا که روح و جسم آدمی بعد از مدتی فعالیت خسته شده و نیاز دارد با راهکارهایی این خستگی را از خود دور کند از آنجا که اسلام کامل ترین دین و برنامه زندگی است و در تمامی ابعاد زندگی برای انسان برنامه دارد، در تکالیف و توصیه‌ها مصلحت انسان را در نظر می‌گیرد و برای سلامت جسم و روان او و کسب شادی و نشاط هم برنامه‌های خاصی را پیشنهاد می‌کند که مطابق با فطرت الهی اوست. شادیِ برخاسته از درک لحظه های با نشاط بهاری در هیچ یک از زمان های دیگر سال تکرار شدنی نیست. رویش سبزه و بنفشه از زمین سرد، بازشدن غنچه بر روی درختان، جاری آب در چشمه ها و نم نم باران و طراوت آن، قلب را از شوق و عشق به خالق اینهمه زیبایی مالامال می کند. شاید از همین جهت است که خداوند تاکید می نماید که آدمی در این زمان در طبیعت به مسافرت و تفریح در آن بپردازد و در کشف رموز و زوایای حیرت انگیزآفرینش به تفکر بنشیند. در آیه 20 از سوره عنکبوت می خوانیم: «بگو، در زمین سیر کنید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد می‏ کند، خداوند بر هر چیز قادر است.»

در واقع، بهار به دلیل نو و تازه بودن همه چیز و بازآفرینی دوباره نیروهای طبیعی، خصلتی نشاط آفرین و نشاط افزا دارد. سیر و سفر و تغییر محیط و جابه جایی، زندگی را از یکنواختی ملال آور خارج می کند و نشاط و شادکامی را به ارمغان می آورد. امام جعفر صادق (ع) نواده گرامی پیامبر در این باره می فرماید: انسان خردمند برای کسب خوشی های حلال مسافرت می کند. ایشان در جایی دیگر فرموده است: مسافرت کنید تا از جسم و روحی سالم و آثار پرفایده حیات بهره مند شوید. بنابراین، از دیدگاه پیشوایان دین و رهبران مذهب، سفر یکی از عوامل گشایش روح و برطرف شدن ملال ها و افسردگی هاست و تفریح و گشت و گذار در طبیعت و بوستان ها، از عوامل نشاط آور و شادی بخش است .

نوروز امسال با ماه رجب مقارن شده است که وجود اعیاد مذهبی در آن بر عظمت این ماه افزوده است. از اینرو شادی و بهجت مسلمانان چند برابر شده است. در روایات اسلامی، اولین پنج شنبه ماه رجب را "لیله الرغائب" – شب آرزوها- نامیده اند. که از جمله شب های بزرگ و معنوی ماه رجب است. رغائب، شبی است که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می ‏آید.

اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه راز و نیاز با خدا و اعمال نیکو، برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر می‏شود. در حقیقت «لیله الرغائب» ضیافتی برای خواستن بهترین ها است و او که بخشنده ترین بخشندگان است، کرمش هیچ گاه توقف پذیر نبوده و نخواهد بود. این شب، شبی است که میل، خواسته، نیاز و راز با عبادت و بندگی خدای متعال عجین شده و در این وقت عزیز، بندگان خدا، گرد شمع وجود او در محفل دلشان گرد می‌آیند و به مناسکی معنوی و اعمالی ربانی دست می‌یازند تا اوج گیرند و به آسمان بپیوندند. پیوند این شب با ایام نوروز بیانگر این نکته است که اگر بتوانیم حال خود را عوض کنیم وگوهر انسانی خود را درخشان‌تر نماییم ، حقیقتاً برای ما نوروز و روز نو است. دعا و نیایش و رسیدگی به حالات و حساب شخصی و عمومی خود، بهانه خوبی است که انسان به پشت سر خود برگردد و غفلت هایی را که انجام داده، کوتاهی ها و کارهای ناشایستی که از او سر زده و همچنین کارهای خوب خود را یک بار دیگر مشاهده کند. بی تردید هر یک از نقاط مثبت و منفی به ما پیام می دهند که در حرکت در مسیر سعادت و رستگاری تا چه حد موفق بوده ایم .