Pars Today

دولت رجب طیب اردوغان، پس از شکست کودتا، اقدمات گسترده‌ای را برای برخورد با کسانی که مدعی است با کودتاچیان مرتبط بوده‌اند، به اجرا گذاشته است. یکی از این اقدامات برخورد با روشنفکران و روزنامه نگاران و اهالی رسانه در این کشور است .

         پنجمین کودتا در تاریخ جمهوری ترکیه با شکست مواجه شد؛ کودتایی نافرجام که موجب شد  مردم جهان و ترکیه این شب بلند را پای اخبار و رسانه‌های اجتماعی به صبح برسانند . "الیف شافاک" نویسنده اهل ترکیه در پیام توئیتری خود احساسات مردم ترکیه در آن شب را این‌گونه در قالب جملات ریخت: انگار میلیون‌ها انسان با یکدیگر کابوسی مشترک می‌بینیم.

    این کودتای نافرجام به سرعت  در راس خبرهای جهان قرار گرفت و با به خیابان آمدن مردم و اعلام حمایت اپوزیسیون‌های داخلی از حزب حاکم عدالت و توسعه و محکومیت این کودتا، با شکست مواجه شد. قشر روشنفکر ترکیه از جدی‌ترین منتقدان سیاست‌های داخلی و خارجی این حزب بوده‌ وبارها نارضایتی خود را از وضع موجود در ترکیه اعلام کرده و خواستار دموکراسی و آزادی بیان بیشتر شده است. اما نام کودتا، آنچنان خاطرات سیاهی را در صفحات تاریخ ترکیه به جای گذاشته که حتی نویسندگان و روشنفکران نیز در کنار اکثریت مردم کشورشان این عمل ارتش را محکوم و تمام شب با پیام‌هایی که در صفحات اجتماعی‌ منتشر کردند، به کودتا " نه" گفتند.
   

        بانوی نویسنده و روزنامه‌نگار ترکیه‌ای "الیف شافاک" احساسات و ناراحتی خود را با پیام‌هایی که در صفحه رسمی توئیترش به دو زبان ترکی و انگلیسی منتشر می‌کرد، به زبان آورد. شافاک در نخستین پیام خود این گونه نوشت: این کشور زیبا و مغموم نه به سیاست استبدادی نیاز دارد، نه به کودتای نظامی . ما تنها محتاج به یک دموکراسی لیبرال کثرت‌گرا هستیم.
      "احمد امید" دیگر نویسنده  ترکیه نیز در صفحه شخصی خود این‌گونه نوشت: حیف این کشور. حیف مردم این کشور . تنها چیزی که ما را نجات خواهد داد، دموکراسی و آزادی بیشتر است .
    اما تندترین پیام را "جان دوندار"، نویسنده و سردبیر پیشین روزنامه جمهوریت با تیتر کودتا به نفع کیست؟ نوشت که معتقد بود سوء استفاده از کودتا فقط حاکمان سوء استفاده گر را در پیشبرد اهداف جاه طلبانه و مستبدانه شان یاری می کند.

     کودتاهایی چندگانه که در تاریخِ ترکیه شاهد آن بوده‌ایم، فارغ از تاثیری که بر تحولات سیاسی این کشور داشته‌، از دو سمت و سو روشنفکران، رسانه ها و هنرمندان و نویسندگان این کشور را متاثرکرده است. نخست آنکه کودتاها بر آثار مهم هنری و ادبی هنرمندان و نویسندگان ترک و مطبوعات تاثیر گذاشته و آنها را به عنوان آثاری اجتماعی مطرح کرده است.
   "اورهان پاموک" که بی‌تردید مشهورترین نویسنده‌ معاصر ترکیه است، در بسیاری از آثارش به شکلی خاص به روایت این چند کودتا و تاثیرشان بر شخصیت‌های خود اشاره کرده است. پاموک چند روز پیش، نظرش را درباره‌ کودتای اخیرِ ترکیه اعلام و آن را محکوم کرد. رویدادی که تبعاتش در بسیاری از رمان‌های او به خوبی نشان داده شده‌ است.
    پاموک هرچند هیچ‌گاه به شکل مستقیم وارد بطن ماجراهای سیاسی نمی‌شود ، اما از آن‌ها به عنوان نشانه‌هایی برای روایت تحول استفاده می‌کند. به عنوان مثال در رمان "کتاب سیاه" به فضای ناامن کودتای دهه‌ هفتاد ترکیه اشاره می‌کند و شخصیت‌های اصلی رمان را در گم شدن های پیاپی تعریف می کند. روزنامه‌نگاری مشهور که قهرمان کتاب ، در جست‌و‌جوی او شروع به کشف استانبول می‌کند.  پاموک شخصیت او را بر اساس زندگی "جلال سالک" روزنامه‌نگار مشهور ترک که ترور شد، ساخته است.

      تاثیر دیگر کودتا در زندگی هنرمندان و نویسندگان و رسانه های ترکیه اینست که در زمانی که این کودتاها انجام شده، بسیاری از  روشنفکران و روزنامه نگاران  به عنوان عناصر مضر و ضد ملی تبعید، زندانی و گاهی هم معدوم شده‌اند. مثلا در کودتای اخیر این کشور، فشار بسیاری بر رسانه ها و روزنامه نگاران وارد شد و اخبار حکایت از آن دارد که این اعمال فشار همچنان ادامه دارد.
     دستگیری هزاران نفر  و اعمال فشار بر زندانیانی که قرار بود آزاد شوند و محدودیت خبرنگاران ، از جمله این اقدامات دولت ترکیه است. اقداماتی که موجب افزایش نگرانی های بین‌المللی از هدف قرار گرفتن خبرنگاران شده است. چراکه بنا به گزارش شبکه تلویزیونی "پرس تی وی" دادگاهی در استانبول، 17 روزنامه نگار را به علت ارتباط با جنبش گولن ، دوباره به بازداشتگاه فرستاد . در میان این روزنامه نگاران می‌توان به "نازلی ایلیجاک"، روزنامه نگار سرشناس ترکیه‌ای و "حنیم بوصرا اردال"، خبرنگار سابق روزنامه "زمان" اشاره کرد.  

    مولود چاوش اوغلو ، وزیر خارجه ترکیه ضمن حمایت از بازداشت خبرنگاران، آنان را کودتاچی نامید و گفت  جدا کردن کودتاچیان از کسانی که با روزنامه نگاری واقعی سر و کار دارند، ضروری بود. گفتنی است که این رویکرد سختگیرانه اردوغان ، انتقاد غرب و حتی سازمان ملل را برانگیخته است.


       در ادامه  این اعمال فشارها، روزنامه رسمی دولت گزارش کرده‌ که سه خبرگزاری، 45 روزنامه، 16 شبکه تلویزیونی و 15 مجله نیز توقیف شده‌اند. علاوه بر آن 47 روزنامه‌نگار ترک تحت تعقیب قضایی قرار گرفته‌اند. این در حالی است که شبکه ترکی سی.ان.ان خبر از توقیف 130 رسانه داده است.
     بر اساس گزارش ها، برخی از رسانه‌هایی که دستور تعطیلی آن‌ها صادر شده ، خبرگزاری "جهان"، شبکه‌های تلویزیونی "STV"  و "کانال‌ترک" و  روزنامه‌های "زمان"  و "طرف" هستند. این بزرگترین تعطیلی همزمان رسانه های بخش های مختلف در ترکیه است.

    توقیف فله‌ای رسانه‌ها در ترکیه در حالی صورت می‌گیرد که پیش از کودتای پانزدهم ژوئیه نیز بسیاری از رسانه‌های منتقد، دولت این کشور را به مقابله با آزادی بیان متهم می کردند. حکم دادگاه در مورد انتقال مدیریت و سرپرستی روزنامه "زمان" که اکنون بسیاری از روزنامه نگاران آن در فهرست تحت تعقیب دولت قرار گرفته‌اند، چند ماه پیش از کودتا و در ماه مارس روی داد. پاییز سال گذشته هم ماموران امنیتی ترکیه به دفاتر دو شبکه تلویزیونی حمله کرده و مانع از ادامه پخش آنها شدند. در آن زمان نزدیکی این دو شبکه به فتح‌الله گولن ، به عنوان علت اصلی تعطیلی آنها اعلام شد.

      خبرگزاری آناتولی ترکیه نیز گزارش داد که پلیس مبارزه با تروریسم ترکیه در پی صدور این حکم های بازداشت،‌ بازرسی هایی را از منازل روزنامه نگاران مرتبط با سازمان فتح الله گولن به عنوان متهم به عاملیت کودتای اخیر آغاز کرده اند.
    هم اکنون ترکیه دارای بیشترین تعداد روزنامه نگار زندانی در جهان است. دولت ترکیه پیش از این کودتا نیز دست به بازداشت ها و اخراج های گسترده در سازمان های دولتی و نظامی این کشور زده  بود . از جمله این موارد می توان به لغو اعتبار گذرنامه های 1500 نفر از شهروندان ترکیه، تعطیلی 1500 مدرسه و موسسه آموزشی بخش خصوصی به اتهام ارتباط با شبکه فتح الله گولن  اشاره کرد.
    بر اساس گزارش سازمان "گزارشگران بدون مرز" در مورد آزادی رسانه‌ها ، ترکیه پیش از وقوع کودتای اخیر در میان 180  کشور جهان ، در رده 149  آزادی رسانه‌ها قرار داشت.

     در حالی که محدودیت های وضع شده برای انجام کارهای خبری در ترکیه و وضعیت نابسامان روزنامه نگاران مخالف در این کشور ، مدتهاست که مورد انتقاد شدید مخالفان دولت آنکارا قرار دارد، "توماس برونگارد" رئیس اتحادیه روزنامه نگاران جهان از ترکیه به عنوان یک زندان بزرگ برای روزنامه نگاران یاد کرد. وی چندی پیش در جریان سخنرانی در نشست هیئت عمومی "اتحادیه روزنامه نگاران جهان" این مطلب را عنوان کرد. این اتحادیه با صدور اطلاعیه ای از فشارهای موجود علیه رسانه های بی طرف در ترکیه به شدت انتقاد کرد و از مسئولان ترکیه خواست به حقوق روزنامه نگاران احترام بگذارند.
    اما رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به منتقدانی که از سرکوب بی‌امان مخالفان در این کشور انتقاد می‌کنند، می گوید که از مداخله در این زمینه پرهیز  کنند. در مقابل "اورهان پاموک" نیز از اردوغان با عنوان فردی ترسناک یاد کرده و می گوید: در حقیقت دولت ترکیه‌ به‌ بهانه‌ توهین به‌ اردوغان به‌ دنبال سرکوب همه‌ منتقدین خویش است. رئیس جمهور ترکیه‌ با ایجاد فضایی مملو از رعب و وحشت به‌ دنبال آنست تا کسی جرات نقد کردن دولت وی را نداشته‌ باشد و برای رسیدن به‌ هدف خویش، مخالفان خود را آشکارا تهدید می کند.

    سال گذشته روزنامه "الحیات" چاپ بیروت، اخباری را منتشر کرد که بر اساس آن، اردوغان طرحی را در نظر دارد که به موجب آن دهان مهمترین روزنامه نگاران مخالف و غیر وابسته به خود را خواهد بست . خبری که اکنون مشخص شده که چندان هم دور از واقعیت نبوده است. 


----------------------------------------------------------------