معرفی علمای بزرگ تاریخ تشیع

سعید بن عبدالله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی محدث ، مفسر، متکلم، فقیه ، فیلسوف، و مورخ بزرگ شیعه در قرن ششم هجری است. این عالم بزرگ از شاگردان شاخص شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است. در این برنامه به معرفی اجمالی این عالم بزرگوار می پردازیم

سده ششم هجرى دوران حاکمیت دو سلسله بزرگ از پادشاهان ایرانى یعنی سلجوقیان و خوارزمشاهیان بود. در این عصر - بخصوص در دوره سلجوقیان - افکار مذهبى و سنت گرایى بر گرایش هاى عقلى غلبه کرد و بسیارى از کتب علوم عقلى و فلسفى سوزانده شد دولتمردان سلجوقى، بویژه وزیر معروف آنان «خواجه نظام الملک» از سنت گرایان و سردمداران شورش ضد عقلى بودند. وقوع جنگ هاى صلیبى و هجوم اروپائیان به جهان اسلام عواقبى چون به تاراج بردن گنجینه هاى علمى مسلمانان را در بر داشت ولى به رغم حوادث فوق، قرن ششم را مى بایست سده علم و معرفت نامید. چرا که دانشمندان بسیارى در این دوران پا به عرصه وجود نهاده، با تلاش علمى و بى وقفه خویش خدمات بسیارى به اسلام انجام دادند . از جملۀ این اندیشمندان تلاشگر، دانشمند عالى مقام، فقیه و محدث مشهور، «سعید بن هبة الله راوندى» معروف به «قطب راوندى» بود که در این نوشتار به تماشاى زندگى پرافتخارش مى نشینیم.

سعید بن عبدالله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی محدث، مفسر، متکلم، فقیه، فیلسوف، و مورخ بزرگ شیعه در قرن ششم هجری است. این عالم بزرگ از شاگردان شاخص شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است. علما و بزرگان دین؛ او را از بزرگ ترین محدثان شیعه و نابغه ای در علوم اسلامی می دانند که قدر و منزلتش آنچنان که باید شناخته شده نیست. علامه قطب راوندی در روستای راوند در نزدیکی شهر تاریخی کاشان به دنیا آمد. متاسفانه اطلاعات زیادی از دوران کودکی وی موجود نیست. همچنین سال تولد ایشان نیز به طور دقیق معلوم نیست اما وفات ایشان در 14 شوال سال 573 ه.ق بوده است و همین روز را به عنوان "روز گرامیداشت علامه قطب راوندی" مشخص کرده اند. از دوران کودکی و خاندان ایشان تنها همین قدر می دانیم که پدر و پدربزرگ وی از علمای بزرگ زمان خود بودند و سعید تحصیلات ابتدایی را نزد پدر خویش فرا گرفت. پس از آن نزد اساتید بزرگی چون ابوعلی طبرسی، عمادالدین طبری و سید مرتضی رازی علم آموخت. سپس برای تکمیل تحصیلات خود، راهی شهر قم شد که مرکز فقاهت شیعه و مجالس درس اساتید نامدار بود. قطب راوندی در مدتی کوتاه، خود از چهره های سرشناس شیعه شد.

قطب الدین از نظر فکری، پیرو عالمانى است که ثمره اندیشه شان، قرن هاى متمادى مشام انسان ها را معطر ساخته است. افکار بزرگ شخصیت هایى چون شیخ صدوق، سید مرتضى، سید رضى وشیخ طوسى، در اندیشه و تفکر او جاى پیدا کرده و با نقل حدیث از شاگردان آنان، جوهرۀ علمى و عملى او  شکل گرفته است. همچنین علامه طبرسی صاحب تفسیر ارزشمند"مجمع البیان" استاد قطب راوندی بوده است و نام دو این عالم بزرگ با یکدیگر گره خورده است. قطب الدین روایاتى از بزرگان حدیث در شهرهاى اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل کرده است و از اینجا مى توان به مسافرت هاى علمى او به شهرهاى مختلف پى برد. در واقع با توجه به امکانات اندک آن روزگار، مسافرت های علمی متعدد برای استفاده از محضر دیگر بزرگان و نیز برای دسترسی به منابع علمی ، برای عالمان ضروری بود و میزان سفرهای هر عالم ارتباط مستقیم با میزان دانسته ها و گستره دانش وی داشت.

یکی از نقاط تمایز قطب الدین راوندی نسبت به سایر علما ، نقادی های سازنده وی نسبت به نظرات سایر دانشمندان و مکاتب فکری است. تفکر نقاد وی، نه تنها به رشد علمی خود این عالم کمک می کرد بلکه ایشان با طرح انتقادات خود نسبت به دیگر تفکرات، نقاط مبهم و تاریک آن ها را در معر ض توجه دانشمندان قرار می داد و تلاش ها برای رفع این ابهامات و یا ضعف ها باعث رشد علوم می شد. به عنوان مثال وی در کتاب معروف "تهافت الفلاسفه"  به طرح برخی ابهامات و تناقض هایی که در اظهارات فیلسوفان وجود داشت، پرداخته است و همین باعث شده که فیلسوفان آن زمان ، در صدد پاسخگویی و رفع ابهامات بر آیند. در واقع پیشرفت های بشر در علم و دانش مدیون همین نقدها و نکته سنجی های عالمان نکته سنج است.

از دیگر آثار قطب راوندی « تفسیر قرآن » و «تاویل الایات …» است  وی در این کتاب ها به علت نازل شدن آیاتی مانند آیه " تطهیر" ( آیه 33 سوره احزاب در شأن اهل بیت (ع) اشاره و آن را تبیین می کند. همچنین کتاب آیات الاحکام که به بررسی آن دسته از آیات قرآن کریم می پردازد که به بیان احکام اختصاص دارد.  اما مهم ترین اثر علامه قطب راوندی، کتاب «خرائج و جرائح» است که درباره مسائل کلامی و فقهی بوده و همچنین بخش مهمی از آن به معجزات پیامبر (ص) و معصومین (علیهم السلام) اختصاص یافته است. ایشان  در این کتاب، پس از نقل این معجزات روایت های معتبری را که درباره این معجزات وجود دارد بیان می کند .

قطب راوندی نه تنها در مسجد و منزل و مکتب بلکه در طول سفرهای متعدد خود، به نورافشانی پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعة اسلامی آن روز ارائه داده است. او از هر لحظه ای برای انتقال دانش خود به جویندگان حقیقت استفاده می کرد. شاگردان قطب الدین چهره‌های برجسته‌ای هستند که از وی به نقل روایت پرداخته‌اند از میان انبوه جویندگان علم که از خرمن فضل راوندی خوشه‌چینی کرده‌اند نام فرزندان وی مانند "حسین بن سعید بن هبةالله راوندی" درخششی ویژه دارد. همچنین «ابن شهر آشوب مازندرانی»  فقیه و مفسر بزرگ شیعه در قرن ششم برجسته ترین شاگرد قطب راوندی بوده است. در برنامه های بعدی به تفصیل این عالم بزرگ را معرفی خواهیم کرد.

علامه قطب الدین راوندی پس از عمری تلاش بی وقفه در راه نشر معارف اهل بیت (ع) در چهاردم شوال 573 ق. دعوت پروردگار را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت . در آن روز عالمان و اندیشمندان و دوستداران اهل بیت ـ‌علیهم السّلام ـ در خانة قطب راوندی، بر بالین وی گرد آمده بودند تا در لحظات آخر زندگی،  مردی بزرگ از اهل علم و تقوا را بدرقه کنند . نزدیکی های اذان ظهر  علامه قطب راوندی جان به جان آفرین تسلیم کرد و جهان اسلام در عزای یکی از فرهیختگان مکتب اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ به سوگ نشست.
پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه ـ علیهما السّلام ـ به خاک سپرده شد.

پس از هشت قرن زمانی که برای تعمیر صحن مطهر حضرت معصومه ـ علیهما السّلام ـ در حین عملیات عمرانی ناخواسته بخشی از قبر علامه قطب راوندی را شکافته شد و ناظران در کمال تعجب دیدند که آن پیکر مطهر پس از هشتصد سال!  سالم مانده است. علما و مردم شهادت دادند که جسم او هچون کتاب ها و آثارش جاودانه شده است.