آیین های محرم و عاشورا در ملل مختلف(25)

در این برنامه با مراسم محرم و عاشورا در اندونزی آشنا می شویم.

با سلام به یکایک شما دوستان و علاقمندان مجموعه برنامه «آیین های محرم و عاشورا در میان ملل مختلف» با برنامه ای دیگر از این مجموعه با شما همراهان هستیم. محبت و ارادت به اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (ص) نه تنها در ایران که از کانون های اصلی تشیع بوده، همواره وجود داشته بلکه این رویه با فراتر رفتن از مرزهای جنوبی آسیا، کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله اندونزی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. برنامه امروز را به آشنایی با آیین های عزاداری ماه محرم در «اندونزی» اختصاص داده ایم. از شما دعوت می کنیم در این برنامه با ما همراه باشید.

جمهوری اندونزی کشوری است که در آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه قرار دارد و  یک مجمع الجزایر متشکل از ۱۷٬۵۰۸ جزیره و ۳۳ استان است. اندونزی با جمعیت 255 میلیون نفر، چهارمین کشور پرجمعیت دنیا است. حدود ۸۶ درصد از مردم اندونزی مسلمان و بقیه مسیحی، هندو یا بودایی هستند.گینه نو، مالزی، تیمور شرقی، استرالیا، فیلیپین و سنگاپور همسایگان این کشورند.

مردم مناطق مختلف اندونزی احترام ویژه‌ای برای عاشورا و محرم و صفر قائل‌اند. محبت و ارادت به اهل بیت پیامبر (ع) در اندونزی همواره وجود داشته که بخشی از آن در برگزاری مراسم سید الشهدا (ع) در ماه محرم جلوه می یابد. مراسم عزاداری شیعیان اندونزی معمولاً در مناطقی از جمله پاری مان، بنگکولو، پیدی، گریسک و بانیون وانگی، جاوه شرقی و… برگزار می‌شود. ماه محرم در اندونزی با نام های مختلفی شناخته می شود. مردم جزیره سوماترای این کشور عزاداری امام حسین (ع) را «تابوت» می نامند. مردم منطقه پادانگ در غرب این جزیره نیز ماه محرم الحرام را «تابوئیک» نامگذاری کرده اند. مردم جاوه، محرم را «بولان سورو» یعنی عاشورا می‌نامند و نام محرم در شهر «آچیه»، «بولان حسن حسین» یعنی ماه حسن و حسین است.

ذکــر شـهــادت و خــاطــره مـظلـومیـت حضـرت سیدالشهدا (ع) در این مناطق، با برپایی مراسمی در قـالـب نـمادهایی چون «تابوت» بُراق یا ذوالجناح و هـمـچنین پخش گونه های مختلف غذاست. در این دهه، ازدواجی صورت نمی گیرد. وظایف مهم به تعویق مـی افـتـد و حـتـی کـشـاورزان بـه کاشت مزارع خود نمی پردازند.  برگزاری مراسم محرم از قبیل برپایی دسته های عزاداری، نوحه خوانی و برپایی شام غریبان در واقع به بخشی از فرهنگ مردم این مناطق تبدیل شده است.

تابوت گردانی نیز در میان مردم اندونزی یک رسم قدیمی عاشورایی است. تابوت، یک سازه چوبی است که به حرم مبارک امام حسین(ع) شباهت دارد. این تابوت با اوراق رنگارنگ تزئین می‌شود و مردم در تمام روز دهم محرم آن را بر دوش گذاشته و در کوچه و بازار می‌چرخانند و وقت غروب، در دریا می اندازند. فرو بردن تابوت در آب دریا نشان می‌دهد که برگزاری مراسم محرم به پایان رسیده‌است. تابوت آرام آرام در آب فرو می رود و هنگامی که تاریکی شب فرا می‌رسد، سوگواران بر می‌گردند و زیر زبان ورد گونه می‌خوانند، علی بدایا! علی بدایا! (یعنی یا علی (ع) به داد برس). شایان ذکر است متاسفانه در سال های اخیر این مراسم در حال و هوای ماتم برگزار نشده و بیشتر مانند یک فستیوال توریستی است. 

مراسم عزاداری محرم در اندونزی به خصوص در دو شهر پاریامان و بنگکولو با شکوه خاصی برگزار می شود. اوج مراسم محرم در «پاریا مان» در روز عاشوراست که در ناحیه مرکزی و باداشهر برگزار می شود. شروع این مراسم در این منطقه، در اول مـحـرم از طـریـق گرفتن مقداری گِل از رودخانه در نـیـمـه شب، شروع می شود. این گِل در ظرفی که با پارچه ای سفید پوشیده شده است، در تابوت و کفنی که تقریباً نه متر مربع است، قرار می گیرد. این تابوت که نماد قبر امام حسین(ع) است، برای نمایاندن شجاعت و شهادت آن حضرت، با پارچه سفید پوشیده می شود. در پنجمین روز ماه محرم، ساقه درخت موزی از باغی تنها با یک ضربه شمشیر تیز بریده می شود. این عمل نشانه ای از شجاعت یاران امام حسین (ع) در واقعه کربلاست. در هفتمین روز محرم در ساعت 12 بعدازظهر، نمادی از دست امام حسین (ع) که در گلدان قرار داده شده است، در خیابان ها گردانیده می شود و مردم به یاد حادثه غم انگیز و جانسوز کربلا، گریه و زاری مـی کـنـنـد. در صـبح نهم محرم، عمامه ای سفید که «تـوران» خـوانـده مـی شـود، بـه نـشـانه «عمامه» امام حسین (ع) تهیه می شود و طی مراسمی، خاطرات و فداکاری های امام حسین (ع) ذکر می شود. روز دهم محرم، اوج مراسم عزاداری است و هزاران نفر در آن شرکت می‌کنند. سوگواران با حرکتی آرام، نوای «یا حسین» سر می‌دهند و پس از راهپیمایی در مناطق مختلف شهر، عصر روز عاشورا به هم می‌رسند و به ساحل می‌روند تا تابوت نمادین امام حسین علیه‌السلام را به دریا بسپارند.

عزاداران شهر بنگکولو نیز ضمن اجرای مراسم تابوت ، در روز عاشورا نیز هر خانواده با ساخت یک نخل کوچک در روز به عزاداری می پردازد و شب شام غریبان نیز آن را به دریا می اندازند و در غم و ماتم شهدای کربلا اشک می ریزند.

                                          گوشه ای از مراسم عزاداری امام حسین در اندونزی

گفتنی است مردم شهرهای مختلف جاوه و سوماترا، غـذای مـخـصـوصـی آمـاده مـی کـنـنـد کـه در جـاوه «بوبوراسورآ»، یعنی حلیم عاشورا نامیده می شود و در بین نیازمندان و عزاداران توزیع می شود. در آچـه، ایـن غذا «کانجی عاشورا»، یعنی غذای عاشورا خوانده می شود و از گندم، شیر، شکر، حبوبات و برخی میوه ها همانند انبه، انار و موز تهیه می شود.غذای پخته شده را به مساجد می‌برند و مردم بعد از یاد شهدای کربلا از آن می‌خورند.

                                     **************************************