حقایقی درباره موزه لوور ابوظبی

به تازگی موزه لوور در ابوظبی امارات افتتاح شد. هزینه برپایی این موزه یک و نیم میلیارد یورو اعلام شده و بیش از 600 اثر هنری از سراسر جهان در آن به نمایش گذاشته شده است. مقام‌های فرانسوی اعلام کرده اند که هیچ محدودیتی برای نمایش آثار مجموعه لوور (شامل نقاشی بدن‌های برهنه) در این کشور مسلمان در نظر گرفته نشده است. در ادامه گذری خواهیم داشت بر حواشی به وجود آمده پیرامون افتتاح این موزه .

موزه لوور ابوظبی یک موزه هنر و تمدن است که در ابوظبی، امارات متحده عربی واقع شده‌است. این موزه که در منطقه فرهنگی جزیره سعدیات قرار دارد و ساخت آن ده سال در جریان بوده،  در 8 نوامبر 2017  توسط امانوئل مکرون - رئیس جمهور فرانسه گشایش یافت. موزه لوور ابوظبی توسط معمار فرانسوی ژان نوول (Jean Nouvel)  طراحی شده و اولین موسسه از موسسات متعددی‌ست که قرار است در این منطقه افتتاح شوند.

موزه لوور ابوظبی شاید اولین موزه گالری بزرگ امارات باشد که در آن صدها تابلو و اثر هنری گردآوری شده تا بتواند بیشتر از آنکه تاثیر مهمی در منطقه از نظر فرهنگی و هنری داشته باشد، در جذب توریست موفق شود. با وجود آنکه از ایران هیچ مقامی در مراسم رسمی افتتاحیه موزه لوور ابوظبی حضور نداشت اما آثار ایرانی‌ای که در این موزه و در سالن‌های متعدد آن چیده شده ، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب کرد.این آثار مربوط به مراحل متعدد تاریخی و همچنین شهرهای مختلف ایران است. از جمله این آثار گلدانی با طرح‌های هندسی و همچنین تصاویر حیوانات مختلف مربوط به 4200 تا 3800 سال قبل از میلاد مسیح بوده و از شوش در ایران آمده است. این گلدان از موزه لوور پاریس به امانت گرفته شده است.

 در یکی دیگر از سالن‌های موزه لوور ابوظبی، تصویر کماندار هخامنشی بر روی سنگ مربوط به سال 510 پیش از میلاد، بازدیدکنندگان را به سوی خود می‌کشاند. این اثر در منطقه شوش کشف شده است. در کنار این سرباز هخامنشی نیز یک مجسمه شیر از جنس برنز قرار داده شده که مربوط به امپراتوری هخامنشی و عمر آن تا حدود سده 330 تا 550 پیش از میلاد تخمین زده شده است.

 اما در یک موزه-گالری چه چیزی جز آثار تاریخی و آثار هنری  هنرمندان کشورهای دیگر باید وجود داشته باشد ؟ آیا نمونه هایی از تاریخ و هنر همان کشور نیز نباید در موزه به چشم بخورد ؟  

امارات که از اتحاد هفت شیخ‌نشین کوچک در 1350 خورشیدی تشکیل شده، در طول قدمت 45 ساله خود، کشوری شده که تنها به فکر منافع اقتصادی بوده ‌است. گسترش ساخت جزیره‌های مصنوعی در خلیج‌فارس که تاکنون1200 کیلومتر به سواحل این کشور افزوده ، نه‌تنها از دیدگاه محیط‌زیستی به زیان خلیج‌فارس است، بلکه ادعاهای سیاسی آتی را در پی داشته و دست‌کمی از ادعاهای پوچ آنها در مورد سه جزیره ایرانی نخواهد داشت. در عین این تلاش های بیهوده  برای توسعه سیاسی و ارضی، در این نقطه جغرافیایی که تاریخی طولانی ندارد، هر کاری برای میراث‌سازی می‌شود که ساخت موزه ‌لوور ‌ابوظبی، یکی از آنهاست.

امارات متحده عربی هیچ‌گونه هویت هنری و فرهنگی ندارد که بخواهد تابلوی نقاشی یا آثاری در زمینه تجسمی داشته باشد. لذا دست‌آوردهای هنری یک کشور دیگر باید مسافران هنری و سفیران فرهنگی موجود در موزه هایش باشد. در چنین مواقعی کشورهای غربی راه حل ارائه داده و با کسب درآمدهای هنگفت، طرح هایی برای هویت سازی ارائه می دهند که برپایی جشنواره های سینمایی و ساخت موزه هایی همچون موزه لوور ابوظبی از جمله آنهاست.

ساخت موزه لوور ابوظبی که پس از امضای قرارداری در سال 2007 آغاز شد، 654 میلیون دلار هزینه داشته که از سوی امارات متحده عربی تأمین شده است. بر اساس توافق 30 ساله ای که میان فرانسه و امارات متحده عربی امضا شده ، فرانسه در مقابل ارائه آثار هنری خود یک میلیارد یورو به دست می‌آورد . از این مقدار، 400  میلیون یورو حق امتیاز نام "لوور" برای این موزه است.

ماجراهای این موزه تازه تاسیس به همین موارد ختم نمی شود. دقیقاً یک سال قبل در نوامبر سال 2015 ،  رئیس جمهور وقت فرانسه پیشنهاد داد برای حفظ آثار فرهنگی و باستانی مورد تهدیدهای تروریستی در عراق و سوریه ،  این آثار به مرکز حفظ میراث فرهنگی لییوان منتقل شوند ، جایی که قرار است در شمال فرانسه و تحت نظارت موزه لوور افتتاح شود.

فرانسوا اولاند این سخنان را بعد از رونمایی تابلویی به نام "مرکز حفظ آثار آینده" بیان کرد و افزود: اولین ماموریت مرکز لییوان، نگهداری آثار موزه لوور پاریس است و ماموریت دیگر متاسفانه مرتبط با حوادث و مصیبت ها و بلایایی است که اکنون جهان شاهد آن است به گونه ای که میراث فرهنگی در معرض تهدید تروریست ها به ویژه در سوریه و عراق قرار گرفته است.
البته پیش از آن  برخی ناظران درباره فروش و قاچاق سازمان یافته آثار باستانی سوریه و عراق به دست داعش هشدار داده بودند و برخی گزارش ها حاکی از این بود که آثار باستانی کشورهای درگیر جنگ به بعضی کشورهای اروپایی قاچاق می شوند. 
همان زمان فیلیپ لالیو نماینده فرانسه در یونسکو نیز گفت: میراث باستانی عراق، در خطری بزرگ است و با توجه به اهمیت فرهنگ و میراث باستانی در برقراری صلح و گفت وگو، این مسئله از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به گفته برخی ناظران، داعش، برای خارج کردن این آثار باستانی از عراق، تونل هایی ایجاد می کرد و آن ها را در آن سوی مرزها در کشورهای اروپایی و آسیایی به فروش می رساند تا بتواند نیازهای مالی خود را تامین کند.

موضوعی که اقدام موزه لوور فرانسه، در ارائه اشیاء باستانی را زیر سوال می برد، ارتباط این موزه با قاچاق چیان اشیاء باستانی و تجهیز گنجینه خود از راه معامله های غیرقانونی است. به عنوان نمونه می توان به اقدام اخیر این موزه در بخش "اسلامی – ایرانی" اشاره کرد . بخشی که طی یک سال اخیر، با کاشی‌های تاریخی مربوط به شهرها و دوره‌های تاریخی ایرانی تزئین شده است. با توجه به بازتاب خبر سرقت کاشی‌ها از سردرِ بناهای تاریخی ایران و اظهارنظر برخی کارشناسان میراث فرهنگی مبنی بر انتقال این آثار به کشورهای دیگر، این موضوع از سوی کارشناسان چندان هم  ساده و بی اهمیت قلمدا نمی شود.

دکتر "حسن کریمیان" ، باستان‌شناس و معاون پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران که سال گذشته بازدیدی از موزه‌ لوور در پاریس داشته ، با حجم زیادی از کاشی‌های قدیمی که در بخش ایرانی موزه‌ لوور به نمایش درآمده‌اند و اطلاعات کاملی از مکان، زمان کشف و دوره‌ تاریخی آن‌ها ارائه نشده، مواجه می‌شود. او می‌گوید: آخرین بازدیدی که پیش از این از موزه‌ لوور داشتم ، به سال 93 بازمی‌گردد، اما در آن زمان و قبل از آن چنین چیزی را در موزه‌ لوور ندیده بودم . این تعداد کاشی و عناصر تاریخی در بخش اسلامی موزه لوور چشمگیر بود.
  کریمیان می گوید:  چیزی حدود دو سه هزار قطعه از اجزای تزئینی بناهای ایران در این بخش از موزه وجود داشتند . برایم جالب بود که چطور این همه عناصر تزئینی در موزه لوور به نمایش درآمده‌اند ؟ در حالی که تا پیش از این، نمایش این آثار در این موزه‌  بسیار محدود بود.

این باستان شناس تاکید می‌کند که  همه این آثار جزو تزئینات بناهای تاریخی هستند که از ایران به کشورهای دیگر قاچاق ‌شده و معمولا" مقصد این آثار موزه‌هایی مانند هرمیتاژ ، لوور ، لندن ، ژاپن یا آمریکا است.  وی تاکید می کند که  کمیته ملی موزه‌های دنیا ( ایکوم جهانی ) قوانینی برای جلوگیری از این نوع داد وستد در موزه‌های مختلف تدوین کرده که امید است هرچه زودتر  در قبال این نوع اقدامات واکنش مناسبی نشان دهد.

همین گفته ها و اخبار موثق دیگر درباره قاچاق اشیاء باستانی توسط داعش، موجب شد که یک گروه پژوهشگر درصدد آن برآیند تا اشیاء موزه لوور ابوظبی را بررسی کرده و درباره آن تحقیق کنند. این کمپین بین المللی بعد از بررسی های کارشناسی اعلام کرده که  این موزه  مملو از آثار تاریخی سرقتی و قاچاق شده از عراق، سوریه و مصر است. 

این کمپین افزوده که بخشی از این آثار سرقتی توسط باندهای قاچاق آثار تاریخی به امارات فروخته شده و این باند‌ها نیز با گروه‌های تروریستی ارتباط‌هایی دارند.  کمپین مزبور با اشاره به سرقت آثار مصری با تبانی افراد ذی‌نفوذ در مصر و ابوظبی اعلام کرد: افتتاح این موزه جدید یک اقدام بی ارزش برای بزک کردن امارات و نظام استبدادی آن است.

کمپین تحریم امارات از قصد خود برای راه اندازی یک کارزار برای منتشر کردن واقعیت و نحوه سرقت اکثر آثار موزه لوور ابوظبی نیز پرده برداشته است. "هنری گرین"، مدیر این کمپین بین المللی، حتی ایده این موزه را نپذیرفته ، زیرا یک کشور " فاقد تاریخ " آن را اجرا کرده است.  در بیانیه‌ای که این کمپین منتشر کرده، از گردشگران خواسته شده این موزه را بایکوت کنند. زیرا این موزه، موزه بزرگ لوور پاریس را بدنام می‌کند.

سخنگوی کمپین بین‌المللی تحریم امارات با تاکید بر اینکه کمپین ، این طرح را از سوی کشوری بدون تاریخ که هیچ اهمیتی به حقوق بشر نمی‌دهد، رد می‌کند، گفت:  ساخت موزه به‌دست کارگرانی صورت گرفت که حقوق  آنها نقض شده و آماج تحقیر و اهانت قرار گرفته‌اند و بسیاری از آنها به‌دلیل نبود مراقبت‌های بهداشتی و کار طولانی‌مدت در گرمای شدید جان خود را از دست داده‌اند .  این کمپین اقدام به انتشار گزیده‌هایی مهم از گزارش‌های سازمان دیده‌بان حقوق بشر   کرده که در آن به چگونگی تحقیر کارگران طی ساخت موزه، محدود کردن آزادی‌های آنها ، عدم پرداخت هزینه‌هایشان و نداشتن اجازه سفر به آنان پرداخته شده است .

گفتنی است که  بیش از 35 هزار اثر تاریخی ، فرهنگی و هنری در موزه لوور فرانسه وجود دارد که سالانه  حدود 8 میلیون بازدید کننده دارد . 2500 اثر تاریخی از ایران در لوور وجود دارد که گفته می شود بخش قابل توجهی از آن از طریق غیر معمول خریداری شده و یا پاسخ روشنی برای وجود آنها در این موزه داده نشده است .

------------------------------------------------------