گزارشی از سی و سومین جشنواره موسیقی فجر

روزهای سرد جدی ماه با گرمای سالن های اجرای موسیقی همزمان بود. سی و سومین جشنواره موسیقی فجر در ایستگاه پایانی خود، با معرفی برگزیدگان در روز شنبه (30 دی) به کار خود پایان می دهد. گزارشی از این جشنواره و هنرمندان و گروههای شرکت کننده در آن را در ادامه می شنوید .

سخن از موسیقی ایران زمین،  سخن از صدای عشق است و یقیناً به اندازه قدمت و قداست این موهبت الهی، می توان از زیبایی های نهفته در معارف موسیقی این سرزمین کهن، صداقت اهالی شریف آن ، زیبایی ها و ظرفیت های کم نظیرش و نقشی که در همراهی با فراز و فرودهای تاریخ اجتماعی مردم نجیب ایران  داشته است ، سخن ها گفت .

موسیقی را رساترین گونه هنری نامیده اند و این هنر، هر ساله در قامت  جشنواره موسیقی فجر، گزیده ای از آفرینش های جدید  و بخشی از ظرفیت های منحصر به فرد خود را به تماشا و ارزیابی  مردم می گذارد. از اینرو برگزاری این جشنواره ، فرصتی برای مرور داشته ها و ترمیم فروگذاشته ها و همچنین ویترینی برای مرور فعالیت های یک ساله هنرمندان عرصه  موسیقی به شمار می رود.

جشنواره‌ موسیقی فجر در سال 1364 ( فوریه 1986 )  فعالیت خود را با عنوان "جشنواره سرود و آهنگ‌های انقلابی" آغاز کرد. چهار سال پس از برگزاری این جشنواره هنری،  عنوان آن به "جشنواره موسیقی فجر" تغییر کرد و بخش های دیگری به آن افزوده شد. در سال 1370 (  فوریه 1992 ) ، جشنواره برای نخستین بار به صورت بین‌المللی برگزار شد و علاوه بر گروه‌های داخلی در سبک‌های گوناگون ، چند گروه خارجی نیز در جشنواره حاضر شدند . البته در آن سال بیشتر تلاش شد تا موسیقی کشورهای اسلامی ، محور فعالیت‌های بخش بین‌الملل قرار گیرد و برترین هنرمندان مسلمان موسیقی ، در جشنواره حضور داشتند : گروه استاد آدینه هاشم‌اف و گروه دولتمند خلف از تاجیکستان ، گروهی از هند با رهبری استاد بسم‌الله خان ( نوازنده مشهور شهنای ) و استاد هابیل علی‌اف از جمهوری آذربایجان با آواز نصرالله ناصح‌پور .   

در سال 1376  ( فوریه 1998 ) در سیزدهمین دوره جشنواره موسیقی فجر، گروه‌های موسیقی بانوان توانستند در جشنواره‌ به اجرای برنامه بپردازند . بخش ویژه‌  بانوان در سال‌های بعد نیز کماکان در جشنواره حضور داشت. در دوره بیستم، نگاه جشنواره به طور ویژه به بحث پژوهش در موسیقی معطوف و در دوره بیست و سوم، بخش رقابتی در جشنواره موسیقی فجر راه‌اندازی شد. در دوره‌های بعدی نیز موضوع جوان‌گرایی به عنوان محور اصلی جشنواره مطرح شد. در سی‌و یکمین دوره از این رخداد موسیقایی، با نگاهی به تجربیات سال‌ های گذشته و ضمن توجه ویژه به بخش تولید ، تلاش‌هایی در زمینه اعتبار بخشی به این رخداد مهم انجام شد. جشنواره موسیقی فجر ‌اکنون 33  ساله است و توسط "حمیدرضا نوربخش" مدیریت می‌شود.

سی وسومین دوره جشنواره موسیقی فجر، از 20 تا 30 دی ماه (10 تا 20 ژانویه) در تهران و در سالن های  تالار وحدت، تالار رودکی، برج آزادی، فرهنگسرای نیاوران، برج میلاد و مرکز همایش های ایرانیان  برگزار شد. در این دوره از جشنواره بیش از 90  اجرا در قالب 85  گروه شرکت‌کننده در بخش‌های مختلف ردیف‌ ‌دستگاهی، ارکسترال، بانوان، نواحی، پاپ، تلفیقی و بین‌الملل، روی صحنه رفت.

در بخش موسیقی انقلاب، شش اجرا روی صحنه رفت که سه اجرا به سه گروه موسیقی ردیف دستگاهی اختصاص داشت. در این میان برای اولین بار بخش "کرال" به موسیقی انقلاب اضافه شد که آثار و سرودهای جاودانه انقلاب از سوی سه گروه کُر اجرا شد . بخش پژوهش ، همزمان با آغاز سی و سومین جشنواره موسیقی فجر ، در موسسه فرهنگی اکو برگزار ‌شد. در این دوره ، پژوهشگرانی از آلمان،  اتریش، لهستان و ایران بر اساس جدول بخش پژوهشی، در روزهای تعیین‌شده به بررسی دیدگاه های مختلف درباره موضوع اختصاصی، پرداختند .

 "ساختار و چشم انداز موسیقی جَز"  با حضور "میشاییل کار" از اتریش، "رقابت های رسمی در موسیقی موجودیت، کارکردها، فرصت ها و خطرات" با حضور "کلوس نویمن" از آلمان، "زیبایی ‌شناسی موسیقی کلاسیک و مقایسه آن با روند موسیقی ایرانی" با حضور "محمد سعید شریفیان" از ایران،  کارگاه سنتورنوازی معاصر با محور "پاسچر" به مدیریت "اردوان کامکار " نوازنده ایرانی، کارگاه آموزشی "پردازش گوش، حس شنوایی و سونوریته" با حضور "حمید متبسم" از ایران و  نشست " تعاریف و ساختمان موسیقی الکترو آکوستیک و تاریخچه آن در ایران"  با حضور "آیدین صمیمی مفخم " از ایران  و "مارتینا کاسکا" از لهستان، عناوین نشست ها و کارگاههای پژوهشی جشنواره موسیقی فجر بود که طی روزهای جشنواره با حضور علاقمندان برگزار شد .

در بخش بین الملل با تکیه بر حوزه "ایران فرهنگی"سعی بر وجود تنوع  بود. هنرمندانی مانند "فرانچسکو کفیسو" ( نوازنده ایتالیایی ساکسیفون)، "مانو کچه" ( نوازنده فرانسوی درامز )، یک گروه مغولستانی، "همایون سخی"( نوازنده افغانستانی ساز رباب ) و  "ارکان اوگور" ( نوازنده ترک باغلاما و گیتار) در جشنواره حضور داشتند. از دیگر هنرمندان حاضر در جشنواره موسیقی فجر می توان به "پرویز شهیدخان" از هند، گروه "آی سو" از اتریش، "ریکاردو ری برو" از پرتغال ، کوارتت "کلنگ" از آلمان، "تریو سوشان" از فرانسه و هنرمندانی از کشورهای چین، صربستان ، اسلوونی و سنگال اشاره کرد.

"مارکو بیزلی" ، خواننده ایتالیایی آواز کلاسیک، در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت . پژوهش‌های فردی او در باب تولید آوازی و وضوح متن‌های خوانده شده ، مورد استقبال بسیاری قرار گرفت . در سال 2009  اتحادیه‌ سالن‌های تئاتر و کنسرت هلند ، او را نامزد بهترین اجرای سال کرده بود . بیزلی آلبوم‌های بسیاری دارد که اغلب آنها با استقبال رو به رو شده است .

علاوه بر وی که برنامه اش با استقبال مخاطبان ایرانی روبرو شد، "مانو کچه" (Manu Katche) نوازنده درامز از کشور فرانسه نیز در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر با اجرایی موفق حضور داشت. مانو کچه از جمله هنرمندانی است که هم در اجراهای زنده و هم در ضبط های استودیویی، حضور فعالی دارد. او دنبالهرو سبکی یکتا در نوازندگی‌است، آمیزه‌ای متمایز از ظرافت و قدرت که موسیقیدان‌ها و تهیه‌کنندگان همواره در پی آن هستند. کچه که نوازنده‌ درامز منتخب پیترگابریل است در اثر بسیار موفق او به نام " پُتک" ، درخشش چشمگیری داشت و کانون گروه او در اجراهای زنده‌ اخیرش در تور جهانی «Back to front» است . این هنرمند تاکنون شش آلبوم با نام خود منتشر کرده که با اقبال گسترده‌ جهانی رو به رو شده‌ است.  ‌

"ارکان اوگور" نوازنده مطرح باغلاما و گیتار از کشور ترکیه در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر برای علاقمندان به اجرای برنامه پرداخت . اوگور،  چهره شناخته شده موسیقی در ترکیه محسوب می شود که بیشتر به دلیل پرداختن به موسیقی فولکلور این کشور و ساخت موسیقی فیلم ، شناخته می شود. این هنرمند با ترکیبی از ملودی های آشنای ترکی و رنگ آمیزی جدیدی با معیارهای موسیقی جاز محلی ، نگاهی متفاوت در این سبک  به اجرای موسیقی دارد.

تعدادی از گروه ها و هنرمندان فعال موسیقی اقوام ایران در چارچوب بخش "موسیقی نواحی"، در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر آثار خود را در تالارهای میزبان این رویداد موسیقایی اجرا کردند . برگزاری ویژه‌برنامه " شب موسیقی بلوچستان" با حضور گروه "ساحل مکران"  به سرپرستی محمد اسحاق بلوچ به همراه چند نوازنده شاخص سراوان و ایرانشهر منطقه بلوچستان ، از جمله برنامه های جذاب جشنواره بود .  گروه های " ژی " به سرپرستی شهباز شاهین پور از مهاباد با هدف معرفی فرهنگ سورانی، " نی مه " به سرپرستی امیر میرشکاری از بوشهر ، از جمله برنامه هایی بود که  با شور و حرارت و استقبال فراوان مخاطبان برگزار شد. اجرای گروهی از هنرمندان پیشکسوت استان های هرمزگان ، بوشهر و خوزستان از جمله خالو قنبر راستگو ، احمدعلی شرفی در کنار تعدادی از جوانان هنرمند این مناطق به سرپرستی محسن آقایی ، به همراه اجرای گروهی از جزیره هرمز با انجام حرکات آیینی ، ویژه برنامه دیگری بود که با محوریت موسیقی جنوب ایران در ایام جشنواره موسیقی فجر اجرا شد .

گروه  "دیلمون"  به سرپرستی محمود فرضی نژاد از گیلان، گروهی از هنرمندان موسیقی لرستان با هنرمندی محمد باجلاوند پیشکسوت موسیقی نواحی لرستان، گروه "مازرون" از مازندران، گروه "مخام چیلر" از منطقه ترکمن صحرا با هنرمندی طواق سعادتی و گروهی از هنرمندان موسیقی خراسان و گروه "عاشیقلار" به سرپرستی احمد ملکی علیشاه از آذربایجان، از دیگر گروههای حاضر در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر بودند.

گروه "جوانان شش اقلیم"  که با هدف حضور جوانان مستعد موسیقی نواحی در رویدادهای ملی تشکیل شده است، در روزهای برگزاری جشنواره به اجرای برنامه پرداخت. یکی از ویژگی های بارز این مجموعه ، حضور تعدادی از استادان مطرح موسیقی اقوام ایران از مناطق لرستان، بختیاری، ترکمن ، کردستان،  خراسان و آذربایجان به عنوان نوازنده است.

در بخش موسیقی ارکسترال نیز که یکی از بخش های اصلی جشنواره موسیقی فجر است، اجرای ارکستر سمفونیک صدا و سیما، ارکستر ملی ایران به رهبری فریدون شهبازیان ، ارکستر سمفونیک تهران به رهبری شهرداد روحانی ، ارکستر " نیلپر " به رهبری نوید گوهری ، گروه کر آوازی تهران به رهبری میلاد عمرانلو ، ارکستر فیلارمونیک کردستان به رهبری مهدی احمدی ، از جمله اجراهای باشکوه و جذاب بود .

جایزه "باربد"، نقطه عطف جشنواره موسیقی فجر است که پس از ارزیابی حدود 200 اثر، در مراسم پایانی به افراد برگزیده اهدا می شود. جایزه بهترین آلبوم موسیقی ایرانی، بهترین آلبوم موسیقی نواحی سال، بهترین آلبوم موسیقی کلاسیک سال ، بهترین آلبوم موسیقی ایرانی سال ، بهترین آلبوم موسیقی فیوژن سال ، بهترین آلبوم موسیقی پاپ سال و بهترین آلبوم موسیقی تلفیقی سال در حوزه جایزه " باربد " است . باربد ، معروف ترین موسیقی دان ، نوازنده و خواننده ایرانی است که در قرون ششم و هفتم میلادی زندگی می کرد .

---------------------------------------------------------------------------