Pars Today

آنچه به هنر انقلاب، هویت خاصی بخشیده و آن را از هنر قبل از انقلاب در ایران و از هنر جدید در جهان متمایز ساخته، مضامین و سوژه‌های آن است . " عملکرد " این هنر با سوژه های جذابش، موضوع این گفتار است .

نگاهی به تاریخ نشان می دهد که انقلاب اسلامی در عصر رونق مکاتب دین ستیز و معنویت ‎گریزی چون مارکسیسم و لیبرالیسم به پیروزی رسید و پیام نوینی از پیوند انسان و دین را به جهانیان عرضه کرد. توجه به تربیت و تعالی انسان و ایجاد زمینه و محیط مناسب برای رشد فضایل انسانی ، اصلی بنیادین در تعالیم اسلامی است و هدف مهم آن برقراری نظام جمهوری اسلامی بوده است . به همین دلیل اندیشه های پوچ گرایانه و شعارهایی چون "هنر برای هنر" ، به حاشیه رانده شد و محبوبیتی برای جامعه و هنرمند انقلابی و مسلمان ایران نداشت .

در سالهای پرشور اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، " هنر مردمی" که انتقال دهنده ارزش های فرهنگی انقلاب بود ، توصیه و تشویق می شد ." هنر مردمی" ، اصطلاحی بود که در آن دوران جایگزین "هنر مدرنیستی" شد و سبکی آمیخته از رئالیسم و گاه اکسپرسیونیسم داشت. این هنر  با موضوعاتی سیاسی و انقلابی برای ترویج و تبلیغ بن مایه های انقلابی تلاش می کرد و از سوی مردم عادی به ویژه طبقه مستضعف، قابل درک بود.

همزمان با زدودن فرهنگ بیگانه، تقویت فرهنگ خودی نیز ضرورت غیر قابل انکاری یافت و تاثیرمطلوبی بر هنر ایران در آن سالها گذاشت. تقویت فرهنگ خودی از سویی موجب حفظ آن از آسیب‎های فرهنگی و ارتقای سطح فرهنگ عمومی ‎شد و از سوی دیگر، هنر ایران را به هنری یگانه در عرصه های جهانی تبدیل کرد. به عنوان نمونه می توان به سینمای ایران و تغییرات شگفت انگیز آن اشاره کرد که اساساً قابل مقایسه با سالهای پیش از انقلاب نیست. هنر سینما که به گفته کارشناسان در اواخر عمر رژیم پهلوی "مرده بود"، طی 40 سال پس از انقلاب  به چنان بالندگی و رشدی دست یافت که نه تنها در عرصه داخلی ، بلکه در سایر نقاط دنیا نیز به عنوان نمونه ای از سینمای انقلابی و متعهد به اخلاق و انسانیت شناخته شد .

شاید این سئوال مطرح شود که هنر متعهد در جامعه، چگونه شکل می گیرد و بر چه پایه هایی استوار است ؟ 
بدیهی است هدف هرگونه فعالیت انسانی، باید  خوشبخت کردن نوع بشر باشد و این قاعده‌ای عام در فعالیتهای فردی و گروهی به شمار می رود. هنر نیز فعالیتی است که نقش خطیر خود را در سعادتمند کردن فرد و جامعه انجام می دهد و سعی می کند زندگی را خوشایندتر و دلپذیرتر به تصویر بکشد و حقایق عالم هستی و جهان را به زبانی تمثیلی بیان کند.
هنر متعهد، از ذهن و تفکر هنرمندی سرچشمه می گیرد که پایبندی او به یک مکتب و اندیشه موجب می شود اثر هنری در خدمت بیان ارزشهای آن مکتب و اندیشه  قرار گیرد . البته این موضوع، ناقض آزادی هنرمند نیست و نمی توان آن را محدودیتی برای او دانست . بلکه هدف از این دیدگاه ، سامان دادن به آزادی و جلوگیری از انحراف آن از اهداف انسانی است . 

جامعه اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی ، سعی می کرد ارزشهای دینی و فرهنگی را بر هم منطبق کند . در این مسیر ، فرهنگ عمومی مردم تغییرات اساسی کرد و موجب شد هنرهایی چون سینما و تئاتر و حتی هنرهای سنتی ، به فرهنگ و ارزشهای دینی نزدیک تر شوند. یکی از دستاوردهای این نزدیک شدن ، متعهد شدن هنرمندان به ترویج ارزش های اخلاقی و اسلامی از طریق رسانه قدرتمند هنر بود .هنرمند ایرانی پس از احساس تعهدی که به جهان هستی یافت ، مسئولیت خود در برابر انسانیت و جامعه بشری را نیز دریافت و تصویرگر هنری شد که عدالت ، مهرورزی ، ایثار ، اخلاق و مضامین انسانی را در جامعه به نمایش می گذارد  . هنمند ایرانی به تدریج دریافت که التزام و تعهد موجود در این آثار ، به ارزشهای هنری و ادبی آنها لطمه‌ای نمی زند و الزاما  اثر هنری را به پروپاگاندای تبلیغاتی تبدیل نمی کند . این مسئله پیشتر نیز در انقلابهای بزرگ دنیا دیده شده است. به عنوان نمونه رستاخیز ادبی روسیه، موجب خلق شاهکارهای نویسندگانی چون تولستوی، داستایفسکی، گورکی و تورگینف شد که علاوه بر وجود ارزشهای غیرقابل انکار ادبی و هنری، التزام و پایبندی‌شان به دیدگاهی خاص و مشخص، سبب آن شد که نوعی از ادبیات متعهد پایه ریزی شود . 

در مورد ادبیات و هنر متعهدی که پس از انقلاب اسلامی متولد شد، باید این نکته را گفت که این هنر نه تنها بر جریان فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی تاثیر عمیق گذاشته، بلکه در گسترش فرهنگ مبارزات رهایی بخش در سراسر جهان موثر بوده و فرهنگ مبارزه با نظام سلطه در مکتب اسلام را به جهانیان معرفی کرده است . 
به یقین می توان گفت که ماندگاری بسیار از ارزشها و هنجارهای انقلابی، مدیون پیوند عمیق میان هنر و انقلاب مردم مسلمان ایران است و اگر این ارتباط تنگاتنگ نبود ، شاید تمام اضلاع و زوایای انقلاب به تصویر کشیده نمی شد و امکان ارائه آن به سایر ملتهای جهان به وجود نمی آمد . به همین دلیل امروز می توان اذعان کرد که پیشرفت و اقتدار هنر و هنرمند ایرانی ، مدیون انقلاب اسلامی است و انقلاب اسلامی نیز در شرایط دشوار جهانی و تحریمها و هجوم تبلیغاتی دشمنان ، از طریق اندیشه ، قلم و دوربین هنرمندان خود توانسته است صدایش را به اقصی نقاط جهان برساند .

--------------------------------------------------------------------