هنر در پرتو انقلاب اسلامی (9)

هنر سینما، شاخص ترین هنر ایرانی در چند دهه بعد از انقلاب اسلامی است و این هنر در داخل و خارج ایران ، به هنر اول ایرانیان معروف و شناخته شده است و محبوبیت آن در سالهای پس از انقلاب، با هیچ هنر دیگری قابل مقایسه نیست .

مظفرالدین شاه قاجار اگر می دانست روزی روزگاری "سینماتوگراف" تبدیل به هنر- صنعتی تاثیرگذار می شود، هرگز این تعریف ساده اندیشانه را که سینما توگراف، "دستگاهی که روی دیوار می اندازند و مردم در آن حرکت می کنند" از این بزرگترین دستاورد هنری بشری نمی کرد.

از سینمای ایران به عنوان یکی از باسابقه ترین سینماهای جهان یاد می شود. سینمایی که از سال 1900 میلادی، فراز و فرودهای مختلفی به خود دیده است. گرچه نمی توان از برخی دستاوردها و موج های تحول خواه در سینمای پیش از انقلاب اسلامی چشم پوشی کرد ، اما این سینما از سال 1357 (1979) رنگی دیگری به خود گرفت.

سینما، در سیره نظری امام خمینی (ره) به عنوان یکی از مظاهر تمدن معرفی شده است و باید در خدمت تربیت مردم باشد. براین اساس سینماگران نیز در سال های پس از انقلاب، از سینما به عنوان یک رسانه برای تبیین، تعمیق و توسعه رویکردهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی استفاده می کنند و حضور در جشنواره های جهانی را فرصتی برای اهداف مدنظر خود می دانند. تقویت دیپلماسی فرهنگی و ترویج دیدگاه ارزشمند و مترقی فرهنگ اصیل ایرانی - اسلامی، از جمله نتایج این باور است که موجب می شود حضور بین المللی در اولویت برنامه ریزی متولیان سینما در ایران باشد.

سینمای ایران از پشتوانه غنی نیروی متفکر انسانی برخوردار است و در سال های اخیر، رویش خیره کننده ای داشته که ثمره رویکرد ایجاد فرصت برای جوانان است. علاوه بر این، ایجاد زمینه مناسب برای فعالیت بانوان در کلیه رشته ها و شاخه های حرفه فیلمسازی، از دیگر دلایل موفقیت سینمای ایران در چند دهه اخیر است. سینمای پس از انقلاب ایران با کنار زدن موج  ساخت فیلم های مبتذل دوران پیش از خود، به جریان سازی فرهنگی در کشور و منطقه و بلکه جهان پرداخت. سینمای ایران پس از انقلاب، درواقع بستر صعود سینما و سینماگران در عرصه های داخلی و خارجی بوده و همواره در عرصه بین المللی و حرفه ای  بسیار جدی گرفته شده است. 

 اساساً سینما در متن اجتماع و در تعامل با واقعیت های ملموس و عریان آن، شکل می گیرد. سینما پدیده های جاری در جامعه را در قالب تصویر، اندیشه و احساس می آورد تا مخاطبان و مردم را با ساختار اجتماعی جامعه ای که در آن زندگی می کنند، پیوند دهد. سینما به عنوان یک خرده سیستم فرهنگی ، نمی تواند از سیاست دور باشد، به ویژه آنکه ساختار سیاسی، ریشه در بنیان های فرهنگی داشته باشد. 
در این میان با توجه به وقایع سیاسی، اتفاقات مهمی در سینمای ایران رخ داده است که از جمله آنها می توان به حذف تدریجی نفوذ و حضور فیلمهای خارجی و محصولات آمریکایی اشاره کرد. به فاصله کوتاهی پس از انقلاب ، نمایش محصولات هالیوودی و آثار سخیف تجاری در سینماهای ایران ممنوع شد و تمرکز سالن های نمایش و سینماها، برنمایش آثاری با مایه های دینی و اجتماعی از سینمای جهان به ویژه نمایش تولیدات داخلی با هدف حمایت از سینماگران قرار گرفت.

با شروع جنگ تحمیلی در سال 1359 (1980) و غرّش هواپیماهای عراقی بر فراز آسمان تهران و چند شهر بزرگ دیگر ایران، فصلی از تاریخ معاصر ایران گشوده شد که یکی از غنی‌ترین و پرمایه‌ترین دست‌مایه‌ها را برای سینمای ایران به ارمغان آورد. سینمای ایران که تا پیش از انقلاب به دلیل نبود مناسبت، به یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ژانرهای سینما یعنی "سینمای جنگ" بی‌اعتنا بود، بعد از این واقعه نزدیک به سه دهه، بخش‌ قابل توجهی از تولیدات خود را به سینمای جنگ اختصاص داد. مسئله جنگ و دفاع مقدس به دلیل تحمیلی بودن آن و مطرح شدن مسئله دفاع و حفظ کشور، باعث شد فیلمسازان و هنرمندان ایران به هر شکلی با این مسئله درگیر شوند.  جنگ با تمام وجوه زندگی مردم ایران ، پیوند خورده بود و سینما بیش از هر هنر دیگری در خدمت جنگ بود.

فهرست طولانی و سرشار از آثار درخشان سینمایی با موضوع جنگ تحمیلی و نمایش رشادت و شجاعت رزمندگان و مردم ایران از هر قشر و جنس و دین و اعتقاد، بیش از هر چیزی نشانگر درک و شناخت سینماگران ایرانی از اهمیت جنگ تحمیلی در تاریخ معاصر ایران است.

سینمای ایران قبل از انقلاب اسلامی، دربرگیرنده آثاری بود که برای تفریح و سرگرمی ساخته می شد و ابتذال، واژه ای مناسب برای توصیف اغلب این آثار است. گرچه فیلمسازانی نیز بودند که آثار شایسته و در خور توجهی ساختند و در مجامع بین المللی حضور یافتند امّا در قیاس با سینمای پس از انقلاب، تعداد آنان بسیار اندک بود.

یکی از نقاط قوت سینمای ایران که شاید در مقام مقایسه، کمتر کشوری را بتوان در این زمینه برتر دانست، حضور پرتعداد فیلمهای ایرانی در رویدادهای سینمایی و کسب جوایز معتبر سینمایی است. به جرأت می توان گفت هیچ رویداد سینمایی را نمی توان یافت که فیلم و فیلمسازان ایرانی در آن حضور نیابند. سبد افتخارات سینمایی ایران مملو از جایزه های معتبر سینمایی از اسکار تا کن است و درخشش سینماگران ایرانی در جشنواره های سینمایی، تبدیل به امری عادی شده است.   

سینمای ایران پیش از انقلاب اسلامی، 152 جایزه به دست آورد، در حالی که فقط در سال 1395 ( 2016 ) تعداد 366 جایزه به سینمای ایران تعلق گرفت. بر اساس آمار موجود، سینمای ایران طی 38 سال اخیر، 34 هزار و 930 حضور در رویدادهای سینمایی داشته و سه هزار و 685 جایزه کسب کرده است. به این حضور بین المللی درخشان می توان هزاران نمایش آثار ایرانی در هفته های فیلم، نمایش در سینماها و شبکه های تلویزیونی را افزود و به عنوان مهمترین دلیل این همه موفقیت، می توان به نکته کلیدی اغلب آثار سینمای ایران اشاره کرد : نمایش انسانیت و اخلاق و تاکید بر ضرورت صلح برای تمامی انسان ها .   

--------------------------------------------------------------------